Beschikbare aanpakken voor integratie vluchtelingen optimaal benutten

5 stappen

Nederland heeft een lange migratiegeschiedenis en niet voor het eerst te maken met grote groepen vluchtelingen en nieuwkomers. Er is een schat aan aanpakken die inzet op integratie van deze en andere groepen Nederlanders. Hoe zorgt u als gemeente ervoor dat deze interventies ook nu voor vluchtelingen werken? Vijf stappen om goed beslagen ten ijs te komen.

De stappen in het kort:

  1. Inventariseer de beschikbare interventies
  2. Maak de interventie op maat
  3. Test en evalueer de pilot
  4. Verbeter de interventie
  5. Implementeer en verspreid de interventie

Welke interventie is kansrijk?

Veel gemeente en ook maatschappelijke organisaties willen aan de slag met het ondersteunen van vluchtelingen bij het vinden van hun plek in de samenleving. Het wiel hoeft hiervoor niet opnieuw te worden uitgevonden. Maar het is belangrijk om niet te snel over te gaan tot de implementatie van bestaande tools. Door eerst pas op de plaats te maken en zorgvuldig een aantal stappen te doorlopen, wordt met de beschikbare kennis de beste resultaten behaald. Beantwoord eerst een aantal vragen om tot een selectie van kansrijke interventies te komen.

Ten eerste: hoe actueel is de interventie? De wereld is anders dan twintig jaar geleden. Er zijn nieuwe omstandigheden, een nieuwe context en nieuwe mogelijkheden als internet en social media.

Ten tweede: voor welke doelgroep is het materiaal? Wat voor de ene groep werkt, kan voor een andere averechts werken. Er zijn bijvoorbeeld veel interventies om de acceptatie van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LHBT) te bevorderen. Deze aanpakken richten zich op jongeren die opgroeien in Nederland. Vluchtelingen komen echter vaak uit landen waar homoseksualiteit taboe is of soms zelfs verboden. ‘Kijk goed naar wat kan werken, anders doet je voorlichting eerder kwaad dan goed’, waarschuwde Juul van Hoof in een recent interview.

Kennisplatform Integratie & Samenleving, een programma van Verwey-Jonker Instituut en Movisie, onderzoekt momenteel wat werkt om bij vluchtelingen discriminatie en vooroordelen over LHBT’s te verminderen.

vluchtelingen asielzoekerscentrum
Foto: Flickr, Directie Voorlichting

Niet alle interventies zijn geschikt

Ook als het gaat om minder gevoelige onderwerpen dan homoseksualiteit, blijken bestaande aanpakken niet zomaar toepasbaar op andere doelgroepen. Neem het programma K!X Works van Movisie dat zich richt op loopbaanoriëntatie van jonge vluchtelingen. De aanpak van K!X Works bouwt voort op het succesvolle K!X-programma ontwikkeld voor leerlingen op Nederlandse (v)mbo-scholen. Movisie-medewerkers constateren dat zij bij vluchtelingen rekening moeten houden met een aantal specifieke zaken. Zo zijn er niet alleen verschillen in taalniveau, maar hebben sommige van deze jongeren nog nooit eerder in de schoolbanken gezeten. Zelfontplooiing is voor hen nog vaak een ver-van-mijn-bedshow. De trainers van K!X Works passen hun programma hier zo goed mogelijk op aan om toch deze jongeren mee te krijgen en blijven hen motiveren zodat ook zij zo snel mogelijk participeren in de samenleving.

Aanpakken die inzetten op gedragsverandering zijn kansrijker als mensen zich thuis voelen

Een andere vraag die je jezelf moet stellen: wat is een goede timing om een interventie in te zetten? Door gelijktijdig te werken aan huisvesting, taalverwerving, opleiding en werk, verliezen overheden bij de integratie van vluchtelingen zo min mogelijk kostbare tijd, stellen onderzoekers van de WRR. Snel aanpakken dus, maar dit geldt niet voor elk onderwerp. Aanpakken die inzetten op gedragsverandering zijn bijvoorbeeld kansrijker als mensen zich al thuis voelen en deel uitmaken van de (nieuwe) samenleving. Recent onderzoek naar de acceptatie van LHBT’s laat zien dat de heersende sociale norm van de groep waarmee mensen zich identificeren, sterke invloed heeft op hun opvattingen. Het is daarom zinvoller om voorlichtingen of trainingen op dergelijke onderwerpen te geven wanneer er perspectief is om te blijven en nieuwkomers zich meer onderdeel voelen van de Nederlandse samenleving.

Om tenslotte een definitieve selectie van kansrijke interventies te maken, moet je nagaan wat er bekend is over 'wat werkt' en de effectiviteit van de aanpak. Is de aanpak bijvoorbeeld geëvalueerd?

Maak de interventie op maat

Na de inventarisatie van de beschikbare interventies, is de volgende stap om verder te onderzoeken hoe die ingezet kunnen worden in de huidige context. Hoe kun je de interventie die je wilt inzetten op maat maken en nog verder versterken om zo goed mogelijk de beoogde resultaten te behalen? Daarbij is het vraagstuk waarmee je aan de slag gaat natuurlijk leidend.

Tip! Movisie ontwikkelde voor de versterking van interventies voor LHBT-acceptatie de praktische tool Do it right. Deze is ook voor andere interventies goed bruikbaar. De tool helpt om vragen als ‘wie is de doelgroep?’, ‘wanneer ben je tevreden’ en ‘hoe moet de interventie worden uitgevoerd?’ stap voor stap te beantwoorden.

Als de interventie op maat is, is het verstandig om deze eerst kleinschalig te testen. Dit is stap 3. Door de pilot goed te evalueren kan de aanpak nog worden aangepast (stap 4).

Na de aanpassingen bent u klaar voor stap 5: de toepassing van de interventie. Voor de pilot heeft u, als het goed is, al een implementatieplan gemaakt. Met de uitkomsten van de evaluatie kan dit eventueel aangescherpt worden.

Een belangrijke vraag bij de implementatie is of degene die de interventie gaat uitvoeren daarvoor voldoende is toegerust. Bij wie past dit in de taak- en functieomschrijving? Wie heeft daarvoor de juiste vaardigheden? We weten dat het succes van interventies mede bepaald wordt door degene die ze uitvoert. Werken met een diversiteit aan mensen vergt maatwerk. Ga daarom na welke deskundigheid en welke aanvullende deskundigheidsbevordering nodig zijn voor de professionals of vrijwilligers?

Effectiviteitsonderzoek

Als de interventie succesvol en op grote schaal wordt toegepast en er positieve resultaten komen, is een effectiviteitsonderzoek belangrijk. Dit levert inzicht in welke doelen van de interventie behaald worden en voor welke doelgroep én waar eventuele aanpassingen nodig zijn om de doelen beter te behalen.