In actie komen bij ontspoorde mantelzorg: ‘Erken je eigen ongemak’

Als er één onderwerp is waarover niet makkelijk te praten valt, dan is het wel ontspoorde mantelzorg. Toch is het uiterst belangrijk dat sociaal werkers en andere professionals er alert op zijn. En dat ze in actie komen bij signalen, en voorbij het eigen ongemak gaan. Aan een zogeheten leertafel zoekt Movisie uit hoe dat het beste kan.

Waar hebben we het eigenlijk over bij ontspoorde mantelzorg? En wat is het verschil met ouderenmishandeling? Roos Scherpenzeel werkt als expert informele zorg bij Movisie en verdiept zich al jaren in ontspoorde mantelzorg. ‘Ontspoorde mantelzorg en ouderenmishandeling overlappen elkaar deels’, legt ze uit. ‘Mantelzorg wordt vaak gegeven aan ouderen, en in die gevallen is de groep die het treft dezelfde.’

'Ontspoorde mantelzorg sluipt er langzaam in, mensen gaan onbedoeld een grens over.'

Verschillen

Maar er zijn ook belangrijke verschillen tussen ontspoorde mantelzorg en ouderenmishandeling. Ontspoorde mantelzorg treft een bredere groep, maar de problematiek is smaller. Scherpenzeel bedoelt daarmee: ‘Mantelzorgers zorgen niet alleen voor ouderen, het zijn bijvoorbeeld ook ouders die voor hun kind met beperkingen zorgen of mensen die voor hun partner zorgen. Dus de groep is breder.’

Altijd onbedoeld

Dat de problematiek juist smaller is bij ontspoorde mantelzorg, zit hem erin dat ontspoorde mantelzorg altijd onbedoeld is, terwijl ouderenmishandeling ook bedoeld kan gebeuren. Denk bij dat laatste bijvoorbeeld aan financieel misbruik met de bankpas van het slachtoffer. ‘Daarvoor valt nooit begrip op te brengen. Maar ontspoorde mantelzorg is vaak wel begrijpelijk. Daarbij is geen sprake van kwade wil, het sluipt er langzaam in, mensen gaan onbedoeld een grens over.’

Structureel niet adequaat

Er is geen sprake van ontspoorde mantelzorg als de zorgverlener eens een keer snauwt of schreeuwt. We spreken daar pas van als de zorg structureel niet meer adequaat is en omslaat in bijvoorbeeld verwaarlozing of verkeerde behandeling. Er is dus geen messcherpe lijn tussen wanneer er niet en wanneer er wel sprake is van ontspoorde mantelzorg.

Stappenplan verplicht

Op papier is het goed geregeld en weten professionals wat hen te doen staat bij vermoedens van ontspoorde mantelzorg. Sinds 2013 zijn organisaties verplicht om een stappenplan te hebben waarin zij aangeven hoe zij handelen in geval van misbruik of ontsporing. De ‘Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling’ is hierbij leidend. Movisie maakte daar specifiek voor ontspoorde mantelzorg een handreiking bij, om beroepskrachten van extra achtergrondinformatie en handvatten te voorzien.

Gebruik meldcode blijft achter

De meldcode leidt de gebruiker langs zes stappen, vanaf het signaleren en de situatie in kaart brengen tot en met de evaluatie en nazorg. Maar het gebruik van de meldcode blijft achter bij hoe vaak het vermoedelijk aan de hand is. De meeste professionals geven aan dat zij weleens situaties hebben meegemaakt waarin zij een vermoeden van ontsporing hadden.

Lees verder op Zorg+Welzijn

Dit artikel is een verkorte versie van een artikel dat eerder op Zorg+Welzijn verscheen.

Lees het volledige artikel hier.