Net als in 2020 vond De Agenda van het Sociaal Werk online plaats. In het Muntgebouw in Utrecht was een klein gezelschap aanwezig. Evelien Tonkens, hoogleraar Burgerschap en Humanisering van de Publieke Sector aan de Universiteit voor Humanistiek, hield dit jaar de Marie Kamphuis Lezing ‘Politisering van sociaal werk voorbij links populisme’ met als testcases de energietransitie en radicalisering. 

Lees hier de Marie Kamphuis lezing

Kijk hier de livestream terug

Na afloop vond de paneldiscussie onder leiding van Eric van der Burg (bestuursvoorzitter van Sociaal Werk Nederland) plaats met Evelien, Richard de Brabander (Lector Dynamiek van de stad bij Hogeschool Inholland) en Nanneke Jager (werkzaam bij Vrouwencentrum Jasmijn en Stichting WIJ Groningen). 

Hoe keken de hoofdpersonen terug op de lezing en het debat? 

Evelien: 'Nou, voor mezelf dacht ik: ik moet misschien iets preciezer zijn, maar misschien is dat niet wat jullie willen horen, maar preciezer zijn over wat is nou precies professionalisering en het politieke links of rechts?'

Richard: 'Wat ik toch wel meeneem is dat het politiseren toch wel heel veel vragen oproept en geen antwoorden biedt en dat vind ik helemaal niet erg, want we zitten hier helemaal niet als betweters die zeggen hoe het moet, maar eerder die experimenteren hoe het zou kunnen.'

Waarom politiseren soms hard nodig is illustreerde Nanneke Jager toen zij vertelde dat 40% van de mensen in de wijk waar zij werkt niet digitaal is en dat dat in de huidige coronacrisis tot enorme problemen leidt, die sociaal werkers weer moeten oplossen. 

Nanneke na afloop: 'Heel veel mensen krijgen veel maatschappelijke ontwikkelingen niet mee. Ik heb bijvoorbeeld een restaurantje geopend met een groep dames, maar heel veel mensen die eenzaam en arm zijn, om het zo maar even te zeggen, kunnen daar niet komen omdat ze geen QR-code hebben. En om een QR-code te hebben moet je een DigiD hebben. Ik wil die mensen daar best wel mee helpen, maar dat kost erg veel tijd. Veel mensen hebben daar ook geen zin meer in, die zeggen van laat maar. Gelukkig ken ik ze in mijn wijk en zeg ik tegen iemand anders van ‘goh, wil jij even bij hem langs gaan thuis', dan is die weer wat rustiger. Dit voorbeeld is maar een druppel op een gloeiende plaat, want er zijn ouderen, maar ook mensen met een verstandelijke beperking en mensen die in de war zijn kunnen het ook niet hè. Ik snap dat heel goed, want toen ik zelf voor het eerst een coronatest deed, moest ik ook even puzzelen hoe dat allemaal moest.'

Ja, ook wij hadden problemen met de DigiD.

Nanneke: 'Stel je voor dat jij nou in de war was en je had ook nog allemaal schulden, en er komen deurwaarders en allerlei toeslagen. Dan heb jij niet de concentratie om dat te doen, dan denk je ook: laat maar. Dus het is maar één van de vele problemen.'

Je vertelde dat 40% van de mensen van jouw wijk hier tegenaan loopt.

Nanneke: 'Nu, met die corona. In de lockdown – dat realiseren wij ons misschien niet, omdat wij toch wat beter wonen - maar die mensen zitten in kartonnen huisjes met drie kinderen en die moeten allemaal hun huiswerk doen en die krijgen allemaal ruzie. Pa en Ma zitten ook thuis en die slaan elkaar soms de kop in, dus als wij het vervelend vinden dat er een lockdown is, dan moeten we ons realiseren wat dat voor hen betekent.'

Evelien Tonkens in reactie op het verhaal van Nanneke: 'Dit is typisch een voorbeeld waar politiseren ontbreekt. Het is eigenlijk een kwestie van denken: het is niet evident dat iedereen met z'n DigiD in twee klikken z'n CoronaCheck kan maken, dat denken alleen de mensen die het ontwerpen. Sociaal werkers zijn er dan voor om dit te politiseren, om te zeggen: dit is niet evident en sluit een heleboel mensen uit. Ik vraag me ook af hoe het kan dat we dat maatschappelijke geluid niet gehoord hebben. Dat we dat hier vandaag horen, maar waarom is er niet na twee weken al gezegd: dit is niet goed georganiseerd. Eigenlijk is die hulp aan mensen die niet digitaal zijn zo makkelijk te organiseren. In die enorme hallen waar je geprikt wordt maar ook bij de huisarts zou je dat kunnen doen. Ik snap ook heel goed Nanneke’s punt dat van veel wetgeving, die op het eerste gezicht heel efficiënt lijkt, de ellende bij het sociaal werk terechtkomt. Bij de toeslagenaffaire bijvoorbeeld, dacht men dat het digitaal allemaal heel handig geregeld was, nog efficiënter en goedkoper, maar in feite creëer je - en ook bij uitkeringen, toeslagen en verzekeringen - een heleboel extra werk voor sociaal werkers die daar helemaal niet om gevraagd hebben.'

Tijdens het debat overhandigde Richard de Brabander het eerste exemplaar van zijn boek ‘Sociaal weerwerk. Maatschappelijke betrokkenheid in zorg en welzijn’ aan Evelien. Waarom moet iedereen het lezen?

Richard: 'Omdat daarin juist heel veel verschillende invalshoeken op het thema politiseren beschreven staan. Op wijkniveau, op het creëren van vrijplaatsen in de samenleving en bijvoorbeeld voor mensen met neurodiversiteit in een prachtig stuk van Karlijn Roex. In die verschillende invalshoeken wordt gezocht naar hoe politiseren vorm en inhoud zou kunnen krijgen, maar ook wat daar de risico's van zijn.'

Dagvoorzitter was wederom Evert van Rest. Wat nam hij zelf van deze editie van De Agenda van het Sociaal Werk mee?

Evert: 'Wat ik het belangrijkste vind van vandaag is dat een ingewikkelde term als politisering, die al een paar jaar rondzingt, nu concreter wordt gemaakt. Dat zit in twee punten, het is niet alleen naar de politiek toe gaan met wat er aan de hand is in de praktijk, maar het is ook meer begrip en empathie creëren tussen groepen inwoners én zelfs ook bij individuele inwoners. Dus je bent echt op verschillende niveaus bezig met politiseren. En het andere is dat ik het fijn vind dat die term nu wat concreter wordt. Evelien Tonkens geeft concrete handvatten om er vorm aan te geven en ook in het boek wat gepresenteerd wordt, staan gewoon hele praktische voorbeelden hoe je het kunt doen. Dat was écht nodig rondom de term politisering.'

Nog een persoonlijke vraag, je bent nu niet meer bij de organisatie betrokken (Evert werkt sinds kort als docent en onderzoeker Sport en Maatschappij bij Hogeschool Inholland), maar je bent wel weer het gezicht van de Agenda. Hoe was dat? 

Evert: 'Ik heb zes jaartjes bij Movisie gewerkt en wat ik heel cool vond is dat ik me zo kon bezighouden met wat belangrijk en urgent is voor het sociaal werk en daar is dit evenement een uiting van. Ik vind het gewoon heel erg leuk om dit te doen. Maar ik vind het ook leuk om het een beetje positief en leuk te maken voor de deelnemers en niet alleen maar droge kost.'

Foto’s: Hanneke Hofman