Van de deelnemende gemeenten staat Maastricht aan kop met een 100 procent-score op de uitstroom naar werk, werkervaringsplek, stage of opleiding. Maar ook de andere deelnemende gemeenten zijn enthousiast over de aanpak en de uitstekende resultaten van het project om jonge statushouders hun weg naar de arbeidsmarkt te laten vinden. Wat maakt deze aanpak tot zo’n succes? We vragen het Jamal Chrifi, projectleider K!X Works van Movisie.

Helemaal afgesteld op de doelgroep

Jamal Chrifi: ‘We hebben een programma ontwikkeld dat helemaal is afgesteld op deze doelgroep, met vaste elementen en voldoende ruimte voor maatwerk. Stel je maar eens voor, je komt terecht in een land waar je de taal niet spreekt, met een organisatiestructuur die je totaal niet begrijpt. Je hebt geen opleiding of diploma’s. Geen idee hoe de arbeidsmarkt of het onderwijs in elkaar steekt. Dan is de weg die je moet afleggen om hier je plek te kunnen innemen, lang en lastig. Dat geldt voor Syriërs, en al helemaal voor Eritreeërs. Hier moeten zij solliciteren op een baan en zichzelf kunnen presenteren. In hun herkomstlanden gaat het vinden van een baan vaak via het informele netwerk, of moet je je inkopen om een baan te bemachtigen. Dit illustreert hoe groot de afstand vaak is tussen de statushouders en de Nederlandse samenleving. Met deze aanpak kunnen we hen stap voor stap begeleiden en toerusten, en de kloof naar arbeid of onderwijs op een heel praktische manier proberen te dichten.’

'Met deze aanpak kunnen we de kloof naar arbeid of onderwijs op een praktische manier proberen te dichten’

De methode

‘Voor het ontwikkelen van de methodiek hebben we gesprekken gevoerd met gemeenten, en met organisaties als COA, Vluchtelingenwerk, ISK Scholen, ROC en NIDOS. Ook hebben we het Verwey-Jonker Instituut onderzoek laten doen naar de arbeidsmarktsituatie van jonge statushouders. Daaruit bleek ook dat we veel talent onbenut laten en dat bijvoorbeeld het taalniveau erg belangrijk is om rekening mee te houden. Maar ook het hebben van een netwerk is van belang voor een goede participatie. Gemeenten moeten verder kijken dan alleen huisvesting, en moeten vluchtelingen ondersteunen met integraal maatwerk. Op basis hiervan hebben we de K!X Works-methodiek ontwikkeld, die in het eerste jaar negen maanden duurde, en in het tweede jaar zes maanden. De methodiek bestaat uit een aantal basiselementen.’

De kick off

‘De groep is voor het eerst bij elkaar tijdens een speciale ontvangst, bijvoorbeeld in het gemeentehuis. De gemeente laat hiermee zien dat ze het belangrijk vindt dat deze jonge mensen een stap in hun leven kunnen zetten, mee willen doen, en dit ondersteunt. Een leidinggevende (teamleider), een wethouder of burgemeester zorgt nog eens voor extra gewicht aan het geheel. We maken altijd een groepsfoto om de groepsdynamiek te versterken. In de kick off doen we een intake en voeren we ook een nulmeting uit om te zien waar iemand staat.’

'De trainingen zijn  doelgericht samengesteld, op basis van behoeften'

De training ‘Communiceren en presenteren’

‘Aandacht voor communiceren en presenteren is belangrijk omdat communicatie een van de voorwaarden is voor deelname aan de maatschappij. De trainingen zijn heel doelgericht samengesteld op basis van behoeften. Ken je talenten, wie ben ik, wat kan ik? Dit is belangrijk om jezelf te leren kennen (uit de slachtofferrol, doelen stellen en stappen zetten), maar ook om jezelf te kunnen presenteren. Er is zeker ook aandacht voor interculturele communicatie tussen de deelnemers en de Nederlandse samenleving. In Nederland geldt bijvoorbeeld: tijd is tijd, afspraak is afspraak. Je moet weten hoe je je kleedt tijdens een sollicitatiegesprek, en welke houding je aanneemt. Dat leren we deze jonge mensen dus aan.’

De elevatorpitch

‘Een elevatorpitch is heel spannend, deelnemers doen het voor het eerst. Hoe vertel je iets over jezelf en je plannen voor de toekomst? Het is natuurlijk eng, bovendien is niet iedereen gewend om als individu centraal te staan. De meeste deelnemers stellen zich nog te bescheiden op. Maar het is ook altijd een leuk onderdeel, en is onmisbaar voor de training. Het maakt veel los.’

'Een elevatorpitch is heel spannend'

Arbeidsmarktoriëntatie

‘Als je uit een heel andere cultuur komt, is het belangrijk om te weten hoe de Nederlandse arbeidsmarkt werkt. In Nederland moet je solliciteren, een gesprek voeren, jezelf pitchen. Een Syrische vluchteling vertelde dat hij zich had moeten inkopen voor een baan, en vaak loopt het krijgen van een baan via bevriende relaties. Een Eritrese jongere wil graag automonteur worden, maar de eisen in Nederland zijn anders omdat veel werk door elektronica is vervangen (bijvoorbeeld het ‘uitlezen’ van een auto). Het is voor hen dus een compleet nieuwe situatie, die ze totaal niet kennen.’

Gastlessen

‘We organiseren gastlessen met rolmodellen die zelf ook vluchteling zijn geweest. Zij hebben een verhaal, een eigen geschiedenis en dat is belangrijk om de deelnemers te inspireren en te motiveren om zelf regie te gaan nemen over hun leven.’

Bedrijfsbezoeken en werkgeversmeetings

‘Tijdens bedrijfsbezoeken en werkgeversmeetings moeten deelnemers zich met een elevatorpitch presenteren. Dat is mooi, want het is laagdrempelig en er vindt een ontmoeting plaats. Er ontstaat iets. Bedenk dat statushouders vaak geen enkel netwerk hebben, dus hier begint het. De elevatorpitch is natuurlijk heel spannend, maar ook effectief. Er zijn al best veel mensen op deze wijze aan een stage of baan gekomen. Bekend maakt immers bemind!’

De slotbijeenkomst

‘De slotbijeenkomst is het mooiste onderdeel, daar maken we echt een feestje van. Deelnemers nemen hier hun K!X Works-certificaat in ontvangst. Het is voor hen zo belangrijk, vaak is dit het eerste “diploma” dat ze in Nederland hebben behaald. Het is enorm motiverend als ze dit uit handen van de wethouder of burgemeester mogen ontvangen.
Bij deze laatste bijeenkomst doen we ook een eindmeting met de deelnemers en de betrokken partijen (onder andere de trainers).’

Hebben jullie de methodiek nog aangepast in de afgelopen drie jaar?

‘Ja, we zijn in het tweede jaar van koers veranderd, en besloten om het project niet meer aan te bieden aan het onderwijs, maar ons te richten op gemeenten. Dat biedt een duidelijker focus, waardoor we gelijk kunnen inzetten op de verbinding met de arbeidsmarkt. Ook de leeftijdsgroep is verhoogd van 13-23 naar 18-35 jaar. Ik blijf zelf wel overtuigd van het nut van gemixte groepen. Dat werkt goed, je kunt veel aan elkaar hebben, maar het is uiteindelijk de keuze van de gemeente. En als je een groep hebt waarvan de deelnemers gemotiveerd zijn en al redelijk de Nederlandse taal spreken, heb je duidelijk een voordeel, zo blijkt uit onze nul- en eindmetingen. Uit het onderzoek  Mind the gap: barrières en mogelijkheden voor de arbeidsparticipatie van vluchtelingenvrouwen, van het Kennisplatform Integratie & Samenleving, blijkt dat de deelname van vrouwen aan dit soort programma’s erg laag is. Wij vragen hier aandacht voor bij gemeenten, zodat de deelname van vrouwen groter wordt.’

Hoe kijk je erop terug?

‘Ik ben enorm trots op wat we in de afgelopen drie jaar bereikt hebben met K!X Works, omdat we hiermee echt voor een duurzame aanpak zijn gegaan. Juist het goed voorbereiden van deze jonge mensen op de Nederlandse samenleving en hen toerusten, is ontzettend belangrijk omdat ze weinig basis hebben meegekregen. Ons trainingsprogramma helpt hen stap voor stap hun weg te vinden. Je ziet dat terug in de resultaten. En wat ook echt helpt is een gedreven projectleider bij de gemeente, goede verbinding tussen de gemeente, onderwijs en werkgevers, en vooral: draagvlak en ambitie bij de gemeente.’

‘We hebben dit project kunnen doen dankzij de financiering vanuit het Asiel Migratie en Integratiefonds (AMIF). Ik ben dat fonds dan ook zeer dankbaar, want het heeft vele jonge statushouders een solide basis voor hun toekomst gegeven. We willen graag doorgaan en dit project nog verder uitrollen naar meer gemeenten. We zijn momenteel druk bezig om daar de middelen voor te vinden.’

Borging en maatwerk

Het K!X Works-programma wordt begeleid door een ervaren trainer, die gedurende het project een trainer vanuit de gemeente of een andere lokale partij opleidt. Hiermee is gelijk ook de borging geregeld, want gemeenten kunnen het programma vervolgens zelfstandig verder uitvoeren, met vaak ook eigen accenten of invulling. Dat gebeurt nu ook in Maastricht, Zeist, Dordrecht en Delft. In Delft is zelfs een K!X Works 2.0-programma opgezet, waarbij de trainingen wekelijks worden gegeven met ook nog nevenactiviteiten, zoals een bezoek aan het gemeentehuis, voorlichting over omgaan met geld, informatie over belastingaangiftes, enzovoort. Dat vind ik dus fantastisch, want de kracht van K!X Works is het maatwerk.’

Wat Jamal Chrifi ook heel belangrijk vindt, is dat wat er de afgelopen drie jaar geleerd en ontwikkeld is, weer teruggeven wordt aan de samenleving. Zo zijn het handboek Hoe werkt K!X Works? en de Trainershandleiding K!X Works beschikbaar gesteld op de website www.kixworks.nl. Iedereen mag met K!X Works aan de slag en waar nodig kan Movisie ondersteunen bij de uitvoering, de landelijke afstemming en de uitwisseling tussen gemeenten.

Dit artikel verscheen eerder in magazine Doen!.

Infographics door Pien Grafisch Gezien