Het college van B&W heeft in 2014 in het coalitieakkoord opgenomen dat ze de samenwerking met inwoners wil versterken. Wethouder Vroom: 'Ik wil dat inwoners meer vertrouwen krijgen in de gemeente. Dat, als ze met hun ideeën naar de gemeente gaan, de medewerkers hier in het gemeentehuis naar hen luisteren en met ze meedenken. Er kan meer dan je denkt.' De ambitie van de gemeente in het Groene Hart leende zich uitstekend voor een aanpak met Appreciative Inquiry. De waarden van Appreciative Inquiry – zoals wederkerigheid, het betrekken van alle partijen die belang hebben, vertrouwen en gedeeld eigenaarschap - sluiten naadloos aan bij het thema burgerparticipatie. Adviseurs Saskia van Grinsven en Marjoke Verschelling begeleidden vanuit Movisie het proces: 'Als adviseurs wilden we niet gaan praten over de inwoners, maar ambtenaren stimuleren om met inwoners zelf in gesprek gaan.'

Inrichting van het A.I. traject

'Voorafgaand aan het definitieve ontwerp van het traject hielden we met 25 ambtenaren, wethouders en inwoners korte gesprekken waarin we het positief kernthema, draagvlak en mogelijke succesfactoren en drempels voor de verandering verkenden. Ook verkenden we de gewenste samenstelling van het ontwerpteam dat samen met ons de verschillende processtappen zou gaan voorbereiden. De gemeentelijke organisatie, college en inwoners bleken positief in de verandering te staan. Zowel de gemeente als inwoners wilden meer aansluiting bij de behoeften van inwoners, en ook de talenten, expertise en inzet van inwoners beter benutten. De verkennende gesprekken bleken zeer informatief en activerend voor het vervolg van het traject. In het ontwerpteam nam naast enkele ambtenaren ook een actieve burger deel. Daarnaast stelden we een transitieteam samen bestaande uit een bredere schil van ambtenaren en inwoners uit Waddinxveen die we bij de verschillende AI stappen wilden meenemen.'

Waarderende inzichten en uitkomsten

De combinatie van een ontwerpteam en breder transitieteam werkte goed. De verhalen tijdens de verkenningsfase leverden veel nieuwe en energie gevende informatie op die breder werd gedeeld. Nieuwe contacten, netwerken en competenties als actief luisteren en doorvragen werden opgedaan. Ook ging het ontwerpteam de straat op om in verschillende wijken van Waddinxveen met inwoners het gesprek aan te gaan. Iets wat voor hen totaal nieuw was. Ze gingen dus letterlijk van binnen naar buiten. De beelden en metaforen die de verbeeldingssessie opleverden bleven ook goed 'hangen' en werden gedrukt op posters en koffiebekers om mensen in het gemeentehuis alert te houden. Alle transitiebijeenkomsten werden bewust buiten het gemeentehuis gepland. Het ontwerplab werd bijvoorbeeld bij de plaatselijke voetbalvereniging georganiseerd, waar de wethouder letterlijk een balletje kon aftrappen met een grote groep inwoners en ambtenaren.

Richten op bewoners

De energie die loskwam en de doorpakkracht van de gemeente maakten dat de groep betrokkenen steeds groter werd. In september organiseerde de gemeente Waddinxveen een ‘organisatiedag’ waar 140 gemeentemedewerkers aan meededen. Een mooi voorbeeld van de verankering van de cultuurverandering die in gang is gezet. Bijna alle medewerkers van de gemeente hebben in het hele dorp samengewerkt met vrijwilligers en inwoners. Ze hebben pannenkoeken gebakken, klussen gedaan bij ouderen, fietstochtjes gemaakt met bewoners met een beperking. Symbolisch is dit van zeer grote waarde. Dat vindt ook de wethouder: 'Niet naar binnen kijken, maar ons richten op bewoners'.

Appreciative Inquiry verfrissende aanpak

Hugo Slootjes is een van de actieve inwoners die meedeed aan het verandertraject. Hij is geboren en getogen in Waddinxveen. Hij herkent de naar binnen gerichte cultuur van de gemeente: 'De eerste reactie is vaak: het kan niet, dus doen we het niet. Ik vind het heel goed dat dit nu verandert en dat de gemeente daarin het voortouw heeft genomen.' Ook Peter Kops, wijkregisseur en opdrachtgever, is tevreden over het cultuurveranderingstraject dat is ingezet. 'Ik werk nu twee jaar als wijkregisseur in Waddinxveen en net als in andere gemeenten hadden medewerkers hier de houding van ‘wij weten wel wat goed is voor de burger’. Er was bijvoorbeeld iemand die een stukje groen in het dorp wilde adopteren. Toen ik met dat idee naar een medewerker hier ging, zei hij meteen: dat kan niet. We zijn nu negen maanden verder en ik merk dat er met dat voorstel nu soepeler wordt omgegaan. Dat is winst. En dit is precies wat we willen bereiken met dit traject. Dat inwoners niet meteen ‘nee’ horen en uiteindelijk juist gestimuleerd worden om zelf initiatieven te nemen. En dat de inwoner centraal staat in het werk van de gemeentelijke medewerkers.'

Succesfactor: de bereidheid om te veranderen

Als adviseur kijkt Saskia zelf ook met tevredenheid en plezier terug op dit project. 'Ik blijf ook mijn vragen houden bij dit soort participatietrajecten als het bijvoorbeeld gaat om het willen betrekken van een bredere, meer diverse groep inwoners. Of: hoe geef je vorm aan de verschillende belangen van ambtenaren, inwoners, raadsleden en college? Waddinxveen zit inmiddels in de laatste fase: ‘verankeren’. De organisatiedag is daar een mooi voorbeeld van. Eén van de succesfactoren in dit traject is dat de medewerkers van de gemeente dit zelf willen. De bereidheid om te veranderen, was en is groot. Verder heeft Waddinxveen een wijkregisseur die wil dóórpakken. Met die twee ingrediënten en natuurlijk een goede begeleiding van het veranderproces kan elke gemeente deze omslag maken.'

Dit artikel verscheen eerder in AI-Magazine nr. 5 2015.