We gaan er van uit dat psychiatrische aandoeningen bespreekbaar zijn, maar in de praktijk blijkt dit niet. Tijdens de Breingeindag op 24 maart werd dit duidelijk door het spel ‘een steekje los’: er bestaan nog volop vooroordelen. Het is dus nuttig dat hier soms aandacht voor is. Zeker in het licht van de komende stelselherziening, waar mensen elkaar meer en vaker moeten gaan steunen. De Breingeindag werd geopend door burgemeester Jorritsma over de mogelijkheden van maatwerk op lokaal niveau die de drie decentralisaties gaan bieden. De uitwerking ligt nog gedeeltelijk open, maar de ruimte voor eigen kracht en eigen inbreng is er!

Focus op de psychiatrische blokkades

Irene van de Giessen, ervaringsdeskundige en HEE-docent, vertelde over de focus van de psychiatrie op de psychiatrische blokkades in iemands leven, terwijl die blokkades ook op heel andere levensterreinen veroorzaakt kunnen zijn. Voor al die levensterreinen moet wel aandacht zijn. En dat helpt een mens bij zijn herstel. In haar ervaring draagt leren reflecteren bij aan herstel. Verder zet ze voorop dat een mens maar tot een bepaalde hoogte invloed heeft op zijn of haar leven; sommige zaken overkomen je. Die moet je niet ontkennen, maar ook niet je leven laten bepalen.

Kracht van regionale cliëntenorganisaties

Petra van Buren van de regionale cliëntenorganisatie Gouda (RCO) benoemde de kracht van regionale cliëntenorganisaties, die de belangen behartigen van mensen die te maken hebben met de GGZ, verslavingszorg, maatschappelijke opvang en daklozen. Zij initiëren projecten na signalen uit de doelgroep zoals de straatadvocaat, steun- en informatiepunt GGZ, opleidingen tot ervaringsdeskundigen, bekendheid geven aan de crisiskaart en het bundelen van signalen. Een nuttige functie, waar ze een lans voor brak.

Positieve gezondheid

Stephan Hermsen sprak als zorginkoper Integrale zorg van zorgverzekeraar VGZ over de mogelijkheden om herstel voorop te stellen. Dat is nog niet vanzelfsprekend bij een zorgorganisatie, want de DSM (psychiatrisch diagnose-instrument) bepaalt nu vaak de in te zetten zorg. Terwijl de eigen subjectieve ervaren kwaliteit van leven de motivatie levert voor het werken aan herstel. Hij haalde Machteld Huber aan en haar begrip van gezondheid: het dynamische vermogen van mensen om zich aan te passen en zelf regie te voeren over hun welbevinden. Zij noemt dit Positieve Gezondheid (zie voor meer informatie de factsheet 'Operationalisering gezondheidsconcept').

Herstel voorop stellen

Hermsen stelde dat de meeste winst te behalen is bij herstel*. In eerste plaats voor de betrokkene zelf, maar uiteindelijk ook voor de samenleving. Hij vindt de rol van een zorgverzekeraar het ondersteunen van (technologische) oplossingen. Voorbeelden zijn mantelzorg online voor dementie; de app temstem voor mensen die stemmen horen, www.samenkeuzesmaken.nl en ook de triadekaart van Ypsilon. Ook benoemde hij dat de interactie tussen zorgverlener en cliënt niet als enige centraal staat, de eigen omgeving is minstens net zo belangrijk. En vergeet niet dat de verandering richting sociale wijkteams een systeemverandering is: wel vernieuwend, maar een systeem kan een eigen leven gaan leiden. Terwijl het doel moet zijn dat het sociale wijkteam een schakel vormt tussen het sociale net-werk en het zorgnetwerk. Kortom, de zorgwereld kan meer bereiken door te focussen op herstel!

Ruimte geven voor eigen kracht

Wethouder Ineke Smidt van de gemeente Almere legde de visie achter het gemeentelijke beleid voor kwetsbare mensen uit. Centraal staat mensen de ruimte geven voor hun eigen kracht. Cliënten zijn de baas in hun eigen leven en de regie ligt dan ook bij hen. De gemeente geeft dat vorm via het principe van 1 gezin, 1 plan, 1 hulpverlener en de inzet van Eigen Kracht Conferenties. De Eigenkrachtwijzer (als hulpmiddel) biedt keuzevrijheid bij de vraag van de inwoner. Ervaringsdeskundigen kunnen meer dan nu worden ingezet als partner bij de ondersteuning.

Van moeder naar familie-ervaringsdeskundige

Anneriek Risseeuw vertelde over haar ontwikkeling van moeder met een psychotische zoon naar familie-ervaringsdeskundige. Een hobbelige weg van een  mantelzorger bij een cliënt die niet (altijd) zelf bij machte is om eigen wensen te benoemen, ontdekt door vallen en opstaan met andere ouders in dezelfde situatie. Zij benoemt de moeilijkheden die de cliënt tegenkomt in de omgang met hulpverleners: stigmatisering en gebrek aan perspectief op verloop van ziekteproces. Ypsilon werkt aan een levensfaseproject, dat daar aandacht voor vraagt.

Maak gebruik van de veranderingen in de AWBZ

Kees Oudewater beschrijft vanuit zijn hulpverlenersverleden de verandering in de psychiatrie vanaf de jaren 70. Toen waren organisatie en professional leidend, tegenwoordig heeft het cliëntenperspectief meer ruimte verworven. De tijd is er rijp voor: hij roept op om gebruik te maken van de veranderingen in de AWBZ. Hij is er voorstander van om tot een combinatie te komen van de functie van wijkverpleegkundige en SPV-er in de wijk. Dat biedt kans op het handhaven en/of herstellen van de regie van de cliënt over zijn eigen leven. De hulpverlener moet zich daartoe opstellen als een ondersteuner. Het verschil? Helpen, niet overnemen.

Geloof in eigen mogelijkheden

Ter ondersteuning van het thema hield de organisatie een meldactie voor (ex)cliënten en familieleden. Op de vraag waar mensen het meest steun aan hebben, werd ‘eigen kracht’ opvallend vaak genoemd. Zie de website van de Week van de Psychiatrie. De bevindingen uit deze raadpleging sluiten mooi aan bij de rode draad van de dag: herstel gaat hand in hand met eigen regie. En daarvoor is geloof in eigen mogelijkheden nodig.

Samenleven met en zonder psychiatrische aandoening

Tijdens de Breingeindag werden door de aanwezigen ervaringen uitgewisseld op verschillende onderwerpen. Door de mooie mix van mensen leverde dit veel gezamenlijk inzicht op. Het filmpje ‘Before I die I want to …’ opende het gesprek over mogelijkheden om elkaar te helpen/ondersteunen bij de wensen in het herstelde leven. Kortom, de Breingeindag vatte samen waar het in de Week van de Psychiatrie om begonnen is: samenleven met en zonder psychiatrische aandoening.

*Herstel heeft in de psychiatrie verschillende betekenissen. In de psychiatrie wordt vanuit verschillende invalshoeken hulp geboden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen klinisch herstel, sociaal herstel en persoonlijk herstel. Men spreekt over behandeling als men gericht is op klinisch herstel. Bij behandeling veronderstelt men een stoornis en werkt men toe naar het terugdringen van die stoornis en naar verminderen van de symptomen. Men spreekt over rehabilitatie als niet de behandeling van de stoornis centraal staat, maar de gevolgen van de stoornis op het functioneren in het dagelijkse leven. Rehabilitatie richt zich op het vergroten van het activiteitenrepertoire en op participatie. De herstelbenadering die gericht is op persoonlijk herstel benadrukt de eigen ervaring van de persoon om wie het gaat en op het benutten van die ervaring.