Annemieke Molleman is sociaal verpleegkundige en coördinator van het Team Meldpunt & Advies Bijzondere Zorg (MABZ) van GGD Zaanstreek-Waterland. Ze werkt al meer dan 25 jaar als bemoeizorger. ‘De term bemoeizorg stond destijds al in de vacaturetekst, maar het stond toen echt nog in de kinderschoenen.’ Tegenwoordig is het bemoeizorgteam een gemêleerd gezelschap van dertig sociaal (psychologisch) verpleegkundigen, maatschappelijk werkers en een psychiater. Sinds 2024 maakt ook een ervaringsdeskundige deel uit van het team. Vijf van de dertig zijn in dienst van een andere organisatie, waaronder Parnassia, het Leger des Heils, het Algemeen Opvangpunt Purmerend, Leviaan en Odion voor mensen met een licht verstandelijke beperking.

Drie weken tot drie jaar

‘De mensen met wie we werken worden in 97% van de gevallen aangemeld door anderen’, legt Molleman uit, ‘vooral door de politie, maar bijvoorbeeld ook door de woningcorporatie of particulieren. De mensen hebben er in elk geval zelf niet om gevraagd.’ De trajecten om naar passende zorg toe te leiden duren gemiddeld ongeveer een half jaar, maar het varieert van drie weken tot wel drie jaar.

Beter doorgronden

Het team MABZ speelt een voortrekkersrol in het regionale project Allen voor één, om zorg en veiligheid dichterbij elkaar te brengen. Het is in 2019 gestart en er zijn vele partijen bij betrokken, waaronder politie en burgemeester en wethouders. ‘Elke twee maanden ik zit ik daar aan tafel’, vertelt teammanager Saskia Mannaert, ‘en dan gaat het over alle schakeringen, van preventie tot en met crisis. We leggen uit hoe de zorgkant eruit ziet. Dat gaat bijvoorbeeld over de Wet verplichte ggz. We geven tekst en inhoud, zodat de bestuurders beter kunnen begrijpen wat ze aansturen. We zien nu dat ze beter gaan doorgronden hoe ingewikkeld casussen kunnen zijn.’ Het team verzorgt op verzoek scholing en voorlichting aan agenten in opleiding. Ook lopen net aangetreden agenten en wethouders soms een halve dag mee met een van de teamleden. Molleman: ‘Als ze hoarding en vervuiling in het echt zien, dan gaat het pas leven.’

Specialistische bemoeizorg

Bijzonder aan de aanpak in Zaanstreek-Waterland is verder dat het team ook specialistische bemoeizorg biedt. Mannaert: ‘Het gaat hierbij om notoire overlastgevers die op meerdere leefgebieden aandacht nodig hebben. De zeer zichtbare casussen in de buurt, waarover we in korte tijd soms wel twintig meldingen van de politie krijgen. Dat is meestal niet in een paar jaar opgelost, het is echt langdurige bemoeizorg.’ Daarin voert het team MABZ de procesregie, om te voorkomen dat casussen als een hete aardappel worden doorgeschoven. De medewerkers zijn inmiddels specifiek geschoold op wat Mannaert omschrijft als: ‘Het leun, steun- en duwcontact. De intensiteit kan en mag per periode verschillen. Soms leunen cliënten op jou als bemoeizorg medewerker en hebben ze jouw steun hard nodig. Soms is het ook een beetje duwen om iemand naar zorg toe te leiden: dan is het meer sturend.’

Heikel punt

Uitdagingen kent het team echter ook voldoende. De lange wachtlijsten staan met stip op nummer één. Als oorspronkelijke zorgmijders na veel inspanningen van het team eindelijk gemotiveerd zijn om zorg te accepteren, dan moeten ze vervolgens vaak nog lang wachten. Molleman: ‘En dan raak je ze weer kwijt. Dit geldt eigenlijk bij alle zorginstellingen, maar de huishoudelijke hulp en met name de gzz zijn de grootste struikelblokken.’ Een ander heikel punt, en ook wat dat betreft is de situatie in Zaanstreek-Waterland niet uniek, is het schrijnende gebrek aan kleinschalige bijzondere woonvormen met begeleiding, bijvoorbeeld waar bewoners mogen gebruiken. ‘Er staan nu zes of acht skaeve huze op de planning’, zegt Mannaert, ‘maar we hebben zo al dertig mensen die daar terecht zouden kunnen.’ Ze noemt ook nog de kortlopende subsidies zoals die voor de specialistische bemoeizorg als punt van zorg, omdat dat de borging bemoeilijkt.

Gering verloop

Ondanks deze uitdagingen en zeer volle caseloads ligt het ziekteverzuimpercentage laag en is het verloop in het team gering. Dat Molleman dit werk al zo lang doet, komt vooral door de diversiteit in doelgroep en het feit dat alle teamleden naast de cliëntenzorg ook andere taken doen, zoals PR-werkzaamheden of participeren in het wijkteam. Mannaert vult aan dat de medewerkers veel vrije ruimte hebben om hun eigen agenda in te vullen. En: ‘Ze mogen zelf een collega kiezen met wie ze huisbezoeken afleggen. Ook kunnen ze kiezen of ze de rapportages thuis of op kantoor willen doen, hybride werken is gangbaar bij ons. Iedereen mag er zijn, met de eigen expertise. Ze weten heel goed wat ze bij elkaar kunnen halen.’ De medewerkers kunnen via de teammanager beschikken over een zogenaamd maatwerkbudget waarmee ze voor een inwoner bijvoorbeeld een paspoort of een fiets kunnen regelen.

Vooruitgeschoven post

In het team speelt tot slot de ervaringsdeskundige een belangrijke rol, vertelt Mannaert: ‘Zij heeft een uitgebreid takenpakket. Soms fungeert ze als vooruitgeschoven post in het contact leggen met nieuwe cliënten. Ook gaat ze bijvoorbeeld uit wandelen met suïcidale cliënten, en ze geeft advies bij het schrijven van beleidsdocumenten.’ Collega’s kunnen ook bij de ervaringsdeskundige terecht met vragen. ‘Ze werkt nu acht uur per week bij de GGD, maar het is de bedoeling dat dit uitgebreid wordt’, rondt Mannaert het gesprek af.