In mijn zoektocht naar responsiviteit in het sociale domein liep ik aan tegen het begrip 'normatieve professionalisering' van Geert van der Laan. Dat begrip heb ik in mijn proefschrift verder uitgewerkt in relatie tot de uitvoerend gemeentelijke- en sociaal professional. Normatieve professionaliteit houdt in, dat professionals expliciet zoeken naar wat het leven voor een ander tot een goed leven kan maken. Normatieve professionaliteit bij de overheid is ingewikkeld, zeker in relatie tot hedendaagse kernwaarden als rechtmatigheid en het verbod op willekeur. Maar in het sociaal domein blijkt normatieve professionalisering voor een uitvoerend professional echter noodzakelijk om in relatie met anderen antwoorden te vinden op vragen die voorbij de standaard oplossingen gaan.'

Barmhartigheid en de Participatiewet

Ik was aangenaam verrast door het lezen van de masterthesis 'Balanceren tussen rechtvaardigheid en barmhartigheid' van collega Hans Alderliesten. Hans deed onderzoek naar het omgaan met deze normatieve begrippen door gemeentelijke professionals bij het opleggen van een (verplichte) bestuurlijke boete in de bijstandspraktijk. Hij brengt onder meer het oude normatieve begrip ‘barmhartigheid’ van kerkvader-filosoof Augustinus in verband met de huidige uitvoeringspraktijk van de Participatiewet en laat professionals in die uitvoeringspraktijk daarop reflecteren.

Handelingskader voor professionals

'Hans deed zijn lezenswaardige onderzoek op basis van morele disposities die Augustinus aanreikt en die blijken verrassend actueel.'

Uit de morele disposities die Augustinus aanreikt maakt hij een handelingskader voor professionals en laat hij hen daarop reflecteren. De grondhouding, die uit het augustijnse handelingskader blijkt, dat elke inwoner serieus moet worden genomen, dat er sprake moet zijn van een balans tussen rechtvaardigheid en barmhartigheid en dat het van belang is dat de professional op zichzelf en collega’s reflecteert, wordt in algemene zin omarmd. Het augustijnse handelingskader levert op sommige punten een verrijkend en verdiepend perspectief aan: specifiek als het gaat om het volwaardig aanzien van de inwoner, het inleven in de leefwereld van de inwoner en het belang van zorgvuldig onderzoek. Het betrekken van de inwoner bij het onderzoek in een vroeg stadium wordt door professionals afgewezen, terwijl zij in meerderheid wél pleiten voor meer aandacht voor preventie en voorlichting. Ook een nederige opstelling (door de professional) wordt door professionals afgewezen; hoewel zij op dit punt minder stellig zijn en wel het belang zien van levelen met de inwoner.

Het normatief geladen augustijnse handelingskader heeft de in dit onderzoek betrokken professionals in contact gebracht met een ander, voor hen deels nieuw discours. Deze morele dimensie roept bij hen ook weer andere morele begrippen op, waarop gereflecteerd kan worden. 

Hans deed zijn lezenswaardige onderzoek op basis van morele disposities die Augustinus aanreikt en die blijken in de actuele context van de bijstandspraktijk verrassend actueel. Ik zie zijn onderzoek als een aansporing om - óók bij gemeentelijke professionals - werk te maken van normatieve professionalisering om meer menselijke maat in de hulpverlening mogelijk te maken. 

Bekijk het onderzoek van Hans Alderliesten hier: 

Balanceren-tussen-rechtvaardigheid-en-barmhartigheid-Hans-Alderliesten.pdf 664.22 KB