5 tips voor inwonerparticipatie in coronatijd

Participeren is blijven proberen

De coronacrisis maakt het voor gemeenten lastiger dan ooit om met mensen te praten over verbetering van beleid en uitvoering. Maar juist in deze tijd is het cruciaal om de stem van inwoners en cliënten te benutten om tot passende regelgeving en ondersteuning te komen. 5 tips van deskundigen en directbetrokkenen voor hoe je ervaringen van inwoners in een anderhalvemetersamenleving kunt ophalen.

De coronacrisis zorgt ervoor dat meer mensen in een kwetsbare positie komen. Jongeren verloren hun bijbaan en hebben weinig perspectief op een (vaste) baan. Ouderen verloren hun mantelzorger. Ondernemers hebben zorgen over hun financiën. Al met al ervaren mensen minder zeggenschap over hun eigen leven. Dit kwam ook naar voren in het artikel Eigen regie ouderen onder druk door coronamaatregelen.

Gepaste ondersteuning en regelingen zijn belangrijker dan ooit. Om dat te kunnen organiseren, moeten we weten wat inwoners nodig hebben en dat vraagt dat we hun ervaringskennis optimaal benutten. Door gebruik te maken van hun ervaringskennis ervaren inwoners bovendien dat hun inbreng gewenst is. Zo komt de regie weer een beetje terug bij de mensen om wie het gaat.

Vooruitkijken

Waar gemeenten en maatschappelijke organisaties weken geleden voornamelijk bezig waren met crisismanagement, breekt er nu langzaam een tijd aan van vooruitkijken. De piek van coronabesmettingen lijkt te zijn geweest. De maatregelen van de overheid worden stapsgewijs versoepeld. Zo komt er ook meer ruimte voor inwonerparticipatie bij beleid en uitvoering. Petra van der Horst, directeur van de Koepel Adviesraden Sociaal Domein, ziet hier een rol voor adviesraden. ‘Stel als adviesraad de vraag hoe een vraagstuk er over twee maanden uitziet. Denk aan de economische depressie na deze gezondheidscrisis. Wat betekent dit bijvoorbeeld voor jongeren? Wat zijn hun perspectieven op werk, inkomen en een huis? Het is zaak als adviesraad al voorzichtig vooruit te kijken en gemeenteambtenaren hierin mee te nemen.’

Wat bemoeilijkt inwonerparticipatie in deze tijd?

Gemeenteambtenaren en adviesraadsleden vinden het lastig om inwonerparticipatie vorm te geven, omdat de normale werkwijze even niet meer werkt. Van der Horst, Van Bokhorst en Nijssen constateren dat beleidsambtenaren en adviesraadsleden tegen verschillende zaken aanlopen:

  • Inwoners, cliënten, vrijwilligers, sociaal professionals et cetera voelen niet de ruimte om mee te praten. ‘Deze crisis maakt nog duidelijker dat mensen iets vinden als ze tijd en energie over hebben.’
  • ‘Inwoners willen niet lastig gevonden worden. Ze stellen hun hulpvraag nu niet of wuiven hun onvrede over ondersteuning weg. Onder het mom van dat er nu wel belangrijkere zaken zijn.’
  • Gemeenten werken beleidsarm. De transities en de beleidskeuzes die daarbij horen zijn in belangrijke mate gerealiseerd. Het komt nu op uitvoering en bijstelling aan. Een ontwikkeling die voor de crisis al ingezet was, maar nu duidelijk wordt.  
  • Coronazaken overheersen in gemeenten. Gemeenteambtenaren hebben geen tijd om ervaringen van inwoners te benutten. ‘Aanvragen voor financiële regelingen voor ondernemers, uitkeringen en andere hulpvragen stromen binnen. Ambtenaren helpen waar ze kunnen om collega’s van andere afdelingen en wijkteams te ondersteunen.’ Hierdoor en door beleidsarm werken vragen ambtenaren nauwelijks advies aan hun adviesraden.
  • In gesprekken met vrijwilligers, jongeren in sportkantines, cliënten in verzorgingstehuizen, wijkteammedewerkers et cetera blijven adviesraadsleden op de hoogte van ontwikkelingen in hun lokale samenleving. Geen face-to-face contact en bijeenkomsten met verschillende partijen, maakt dat adviesraden contact moeten leggen via (beeld)bellen. Deze manier van communiceren is voor iedereen wennen, ook voor adviesraden.

Signalen ophalen: 5 tips

Om zulke vragen goed te kunnen beantwoorden is het zaak om signalen van inwoners op te halen. In een anderhalvemetersamenleving valt dat niet mee. Toch zijn er manieren om dat voor elkaar te krijgen. Dit zijn 5 nuttige tips.

1. Voer gesprekken op basis van eigen waarnemingen
Leden van adviesraden staan vaak midden in hun gemeenschap. Van der Horst raadt de raden dan ook aan om mensen in hun directe omgeving te raadplegen en op grond daarvan en hun eigen waarnemingen en inzichten onderling te delen. ‘Wat zie je gebeuren bij mensen van wie de dagbesteding wegvalt? Hoe ervaren jongeren deze tijd? Welke problemen ervaren mensen die nu ineens werkloos zijn? Wat verwachten inwoners van de gemeente? Ga als adviesraad online met elkaar in gesprek en wissel eigen ervaringen en waarnemingen uit.’ Lees ook de column van Van der Horst over inwonerparticipatie in en na de coronafase.

2. Zet je netwerk in
WMO-consulenten, wijkteammedewerkers, woningbouwcoöperaties, jongerenwerkers, maatschappelijk werkers, mantelzorgondersteuners, ouderenbonden, et cetera bellen allemaal hun cliënten. Ze vragen hoe het met de inwoners gaat en of ze hen ergens mee kunnen helpen. Vrijwilligers van de Zonnebloem of Voedselbank horen bijvoorbeeld ook wat er in het leven van mensen speelt. Deze maatschappelijk organisaties zijn een goede informatiebron voor adviesraden. Laura van Bokhorst, participatieambtenaar van de gemeente Zaanstad, geeft aan dat ze dagelijks contact heeft met de wijk- en relatiemanagers. Deze managers hebben weer nauw contact met jongerenwerkers, wijkteams, jeugdboa’s en coöperaties. Op deze manier blijft ze goed op de hoogte van wat er speelt.

3. Handel proactief
Volgens Lizzy Nijssen, contactambtenaar van burgerplatform Samen voor Someren, is het belangrijk dat gemeente en adviesraad blijven uitstralen dat je inwoners nodig hebt om dienstverlening goed uit te voeren. ‘Straal uit: weet dat je niet lastig bent. Een proactieve houding was altijd al belangrijk, maar nu helemaal. Deze tijd vraagt om experimenteren’. Immers, participeren is blijven proberen.

‘Het ouderenuurtje in supermarkten is bijvoorbeeld een goed moment om ouderen te spreken. In Zaanstad vroegen een wijkmanager en medewerker van het sociaal wijkteam hoe het met de ouderen gaat en welke hulp ze nodig hebben. De gesproken bewoners waarderen de aandacht en inzet van de gemeente en de sociaal wijkteams in Zaanstad.’

Ga als adviesraad online met elkaar in gesprek en wissel eigen ervaringen en waarnemingen uit

Een ander voorbeeld: jeugdboa’s en leerplichtambtenaren spreken jongeren aan op straat. Ze vragen na hoe het met ze gaat, of het lukt om online lessen te volgen, of ze daar al hun medeleerlingen zien, hoe hun thuissituatie is en of ze zich ergens zorgen over maken. De open houding van de professionals maakt dat de jongeren zich open stellen.

4. Maak ‘een omgevingsbeeld’
Situaties en hulpvragen veranderen snel in tijden van corona. Ondernemers moesten plots hun zaak sluiten. Of mantelzorgers vallen uit. In Zaanstad heeft de politiek de opdracht gegeven om elke week een omgevingsbeeld rondom de regeling tijdelijke ondersteuning zelfstandige ondernemers te maken. De omvang van aanvragen, aard ondernemers, reden voor aanvraag worden door consulenten in kaart gebracht.

Omgevingsbeelden kunnen ook gericht zijn op een specifiek gebied, zoals een wijk. Welke initiatieven komen van de grond? Welke andere mensen dan de ‘traditionele’ vrijwilligers staan nu op? Wat zijn hun beweegredenen om actief te zijn? Hoe kan deze burgerkracht ook later in de tijd worden benut? Antwoorden op deze vragen helpen om een beeld te vormen van de huidige kansen en uitdagingen op het sociaal domein, aldus Van der Horst.

5. Leve het internet
Online tools bieden veel mogelijkheden om op afstand het gesprek tussen adviesraadsleden, inwoners en/of beleidsambtenaren door te laten gaan. Deelnemers kunnen actief meedoen aan de hand van polls, chats en Q&A’s. Zo denkt gemeente Zaanstad na om het omgevingsbeeld ondernemers aan te vullen met een enquête en online sessie. Ze vragen bijvoorbeeld naar de tevredenheid over dienstverlening, het toekomstbeeld en behoeften van de aanvragers.

Prioriteren

Informatie ophalen is een ding, maar als je dat gedaan hebt, dient zich de vraag aan wat je met die informatie moet doen. Volgens Van der Horst is prioriteren het sleutelwoord. Ga als adviesraadsleden met elkaar in gesprek wat volgens jullie de belangrijkste vraagstukken of behoeften zijn. Welke aandachtspunten wil je beleidsambtenaren of wethouder meegeven? Vraag je als raad ook af of dat in een uitgebreid (ongevraagd) advies moet of dat belangrijke signalen ook overgebracht kunnen worden in een goed gesprek met een wethouder of ambtenaar. Urgente vraagstukken vragen om snelheid en flexibiliteit.

Coronadosssier

Dit artikel is onderdeel van een dossier waarin wij kennis verzamelen over het coronavirus. Heb jij een vraag die Movisie kan beantwoorden? Tips of noemenswaardige initiatieven? Stuur dan een e-mail naar Hans Alderliesten, h.alderliesten@movisie.nl.

Naar het dossier