Beter beleid met nieuwe cliëntenparticipatie in Leeuwarden

Met het vervagen van de grenzen binnen het sociaal domein, verandert ook de cliëntenparticipatie. In veel gemeenten is er een ontwikkeling gaande richting één adviesraad voor het gehele veld van zorg, werk & inkomen en jeugd. Zo ook in Leeuwarden, waar ze met deze complexe en gevoelige materie niet over één nacht ijs gaan.

Het traject is al in 2013 in gang gezet, vertelt wijkmanager en beleidsadviseur Daniël Appelo. ‘Ik kwam er een tijdje later bij, en ik merkte dat er een strikte grens was tussen de partijen uit het veld en de gemeente; er heerste destijds echt een wij/zij sfeer.’ Appelo realiseerde zich dat er te veel meningen en te veel belangen tegelijk aan tafel zaten. Hij stelde een compacte werkgroep in met vertegenwoordigers uit de bestaande raden van de Wmo, Werk & Inkomen en jeugd.

Overeenkomsten voorop

‘In deze werkgroep hebben we eerst vastgesteld wat de inhoudelijke overeenkomsten van de verschillende partners waren. Pas daarna hebben we stilgestaan bij dilemma’s en knelpunten. We zijn aan de slag gegaan om gezamenlijk een nieuwe overlegstructuur voor de cliëntparticipatie in te richten. Vanaf het begin stond voorop dat beleid maken een kwestie is van samen optrekken met de burgers.’

Komma’s verschuiven

Als het aan Appelo ligt, is het voorgoed verleden tijd dat de cliëntenraad een kant en klare notitie te zien krijgt waarin ze alleen nog wat komma’s mogen verschuiven. ‘Een voorbeeld: de werkgroep had een voorstel geschreven, zonder ambtelijke bemoeienis. In dezelfde tijd werd gewerkt aan een gemeente breed koersdocument. Daarin was zonder overleg een stuk over cliëntenparticipatie terecht gekomen. Dat kan dus echt niet meer, vind ik. Gelukkig heb ik het gemeentelijke stuk weten te herschrijven, met de ideeën van de werkgroep als basis.’

Sleutelfiguren

Inmiddels dringt in Leeuwarden het besef dat een nieuwe structuur voor de cliëntenparticipatie betekent dat het proces van beleid maken er echt anders uit gaat zien, ook tot de praktijk door. Appelo: ‘De focus komt veel meer bij het startpunt van het proces te liggen. We gaan gebruik maken van sleutelfiguren en bestaande panels en focusgroepen om informatie van de doelgroepen op te halen. Verder gaan we nog beter duidelijk maken dat alle burgers en doelgroepen hun ideeën bij de start van het beleidsproces kunnen inbrengen.’

Van start

Onderstaande figuren van de oude en de nieuwe situatie maken in één oogopslag duidelijk wat de belangrijkste voordelen van de nieuwe structuur zijn. Een centrale rol voor de burger en cliënt in het beleidsproces, de mogelijkheid om beleidsonderwerpen integraal te toetsten en minder onderscheid tussen burgerparticipatie en cliëntenparticipatie.


Medio februari 2016 ligt de verordening voor de adviesraad bij de gemeenteraad en na de vaststelling kan de werving van de leden van start gaan. Het ziet ernaar uit dat de Adviesraad Sociaal Domein straks goed beslagen ten ijs komt.

Nieuwe ambtenaar

Dat Daniël Appelo persoonlijk de inbreng van de cliënten zal borgen, is een. Maar lukt dat ook bij de rest van de ambtenaren? ‘Nog niet altijd’ erkent Appelo. ‘Daarom faciliteren we ambtenaren om zich te ontwikkelen tot nieuwe ambtenaar. Ze worden gestimuleerd om via nieuwe vormen informatie op te halen. Het proces ziet er straks zo uit dat de beleidmaker een eerste product voorlegt aan de betrokken sleutelfiguren. Met hun extra inbreng bewerkt hij dat tot een eindproduct. Gaandeweg dit traject kunnen collega’s begeleiding krijgen.’

Investeren

Ook de leden van de adviesraad kunnen rekenen op ondersteuning. Appelo: ‘De gemeente faciliteert hen ook, bijvoorbeeld door te investeren in scholing. We willen namelijk een sterke sparringpartner, die de werkelijke vragen weet op te halen, die zelf agendeert en die de afspraken met het ambtelijk apparaat gestand doet. Het gezamenlijke doel is immers om optimaal beleid te maken. Om diezelfde reden willen we in de nieuwe adviesraad zo breed mogelijke ervaring en deskundigheid bundelen.’

Spannend

Dat streven naar brede deskundigheid maakt de samenstelling van de raad echter tot een spannende aangelegenheid. Bij het thema Werk & Inkomen bijvoorbeeld gaat het niet alleen over de gemeentelijke uitvoering van de WWB, maar vanwege de nauwe samenwerking met UWV ook over regionaal arbeidsmarktbeleid. Dat betekent dat in de nieuwe raad ook expertise op dat vlak moet komen. Een vergelijkbaar vraagstuk speelt bij de zorg, waar grote regionale zorgaanbieders eigen cliëntenraden hebben, en de kennis die daar zit wil de gemeente ook graag benutten in de nieuwe raad.

Cliënt of burger?

Een ander onderwerp dat speelt in Leeuwarden, is de juridische vraag of de adviesraad enkel uit cliëntenvertegenwoordigers moet bestaan of dat ook burgers met cliëntervaring zitting mogen nemen. ‘Wij zijn daar heel helder in’, zegt Appelo. ‘Wij kiezen voor een goede balans tussen cliënten en burgers met cliëntervaring. De landelijke cliëntenraad ziet graag raden met enkel cliënten. Maar ik geloof in de meerwaarde van burgers met visie die integraal, dus over de traditionele grenzen heen, kunnen kijken en die eventuele groepsbelangen kunnen vertalen naar het algemeen belang.’

Ervaringsdeskundigheid

Hoe geloofwaardig Appelo ook is in zijn streven naar goed beleid, niet alle cliëntgroepen voelen zich voldoende gehoord. Gaandeweg het proces is mede daarom een van de partijen vetrokken. Wordt de ervaringsdeskundigheid straks echt voldoende gehoord? Appelo is ervan overtuigd van wel: ‘Binnen de nieuwe adviesraad worden themagroepen actief: op de thema’s werk, zorg en jeugd. Daarnaast komen er ad hoc themagroepen, die vanuit het veld en eventueel via informele kanalen steeds wisselende onderwerpen agenderen. Bij alle themagroepen zit straks voldoende ervaringsdeskundigheid aan tafel.’

Deze tekst is geschreven door tekstschrijver Tea Keijl.