Anders werken aan sociale vraagstukken met technologie

Onze samenleving digitaliseert en dat raakt de inwoners waar sociaal werkers mee werken. Julia Ketel en Mellouki Cadat-Lampe verkennen in een nieuwe serie met professionals en deskundigen de kansen die sociale technologie en blended hulpverlening bieden voor het sociaal werk. Creatief strateeg Jurian Strik verbindt technologie met sociale thema’s bij onder meer de City Deals van Ministerie van Binnenlandse Zaken en diverse gemeenten.

Wat triggerde je om met ons in gesprek te gaan?

Jurian Strik: ‘Sociale technologie is mijn grote interesse en hoe Movisie kijkt naar sociale vraagstukken met technologie is in zekere zin vergelijkbaar met wat ik doe voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Die cross-over wilde ik wel verkennen.’

Wat versta jij onder sociale technologie? 

Jurian: ‘Misschien is het handig om een van mijn projecten toe te lichten. De Codeshow heb ik bijvoorbeeld in eerste instantie ontwikkeld voor een galerie in Eindhoven. Later heb ik het doorontwikkeld voor het kinderfilmfestival Cinekid. De Codeshow is een educatief programma dat leerlingen van basis en voortgezet onderwijs op een creatieve manier naar media en computer technologie laat kijken. Aan de andere kant laat ik de beperking zien van het denken in systemen, in codes, in patronen. Dat leg ik uit vanuit het dagelijks leven van de kinderen: ze staan op, ze poetsen hun tanden, ze gaan naar school, etc. Ik maak dus een koppeling: als hun wekker gaat, staan ze op. Als hun moeder, dan… etc. Dat is eigenlijk een loop of een codesysteem waar je in zit. 

De Codeshow tijdens Cinekid. Foto: Max Knevel

Vandaaruit laat ik ze kritisch nadenken over de systemen, de code, waar ze inzitten en geef uitleg over hoe computers werken, hoe je kan programmeren en hoe je je daar creatief en kritisch toe kan verhouden. Vandaaruit leg ik uit hoe verschillende soorten kunstenaars met de code omgaan. Die gaan er soms tegenin of stellen daar vragen over. En dan laat ik in een aantal digitale kunstwerken op het grote scherm zien. De show is voor kinderen gemaakt, dus het is entertainment met veel bewegen, rennen en doen en tegelijkertijd probeer ik hen een filosofisch en creatief perspectief op programmeren mee te geven.’

Is je show gericht op ‘mediawijsheid’?

Jurian: ‘Ja dat kun je zeker zo noemen. Mediawijsheid is wat mij betreft ook dat je je je kritisch verhoudt tot de media om je heen. In dit geval gaat het ook om je kritisch te verhouden tot de codes waar je in zit. Daarnaast werk ik voor City Deals – dat zijn samenwerkingen tussen gemeentes en ministeries op vaak onderbelichte thematische vraagstukken. De deelnemers van de City Deals hebben grote ambities, dus ik help hen om op een ontwerpende manier mee aan de slag te gaan. Zo heb ik voor een City Deal over slimme steden een werkgroep begeleid die burgers wil helpen initiatieven te ontwikkelen in hun eigen wijk. De ontwerpmethode die ik hiervoor heb gebruikt helpt om vanuit ethische, creatieve en toekomstgerichte principes te ontwerpen.

Mellouki, sluit deze City Deal over initiatieven van burgers aan bij waar Movisie mee bezig is?

Mellouki Cadat-Lampe: ‘Ja. Het idee om met sociale technologie sociale vraagstukken zichtbaar en bespreekbaar te maken, en het zelfbewustzijn van sociale actoren op een blended manier te helpen vergroten en ze empoweren met e-Tools. Dat vind ik mooi.’ 

Wie is wie?

Jurian Strik werkt als creatief strateeg en richt zich op technologische, sociaal-technologische thema's. Vanuit allerlei kunstdisciplines benadert hij deze thema’s en werkt onder meer voor overheden zoals het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dat doet hij in de rol van ‘gids van wat het brede ontwerpveld te bieden heeft, van grafisch ontwerp of mode tot sociaal ontwerp. Jurian: ‘Vaak zijn ontwerpers met dezelfde sociale vraagstukken bezig als beleidsmakers, maar ieder op een eigen manier.’ Daarnaast werk voor opdrachtgevers en ontwerpbureaus, die op het snijvlak van kunst en technologie opereren. 

test
Portret Jurian Strik 

Julia Ketel (zie foto rechts bij contactpersonen) werkt sinds drie jaar voor Movisie in het team Lerend professionaliseren dat zich richt op de beroepsontwikkeling van het sociaal werk. Dat doet zij vanuit de passie om het beroep verder te brengen en om sociaal werkers te stimuleren om te blijven professionaliseren binnen alle omstandigheden, die zij tegenkomen in de maatschappij. Zij is projectleidster Blended werkplaatsen. Het project richt zich op het ontwikkelen van kennis over digitale toegankelijkheid, het digitaal vakmanschap van sociaal werkers en hoe inwoners mee kunnen doen in de digitale samenleving. Movisie wil dit jaar experimenteren met Blended werkplaatsen, sociaal werkorganisaties die meer sociale technologie gaan toepassen in hun dienstverlening. Julia: ‘Hoe kunnen sociaal professionals ook digitaal present zijn?’ Dat vind ik een mooie vraag om verder te onderzoeken.  

Mellouki Cadat-Lampe (zie foto rechts bij contactpersonen) is politicoloog en werkt sinds 2007 als adviseur bij Movisie. Momenteel zit hij in het team Leefbaarheid. Hij richt zich enerzijds op burgerbetrokkenheid, zeggenschap van bewoners, en anderzijds op diversiteit, inclusie en tegengaan van discriminatie. Waar mogelijk combineert hij deze speerpunten. Al 20 jaar geleden maakte hij met Christina Mercken, voor het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn/ NIZW, de handreiking ‘Oudere migranten op de digitale snelweg’ (2002), samen met zo’n 30 maatschappelijke organisaties. Bij Movisie ontwikkelde hij een digitale buurtschouw (2010) en samen met Daan de Bruijn de ‘Keuzewijzer  e-tools 2.0’ (2020), voor gemeenten die inwoners online willen betrekken met daarin specifiek aandacht voor diversiteit en inclusie. In de Keuzewijzer beschrijven zij 21 tools voor het betrekken van bewoners bij het beleid van de gemeente die door gemeentelijke ambtenaren beoordeeld worden op kwaliteit. Mellouki: ‘Sinds vorig jaar werk ik samen met Julia aan de projecten  digitaal vakmanschap en Blended werkplaatsten’.

Jurian, is in je werk voor het ministerie ruimte om sociale vraagstukken te agenderen?

Jurian: ‘Ja, mijn eigen werk gaat vaak over hoe technologie samenhangt met sociale thema 's, dus die City Deal was dus een mooie cross over omdat dat thema precies bij mij past. Ik merk dat ze daar heel enthousiast worden van anders werken, werken met ontwerpers, van denken vanuit kunst. Ik kom vaker de behoefte tegen om ‘anders’ te werken bij publieke instellingen, alleen is vaak niet duidelijk wat ‘anders werken’ kan zijn. Dus dan kan ik daarbij helpen door voorbeelden te laten zien van hoe er in het ontwerpveld gewerkt wordt.’

We zitten in een samenleving die digitaliseert en dat raakt de inwoners waar sociaal werkers mee werken

Julia: ‘We zitten in een samenleving die digitaliseert en dat raakt de inwoners waar sociaal werkers mee werken. Zij komen vraagstukken tegen zoals cyberpesten, maar ook dat je niet kan meedoen omdat je niet de vaardigheden hebt of zelfs de apparaten niet hebt om bepaalde dingen te regelen. Heel veel mensen kunnen dat wel, maar er zijn ook veel mensen die daar moeite mee hebben. Aan de andere kant ontstaan er kansen voor het sociaal werk om sociale technologie in te zetten. Veel welzijnsorganisaties experimenteren met blended hulpverlening, een mix van online en offline communicatie, maar ook bijvoorbeeld de inzet van Virtual reality. Bij jongeren kun je bepaalde situaties nabootsen en zo oefenen, zodat je uiteindelijk kunt ervaren hoe iets werkelijk is.’

Mellouki: ‘We hebben bij Movisie allerlei ideeën verzameld en producten ontwikkeld hoe je als professional sociale technologie kunt inzetten om mensen in een kwetsbare positie beter te kunnen ondersteunen. Wij willen met sociaal werkers hierover het gesprek aangaan. Hoe kunnen we sociale technologie een goed onderdeel van hun werk laten zijn? Daar is nog niet altijd ruimte voor, om meerdere redenen. Het is inspirerend om te zien hoe jij dat gesprek aangaat.’

Jurian: ‘Een van de City Deals onderzoekt en ontwikkelt technologische hulpmiddelen voor sociale vraagstukken. Zo’n City Deal is een netwerk met verschillende steden en departementen. Het idee is dat gemeentes hierin samenwerken aan een opgave waar ze zonder elkaar in vastlopen, dat departementen daar vervolgens van leren en een systeemverandering mogelijk maken, waardoor die gemeentes vervolgens weer verder kunnen. Voor deze en andere City Deals ben ik een ontwerpgids. Veel ontwerpers werken namelijk aan dezelfde thema’s als City Deals. Dus ik onderzoek wat het Nederlandse ontwerpveld deze Deals te bieden heeft. Denk aan talentvolle ontwerpers, een kritische en onderzoekende mindset, spraakmakende projecten of ontwerptools. Hiermee probeer ik City Deals te helpen om beter, slimmer en innovatiever te ontwerpen. Voor mij zijn City Deals in de basis ontwerpprojecten. Door een uitdagende ontwerpvraag te stellen, hoop ik dat de energie niet alleen voor kennisuitwisseling gebruikt wordt, maar ook voor gezamenlijke ontwikkelingen, en uiteindelijk dus die systeemveranderingen. Dat is de ideale uitkomst van de City Deals, en wat mij betreft ook van een goed ontwerpproject.’

Sociaal werk en de digitale samenleving

Dit is het eerste artikel van een nieuwe serie over sociaal werk en de digitale samenleving waarin Movisie deskundigen Julia Ketel en Mellouki Cadat-Lampe spreken met diverse experts en mensen uit de praktijk. In 2022 publiceerde Movisie een eerste serie artikelen over de digitale kloof: ‘De digitale kloof heeft veel impact op het geluk van iemand’, een interview met Alexander van Deursen, hoogleraar communicatiewetenschap aan de Universiteit van Twente en een interview met hoogleraar José van Dijck van de Universiteit Utrecht.

Tekst: Paul van Yperen