Vraag door! Seksueel geweld in de partnerrelatie
Seksueel geweld door de partner kan ernstige vormen aannemen. ‘Door het repetitieve karakter van seksueel geweld in intieme relaties, in combinatie met fysiek geweld, behoren vrouwen die seksueel geweld door de partner meemaken tot de meest ernstig beschadigde slachtoffers in onze samenleving’, schrijven Boucher et al. in hun artikel ‘Marital rape and relational trauma’¹. Gezien de ernst van het geweld en de gevolgen voor de slachtoffers is het dringend noodzakelijk dat zij adequate aandacht en hulp ontvangen.
Tina’s man is vrachtwagenchauffeur en vaak lang van huis. Als hij thuis is, maakt hij er een feestje van. Hij overlaadt de kinderen met cadeaus en stuurt ze dan de straat op. Vervolgens probeert hij de nieuwe seksattributen uit die hij meenam voor zijn vrouw. Hij knevelt haar en heeft urenlang seks met haar, omdat het al zo lang geleden is. De seks is tegen haar wil.
Veel hulpverleners vragen bij slachtoffers van partnermishandeling niet of er ook sprake is van seksueel geweld. De registratiecijfers van seksueel geweld van de twee Steunpunten Huiselijk Geweld die Movisie voor een quickscan interviewde, zijn betrekkelijk laag. ‘De meest waarschijnlijke verklaring is dat er niet systematisch gevraagd wordt naar eventuele seksueel geweldervaringen. En doet men het wel dan komen ze er later vaak niet meer op terug’2. Dit beeld wordt bevestigd in Amerikaanse onderzoeken. Vrouwen die te maken hebben met langdurig seksueel geweld door hun partner, krijgen zelden de juiste aandacht en hulp.
Ernstige gevolgen
De gevolgen van seksueel geweld in de partnerrelatie zijn echter zeer ernstig. Slachtoffers lijden aan allerlei lichamelijke klachten, waaronder gynaecologische klachten. Ook kampen zij met zeer ernstige psychologische problemen en stoornissen. Depressies en post traumatisch stress syndroom (PTSS) zijn vaak voorkomend. Ook hebben zij een hoger risico op het plegen van zelfmoord en van moord (E.K. Martin et al.)3. Wanneer seksuele agressie voorkomt in combinatie met fysieke en geestelijke mishandeling door de partner, dan zijn de gevolgen zowel heftiger als ernstiger. Op den duur kan het zelfs een verandering in de persoonlijkheidsstructuur teweeg brengen.
Nieuw: De methode RelatieWijs bevat onder meer handleidingen, hand-outs en casuïstiek. RelatieWijs ondersteunt je in het tijdig signaleren, bespreekbaar maken en beoordelen van partnergeweld. En helpt je hierop adequaat te reageren.
Onderzoek
In Nederland is verkrachting binnen het huwelijk pas strafbaar sinds 1991 en is er nauwelijks expliciet onderzoek gedaan naar seksueel geweld in de partnerrelatie. Uit het onderzoek van Dijk, Veen & Cox4 blijkt dat van de huiselijk geweldslachtoffers er in 8% sprake is van seksueel geweld. Dat betreft echter niet alleen (ex-)partners, het kan ook om vaders, broers of anderen gaan. Er zijn wel onderzoeken naar seksueel geweld door onbekende daders5. Wij kijken voor dit artikel vooral naar cijfers uit de Verenigde Staten, waar de prevalentiecijfers van geweld in afhankelijkheidsrelaties vaak overeenkomen met de Nederlandse cijfers.
Dertien keer per jaar verkracht
E.K. Martin et al. concluderen dat 10 tot 14% van alle Amerikaanse getrouwde vrouwen slachtoffer is van verkrachting binnen het huwelijk en dat 40 tot 50 % van hen ook fysiek geweld ondervindt, gepleegd door hun partner. Aangezien zij samenleven met hun agressor ervaren deze vrouwen vaak herhaald slachtofferschap van seksueel geweld. Boucher et al. halen in hun artikel verschillende onderzoeken aan. Zo melden in een studie van Russell (1990) vrouwen een gemiddelde van 13.2 verkrachtingen per jaar. Andere studies tonen aan dat meer dan 50% van de slachtoffers in hun leven meer dan 20 verkrachtingen ervaart in hun huwelijk en 96% van deze vrouwen meldt eveneens fysieke mishandeling door hun partner .
Van ‘plicht’ tot sadistische seks
Seksueel geweld binnen de intieme relatie kan verschillende vormen aannemen. Er is niet altijd sprake van fysieke dwang. De man kan sociale of normerende druk uitoefenen. Het hoort tot haar ‘huwelijkse plicht’ om seks met hem te hebben. Of hij eist zijn recht op seks op, omdat hij geld aan haar heeft gespendeerd. Soms geeft het slachtoffer toe aan deze druk om ruzies en geweld te voorkomen, vaak ook uit angst. Gedwongen seks vindt vaak plaats na geweld of na dreiging met geweld. Mannen gebruiken deze verkrachtingen uit boosheid, uit vijandigheid en wraak of om iemand te vernederen. Andere mannen gebruiken macht en geweld om hun seksuele bevrediging af te dwingen en controle over hun partner te verkrijgen. Ten slotte is er nog een klein percentage dat als obsessieve of sadistische verkrachters wordt beschouwd: mannen die extreme porno of perverse seks in de praktijk willen brengen, of vanuit seksuele lust hun partner pijn willen doen.
Zwijgen in de spreekkamer
Als deze vorm van geweld zo vaak voorkomt en de gevolgen zo ernstig zijn, waarom komt dit niet meer en eerder naar voren in hulpverleningsgesprekken? Ten eerste praten slachtoffers er zelf niet makkelijk over. Schaamte speelt een grote rol en veel vrouwen beschouwen deze seksuele grensoverschrijdingen vaak niet als verkrachting, juist omdat het in hun intieme relatie plaatsvindt. Daarom benoemen ze het ook niet. In het algemeen beschouwt men seksueel geweld door een intieme partner vaak als minder ernstig dan door een onbekende (Boucher et al., 1990). Ten tweede lijken veel hulpverleners onvoldoende vaardigheden te hebben om seksueel geweld te signaleren en bespreekbaar te maken. Respondenten uit de eerder aangehaalde quickscan door MOVISIE suggereren dat wellicht eigen taboes of ervaringen een rol spelen. Andere respondenten dachten aan handelingsverlegenheid: Wat moet ik er mee doen? Naar wie kan ik verwijzen?
Met het aanpakken en stoppen van fysiek geweld stopt niet automatisch ook het seksueel geweld.
Doorvragen!
Gezien de ernst van het geweld en de gevolgen voor de slachtoffers is het dringend noodzakelijk dat zij adequate aandacht en hulp ontvangen. Hulpverleners moeten niet alleen focussen op de fysieke en psychische aspecten van huiselijk geweld, maar ook op seksueel geweld. Zij moeten alert zijn en voldoende vaardigheden in huis hebben om ook dat geweld te signaleren en aan te pakken. Want met het aanpakken en stoppen van fysiek geweld stopt niet automatisch ook het seksueel geweld. MOVISIE biedt hulpverleners trainingen in het signaleren en bespreekbaar maken van seksueel geweld.
Tina heeft wat dat betreft geluk. Zij zoekt professionele hulp omdat zij de de kinderen vaak niet aan kan als haar man weer is vertrokken Ze legt uit dat hun vader hen verwent met cadeaus en aandacht als hij thuiskomt. Hij wil dat zijn thuiskomst een feestje is. De hulpverlener is alert en vermoedt dat er meer aan de hand is. Dankzij een training over seksueel geweld in de partnerrelatie durft zij door te vragen naar wat dat ‘feestje’ nog meer inhoudt. Gaandeweg komt alle informatie over het seksueel geweld boven tafel en kan zij ervoor zorgen dat Tina de best mogelijke hulp krijgt.
1Boucher, S., Lemelin, J., & McNicoll, L. (2009). Marital rape and relational trauma. [Viol conjugal et trauma relationnel]. Sexologies, 18(2), 141-146.
2Bakker,B., van Delft, A., Doornink, N., & Meintser, N. (2011). Naar een betere regionale (keten)aanpak van seksueel geweld. Pilot-onderzoek in de regio?s Utrecht en Eindhoven. Utrecht: MOVISIE.
3Martin, E. K., Taft, C. T., & Resick, P. A. (2007). A review of marital rape. Aggression and Violent Behavior, 12(3), 329-347.
4Dijk, T. van., Veen, M., & Cox, E.(2010). Slachtofferschap van huiselijk geweld: aard, omvang, omstandigheden en hulpzoekgedrag. Hilversum: Intomart.
5Zie www.seksueelgeweld.info: Feiten en Cijfers.
