6 lessen over verantwoorden én kwaliteitsverbetering in het sociaal domein

Nee, verantwoorden is geen doel op zich. Maar als je het goed doet, verbeter je daarmee de kwaliteit van je diensten, vinden beleidsadviseurs, onderzoekers, medewerkers van sociale wijkteams en managers van welzijns- en zorgaanbieders. In februari 2020 ontmoetten zij elkaar tijdens een bijeenkomst van Movisie, NJi en Vilans over verantwoorden en kwaliteitsverbetering in het sociaal domein. Hieronder geven zij zes lessen over wat hierbij werkt.

1. Praat over de stip op de horizon

Voer het gesprek tussen gemeente en aanbieder over de stip op de horizon. Wat wil je met elkaar bereiken, wat zijn de maatschappelijke doelen? Dat is belangrijker dan meteen te praten over de resultaten die je wilt bereiken. Inez Berends, adviseur NJi: ‘Het gesprek is de heilige graal. Het vastleggen van gegevens is slechts een middel, geen doel.’

2. Neem eigenaarschap

Neem als zorg- en welzijnsorganisatie eigenaarschap en bedenk zelf wat jij al registreert en wat je denkt dat de gemeente goed kan gebruiken. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) benadrukt in het advies ‘Blijk van Vertrouwen’ dat de primaire verantwoordelijkheid bij de zorgaanbieders ligt. Zorg dus dat je weet wie je wilt zijn en wat je wilt bereiken. Evert Schot, adviseur van RVS en mede-auteur van het advies: ‘Verantwoording is vooral dat je anderen laat zien wat je doet.’

3. Voer gefaseerd in

Fasering en aansluiting zijn een lerende beweging. Ruut van Andel was betrokken bij de harmonisatie van outcome-criteria in het jeugddomein in de regio West-Brabant west. Hij benadrukt: ga vooral aan de slag met de data die er zijn: ‘En kijk hoe je gedurende de tijd steeds meer relevante data binnenkrijgt en van steeds meer organisaties.’ Zowel dataverzameling als kennis over ‘wat werkt’ (effectieve hulp) staat nog in de kinderschoenen in het sociaal domein. Het is daarom belangrijk om eerst een goede basis te leggen voordat je aan de slag gaat met de informatie die je hebt. Elke organisatie heeft een eigen registratiesysteem, het is niet de bedoeling dat de manier van registeren voor alle aanbieders moet veranderen. Zoek uit hoe je kunt aansluiten bij de bestaande systemen.

4. Maak afspraken over hoe je het gesprek voert over outcome.

Over de praktijk van West-Brabant west zegt Van Andel: ‘We zien nu al dat bepaalde vormen van zorg zijn afgenomen. Dat raakt natuurlijk ook aan het bedrijfsbelang van enkele organisaties. Maar we willen graag dat gesprek voeren met elkaar. Belangrijk is dat we een veilige leeromgeving creëren. Waar zorgaanbieders ook profijt van hebben, is dat we info ook terugkoppelen aan zorgorganisaties en dat de jaarrapportages en accountverklaringen zijn afgeschaft.’ Laat de inhoud leidend zijn, het vertrekpunt is kwaliteit en kwaliteitsverbetering.

5. Harmoniseer de indicatoren waar mogelijk, zowel op inhoud als op het proces.

Berends: ‘Op deze manier is het voor aanbieders en gemeenten inzichtelijk wat er van ze gevraagd wordt.’

6. Stel de vraag: hebben we het over de juiste dingen?

Vertrouwen bouw je geleidelijk op. Daar kun je niet direct op inzetten. Er zijn belangen en die moet je niet uit de weg gaan, maar met elkaar bespreken.  Het gesprek is leidend, maar in de praktijk willen de raad en de politiek vaak cijfers zien. In West-Brabant west zijn business cases per thema gemaakt. Hiermee worden resultaten beter zichtbaar. Als het bijvoorbeeld gaat over preventie, laat je zien dat je meer kunt voorkomen vanuit verschillende domeinen. Vanuit welke visie treedt de gemeente naar buiten? Het maakt uit hoe je het gesprek als gemeente met de zorgaanbieder begint. Wat zijn de gemeenschappelijke elementen in beide visies en hoe kom je zo tot een goed gesprek over hoe je tot die stip op de horizon komt. De manier waarop de gemeente zorg en ondersteuning inkoopt is bijvoorbeeld niet landelijk voor te schrijven. Taakgericht of resultaatgericht is al een belangrijk onderscheid dat een bepaalde visie weerspiegelt.

Conclusie

Het gesprek moet, zeker in het begin, veel meer gaan over de maatschappelijke doelen dan over de resultaten. Uitgangspunten hierbij zijn:

  • Leer samen;
  • Een geharmoniseerde set van indicatoren is geen eerste prioriteit;
  • Het hoeft nog niet perfect te zijn;
  • Maak kleine stappen;
  • Begin het gesprek met de data die je al wel hebt;
  • Bekijk samen hoe je wilt en kunt uitbreiden.