De Wmo is de wereld van zorg, ondersteuning en welzijn, de Participatiewet die van werk. Gescheiden werelden waren het tot voor kort. Maar gemeenten krijgen steeds meer in de gaten dat ze te verbinden zijn. In jargon: steeds meer gemeenten proberen een 'doorlopende lijn' tussen Wmo en Participatiewet te realiseren. Ze proberen mensen die nu een beroep doen op de Wmo en Wmo-voorzieningen (zoals dagbesteding) te begeleiden naar betaald werk – mits ze de potentie en/of de motivatie hebben om op den duur betaald te gaan werken. Soms ook andersom: voor iemand die niet happy is op zijn of haar werkplek, kan dagbesteding tijdelijk een uitkomst zijn. Het streven is dat iemand die kan werken ook echt werkt.

Brabantse gemeenten

In de Brabantse gemeenten Bernheze, Boekel, Landerd, Oss en Uden loopt sinds kort de tweejarige pilot 'Van zorg naar werk'. Samen met zorgaanbieders en re-integratiebedrijven en sociale werkvoorziening IBN werken deze gemeenten aan twee doelen. Ze ondersteunen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in hun ontwikkeling richting betaald werk. En ze halen waar mogelijk de schotten weg tussen Wmo en Participatiewet, tussen gemeentelijke afdelingen, tussen consulenten.
Met name mensen die net niet voldoen aan de voorwaarden om via de Participatiewet ondersteund te worden, vielen voorheen buiten de boot, constateert José van den Elzen, beleidsmedewerker Wmo bij de gemeente Oss: 'Het gaat om inwoners die zóveel ondersteuning nodig hebben dat ze niet zelfstandig richting werk kunnen, dus vaak geen opleiding hebben of een bepaalde beperking die extra ondersteuning vergt, mensen met een licht verstandelijke beperking bijvoorbeeld. Op hen richten we ons vooral in deze pilot. Daarbij is het belangrijk dat wij niet kijken naar wat ze niet kunnen, maar naar wat ze wel kunnen en waar ze naartoe willen.'

'Het is belangrijk dat wij niet kijken naar wat ze niet kunnen, maar naar wat ze wel kunnen en waar ze naar toe willen.'

Slimme oplossingen

Tijd voor de praktijk. Welke slimme oplossingen maakt de pilot mogelijk? Daisy van de Kleut, beleidsadviseur Participatie in Landerd, geeft het voorbeeld van een deelnemer aan de pilot die via de Participatiewet ondersteuning krijgt bij het opzetten van een eigen bedrijf. 'Wat de Participatiewet-consulente niet wist, was dat deze persoon ook begeleiding kreeg vanuit de Wmo. Dat bracht de consulente op het idee om de inwoner via de Wmo-begeleiding te ondersteunen bij het opzetten van zijn bedrijfsplan. Zo'n bedrijf opzetten vraagt tenslotte heel wat geregel, en dat is niet voor iedereen eenvoudig.'
José van den Elzen: 'Hier in Oss zijn binnen de Participatiewet mogelijkheden voor scholing, bijvoorbeeld om een startkwalificatie niveau 1 te verwerven. Die mogelijkheid biedt de Wmo niet. Bij een theehuis met thee-inpakkerij werken mensen via een Wmo-indicatie. Met een extra opleiding stromen deze mensen makkelijker uit naar werk. In de pilot kunnen we de Wmo-optie combineren met de opleidingsmiddelen uit de Participatiewet. Zo helpen we mensen om de stap te zetten richting werk.'

Meedenken en meekijken

Namens Movisie en op uitdrukkelijk verzoek van de gemeenten denkt en kijkt Marjet van Houten mee. Ze hamert er bijvoorbeeld op dat consulenten in een vroeg stadium cliënten laten meedenken. 'Ik zie dat de wil er is om dat te doen, maar ik bespeur ook nog schroom. Soms zijn gemeenten nog te beschermend, te bang dat cliënten zo kwetsbaar zijn.'
Van Houten is naar eigen zeggen ook kritisch over het denken in werkprocessen, wat ze omschrijft als 'oud denken'. José van den Elzen: 'Van dat gevaar zijn we ons bewust. We praten regelmatig met elkaar over vragen als: Hoe kunnen we elkaar beter leren kennen? Hoe zit ons werkproces in elkaar? Hoe stemmen we onze voorheen gescheiden werelden beter op elkaar af? Wat kunnen we van elkaar leren over de afwegingen die we maken? En hoe geven we cliënten meer zeggenschap?'

'Integraal werken stimuleert je om een collega te bellen of samen als consulenten een werkbezoek af te leggen. Daardoor zijn we completer in onze ondersteuning.'

Integraal kijken

Marjet van Houten vindt het fijn dat de pilot 'Van zorg naar werk' hokjes doorbreekt. 'Ik ben fan van integraal kijken,' zegt ze. 'Dat is voor inwoners ontzettend belangrijk, en gemeenten hebben daarin een belangrijke opdracht. Inwoners zien hun leven als één geheel, maar voorheen kwamen ze in een systeemwereld en werden ze als het ware gevierendeeld. Het is een grote stap voorwaarts als dat minder gebeurt.' Ellen Peters, arbeidsdeskundige bij de gemeente Oss: 'Integraal werken stimuleert je om een collega te bellen of samen als consulenten een werkbezoek af te leggen. Daardoor zijn we completer in onze ondersteuning.' Daisy van de Kleut: 'En het levert nieuwe ideeën op. We zeggen nu niet meer: "Dat hoort niet bij mijn wet." Nu gaan we wél de grens over en bellen we toch even die zorgaanbieder of de consulent van een andere afdeling.'

Enthousiast

Wat opvalt, is de gedrevenheid bij deze vijf gemeenten. Waarom zijn ze zo enthousiast over deze pilot? Ellen Peters: 'Ik vind het heel waardevol dat we de krachten bundelen. Mensen die nu nog in de dagbesteding actief zijn, kunnen soms veel meer dan gedacht wordt. Hoe meer disciplines samenwerken, hoe meer we kunnen bereiken.' José van den Elzen mocht onlangs aansluiten bij Peters' overleg met consulenten Wmo en Werk & Inkomen. 'Het enthousiasme spatte ervan af,' zegt Van den Elzen. 'Ze gaan in gesprek met inwoners over waar ze naartoe willen ontwikkelen. Vervolgens kijken ze wat ze kunnen, en wat iemand nog nodig heeft. De inwoner met zijn vragen staat centraal. De drie vragen die de inwoner beantwoordt ("ik wil, ik kan en ik heb nodig") geven professionals heel veel ruimte om aan te sluiten bij wat de burger wil. Je merkt dat ze daar blij van worden.'
Daisy van de Kleut is zo'n blije professional: 'Wat ik heel mooi vind, is dat we teruggaan naar de essentie, naar de vraag: waarom doen we dit allemaal? O ja, we doen het voor de inwoner. En wat wil die nou eigenlijk? Door die vragen centraal te stellen in plaats van wetgeving of zorgaanbod, wakker je ons vuurtje aan. We gaan denken vanuit de inwoner en maken daar het plan omheen.'