Wat moeten we verstaan onder sociaal fitte wijken?

‘Een sociaal fitte wijk is een omgeving waar inwoners actief willen en kunnen bijdragen aan de kwaliteit van leven en het samenleven in de wijk. Ze zien mogelijkheden om hun gezondheid en welzijn te verbeteren en ervaren daar grip op. Daarbij gaat het niet alleen over lichamelijke en mentale gezondheid, maar ook over sociale veerkracht en het hebben van een betekenisvol leven. In sociaal fitte wijken is sprake van een kansrijke sociale en fysieke omgeving, waar gezondheidsverschillen tussen groepen inwoners kunnen worden aangepakt en waar geïnvesteerd wordt in de bestaanszekerheid van zoveel mogelijk inwoners.’

Waarom is Movisie met dit project gestart? 

‘Veel wijken staan onder druk door onder andere armoede, werkloosheid en achterstelling in onderwijs en gezondheid. De verschillen in kansen tussen wijken worden steeds groter en zichtbaarder. Dat is een urgent probleem en we moeten alles op alles zetten om die kansenongelijkheid tegen te gaan. In het project Sociaal fitte wijken kijken we niet zozeer naar individueel gedrag en keuzes van inwoners, maar naar de achterliggende factoren in de omgeving en hoe deze met elkaar samenhangen. Verbeteren van de leefbaarheid, het verkleinen van gezondheidsverschillen en het versterken van de sociale samenhang in wijken moeten namelijk hand in hand gaan.

‘We zetten ook in op het samen leren en verbeteren met de betrokkenen in de wijk.’

In het project gaan we op zoek naar wijken waarin het mensen wel lukt om mee te doen en te zorgen voor positieve veranderingen in hun leven. En we focussen daarbij op omgevingen waar de kansen niet voor het oprapen liggen. Zo willen we achterhalen wat een wijk sociaal fit kan maken en hoe dat kan bijdragen aan het dichten van de sociaaleconomische gezondheidskloof. 
We starten niet bij nul, maar borduren voort op de resultaten van Wij in de Wijk. Vanuit dit project weten we al veel over hoe mensen kunnen zorgen dat ze in hun wijk prettig samenleven en naar elkaar omkijken. Bij Sociaal fitte wijken gaan we nog een stap dieper de wijk in door meer partijen vanuit de wijk te betrekken en meer te kijken naar de omgeving. Daarnaast zetten we niet alleen in op het ophalen van kennis, maar ook het samen leren en verbeteren met de betrokkenen in de wijk.’

Hoe gaan jullie het aanpakken en wat moet het project opleveren? 

Dit jaar starten we met het bouwen aan een kennisbasis rondom Sociaal fitte wijken. We verdiepen ons in wat werkt in lokale praktijken, halen leervragen op en bouwen aan samenwerking met partijen in verschillende wijken. Wijkbewoners die leven in een minder kansrijke omgeving staan daarbij steeds centraal. In het project gaan we ook aan de slag met zogenaamd ‘arts based’ methoden. Hierbij worden kunstvormen als muziek of dans ingezet om onderzoek te doen. Dit biedt ruimte voor andere perspectieven en maken het mogelijk dat lokale betrokkenen een rol kunnen spelen in het onderzoek.

We hebben verschillende projectactiviteiten waarmee we aan de kennisbasis gaan werken. Zo zijn we bezig met een casusbundel. Daarin gaan we drie aansprekende voorbeelden beschrijven van wijken die met activiteiten en voorzieningen de kansen op welzijn en gezondheid van inwoners vergroten. Daarnaast zijn we een lerende praktijk aan het opstarten waarin we samen met partijen in de wijk aan de slag gaan met hun vraagstukken en gaan leren over sociaal fitte wijken. Verder gaan we verschillende lokale initiatieven interviewen die bijdragen aan sociaal fitte wijken in Nederland. Tot slot zijn we een adviesgroep aan het vormen van experts met verschillende achtergronden. Dit najaar organiseren we een expertmeeting om ervaring en kennis uit te wisselen om het project mee te voeden.

Uiteindelijk gaan we de belangrijkste inzichten over sociaal fitte wijken bundelen. Optie is om de bevindingen en ervaringen volgend jaar samen met de lerende praktijk op een alternatieve manier te presenteren. Afhankelijk van de arts based methode waar we voor kiezen, kan dit bijvoorbeeld een video of tentoonstelling zijn.’

Movisie voerde al een pilot uit in Vollenhove in Zeist. Welke inzichten leverde dat op? 

‘Veel inwoners worden opgeslokt door dagelijkse verplichtingen en hebben moeite om financieel de eindjes aan elkaar te knopen. Dit is van invloed op hun gezondheid en het welzijn. De laatste jaren spant de gemeente zich samen met partners en bewoners in om de situatie op sociaal en fysiek vlak te verbeteren. In 2020 is de buurtaanpak ‘Vollenhove Vooruit’ gestart. Met verschillende organisaties en vrijwilligers wordt gewerkt aan een buurt waarin iedereen zich verbonden voelt met elkaar en met de buurt. Er worden meer ontmoetingsplekken gecreëerd, hulp wordt dichtbij georganiseerd, er is een gezondheidscafé gestart en de infrastructuur in de buurt wordt verbeterd.
Lotte Kersbergen, een stagiaire van de Universiteit voor Humanistiek, deed voor Movisie onderzoek naar de gezondheidskloof in de buurt. Dit deed zij met name rondom de L-flat, de grootste galerijflat van Nederland. Observaties, gesprekken op straat en interviews met vrijwilligers, welzijnswerkers en beleidsmakers leverden interessante inzichten op. 
Leuk om hier al te delen is dat maximaal twintig nieuwe huurders per jaar een woning in de L-flat toegewezen kunnen krijgen op basis van motivatie. Uit de motivatie moet blijken welke bijdrage de woningzoekende wil leveren aan versterking van de buurt en de huidige bewoners. Dat werkt positief. Zij zorgen voor de invulling van ruimtes en activiteiten die onder andere door de woningbouwcoöperatie beschikbaar worden gesteld. Zo organiseren zij, samen met andere actieve vrijwilligers in de buurt, knutselmiddagen of koken ze voor wijkbewoners tegen een kleine prijs. Ook dragen de vrijwilligers actief bij aan zogenaamde ‘alledaagse attentheid’. Dat begint met het elkaar begroeten op straat, maar kan bijvoorbeeld leiden tot het bieden van hulp aan buurtgenoten of het doorverwijzen van mensen naar de juiste hulp en ondersteuning.
De buurtaanpak ‘Vollenhove Vooruit’ biedt de eerste inzichten in wat een sociaal fitte wijk betekent en hoe een gemeente, samen met inwoners en organisaties kan werken aan de leefbaarheid in de wijk en het verkleinen van de gezondheidskloof.’

Illustratie: Movisie | Geert Gerard