Voor bestaanszekerheid is een inclusieve arbeidsmarkt een voorwaarde. Veel mensen vallen hardnekkig buiten de boot van werk. Hoe kunnen we dat veranderen? 

‘Er zit inderdaad een vacuüm tussen beschut werk voor mensen die niet mee kunnen, de banenafspraken met werkgevers om iemand in dienst te nemen en de reguliere arbeidsmarkt. Dat maakt dat we op een andere manier naar werk moeten kijken, werk anders moeten gaan definiëren. Ik zie als wethouder van Tilburg heel veel talenten die vaak langdurig in een uitkering zitten en die zich een slag in de rondte solliciteren. Hoe waardevol is het als zij aan de slag kunnen, financieel onafhankelijk zijn en onderdeel zijn van de samenleving. Bovendien kunnen ze heel waardevol zijn voor de maatschappij.’

Wat betekent anders kijken?

‘Anders kijken begint met anders kijken naar werk en vacatures. Meer denken in taken die aansluiten op de talenten van inwoners. Daarnaast betekent het ook anders kijken naar de manier waarop gemeenten worden gefinancierd in de begeleiding van mensen vanuit onze uitkering. Zodat gemeenten bijvoorbeeld de uitkeringsgelden langer kunnen inzetten om mensen volwaardig mee te laten doen aan de samenleving. We moeten echt af van de perverse prikkels waarmee gemeenten worden beloond voor het aantal mensen dat ze richting de reguliere arbeidsmarkt hebben gebracht.’

En als je dat vertaalt naar handelen?

‘Dan krijg je een basisbaan. Bij gebrek aan een beter woord, want ik zou willen wegblijven van de term dat dit een instapbaan is, of minder waardevol. Bovendien is het goed om te melden dat dit type banen helpen de arbeidsmarkt inclusiever maken. Deze baan is niet per se bedoelt om door te stromen. Prima als dat lukt natuurlijk, maar een basisbaan kan ook een eindpunt zijn. Basisbanen zijn bedoeld voor mensen die onder de Participatiewet of Wajong vallen en ondanks begeleiding geen werk kunnen vinden op de reguliere arbeidsmarkt. Gemeenten moeten voldoende middelen hebben om deze banen te creëren in samenwerking met (sociale) ondernemingen, lokale maatschappelijke organisaties, sociale coöperaties en sociale ontwikkelbedrijven. Bijvoorbeeld bij sportclubs, in de ouderenzorg, het onderwijs en in de wijken.’

Wat wordt het salaris bij een basisbaan?

‘Wij zeggen dat het tenminste minimumloon moet zijn. Het moet ook bestaanszekerheid bieden. Daarbij moet het minimumloon ook omhoog en ook de uitkeringen, conform het advies van de commissie Engbersen. Wij zeggen ook dat werk moet lonen, maar anders dan rechts willen wij de uitkeringen niet verlagen. De grote groep, waaronder de groep met een arbeidsbeperking die maximaal naar vermogen werkt, in de Participatiewet komt nu nauwelijks rond. Een bijstandsuitkering is verre van een pretje. Als iemand bij de ge-meente aanklopt voor een uitkering dan is dat een hulpvraag en dan help je niet met de uitkering dusdanig laaghouden dat mensen alleen maar bezig zijn met overleven.’

Waarin verschillen jullie van andere partijen bij bestaanszekerheid?

‘Bij de VVD is dat duidelijk, zij richten zich enkel op de werkenden die niet rondkomen. Wij zeggen: bestaanszekerheid gaat over iedereen, dus moeten ook de uitkeringen op orde komen. Ons programma laat zien dat we fors inzetten op het verhogen van de lage en middeninkomens. Volt zit heel sterk op een basisinkomen. Daar zijn wij niet tegen, zeker niet als mogelijk alternatief voor alle toeslagen, maar idealiter heeft iedereen een baan waarmee hij of zij rondkomt, zeg maar baanzekerheid. Werk heeft veel meer waarde dan geld krijgen: je bent onderdeel van een team, hebt een dagstructuur, ontwikkelingsmogelijkheden, toegang tot scholing en ja, je mag er zijn met al je talenten. Onderzoeken laten heel veel positieve effecten zien van een basisbaan.’ 

Hoe zouden we beter gebruik kunnen maken van ervaringsdeskundigen? Zou er bijvoorbeeld een landelijke ervaringsraad moeten komen vergeleken met de WRR?

‘Ervaringsdeskundigheid inzetten doen we te weinig en is ontzettend waardevol. Het is van wezenlijk belang, om te voorkomen dat je goede bedoelingen anders uitpakken in de leefwereld. Bij een ervaringsraad denk ik wel: gaat dat dan ver genoeg? Zou je niet in elke overheidslaag ervaringsdeskundigen in dienst moeten hebben die continu dat perspectief op tafel leggen? Maar misschien is zo’n raad een eerste stap.’

Jaarlijks besteedt ons land bijna 80 miljard euro aan medische-specialistische zorg, langdurige zorg, eerstelijnszorg en geneesmiddelen. Naar sociaal werk gaat 3,2 miljard. Stel dat we nu eens 5 miljard van de zorg verschuiven naar het sociaal werk? 

‘Als je de beweging maakt naar preventie, dan kan het niet anders dan dat je hier ook ja tegen zegt. Dan moet je investeren in die sociale basis. Je kunt de beweging niet maken van zorg naar welzijn als je niet je sociale basis hebt versterkt. En dat betekent ook sociaal werk, we moeten weer terug naar dat oude opbouwwerk, vanuit de nabijheid opereren.’ 

Meld je aan voor het verkiezingsdebat op 19 november