Betrek uw doelgroep bij de Jeugdwet

In 4 stappen naar succesvolle cliëntenparticipatie

De betrokkenheid van uw doelgroep is essentieel om tot kwalitatief goed en verantwoord beleid en passende dienstverlening te komen. Een belangrijk thema voor gemeenten, met het oog op de transitie van de Jeugdzorg. Zeker omdat het hier gaat om een voor u nieuw beleidsterrein en een nieuwe doelgroep. Kinderen, jongeren en hun ouders weten waar mogelijkheden en knelpunten liggen en hebben waardevolle ideeën over oplossingen. Belangrijke informatie die u als gemeente kunt benutten.

Het betrekken van kinderen, jongeren en hun ouders om mee te praten of mee te doen in beleid, vraagt speciale aandacht. Kinderen en jongeren worden vaak gemist bij reguliere activiteiten om cliënten en burgers te betrekken bij beleidsvorming. Zo blijkt het lastig om deze doelgroep via Wmo- en cliëntenraden mee te laten denken. De jeugd voelt zich niet aangesproken tot deze formele vormen van participatie en de meer abstracte beleidsonderwerpen. Daarnaast is de doelgroep heel divers en niet via één weg te bereiken. Verschillende participatievormen zijn hiervoor een oplossing.

Aan de slag: in 4 stappen naar succesvolle cliëntenparticipatie

Onderstaande stappen en vragen helpen bij de keuze voor en uitvoering van participatievormen. Ze helpen u ook om de randvoorwaarden voor succesvolle cliëntenparticipatie in uw gemeente, organisatie of instelling te realiseren.

1) Wat wilt u bereiken? Bepaal uw doel voor cliëntenparticipatie

Een belangrijke eerste stap is het bepalen van het doel. Waarom gaat u aan de slag met participatie, wat beoogt u hiermee?

  • Structurele input van de doelgroep tijdens het beleidsproces.
  • Inzicht in ervaringen, behoeften en ideeën van de doelgroep op bepaalde onderwerpen.
  • Aard van de informatie: kwalitatief of kwantitatief, breed overzicht of inhoudelijke verdieping.

Bovenstaande punten bepalen mede de participatievorm die u kiest en wie u bij de uitvoering hiervan moet betrekken. Vaak zal het gaan om een combinatie van doelen en dus ook een mix van vormen. Belangrijk is om deze doelen helder met de doelgroep te communiceren. Zo is vooraf duidelijk wat de daadwerkelijke ruimte is om invloed uit te oefenen en kunnen verwachtingen daarover afgestemd worden.

2) Welke plek heeft cliëntenparticipatie in het beleidsproces?

Denk na over het moment in de beleidscyclus waarop u ‘participatie’ opzoekt. Is dit in een vroeg stadium, waarin er nog geen beleid is gebaseerd op de input van de doelgroep? Of wilt u een reflectie of advies van de doelgroep op de beleidsplannen die voorliggen? Of gaat het veel meer om een kritische check op de uitvoering: hoe pakt het beleid uit in de praktijk, wat zijn de ervaringen van de doelgroep? Ook dit bepaalt mede de participatievorm en zal ook vaak een combinatie zijn: de participatiemix.

3) Hoe gaat u de ervaringskennis en deskundigheid inbrengen en borgen?

Wanneer u de doelgroep benadert over bepaalde onderwerpen, bedenkt u vooraf wat u met die informatie gaat doen. En waar die informatie een plek krijgt in het beleidsproces. Anders komt de doelgroep bedrogen uit en wordt het lastiger om hen in het vervolg te betrekken. Mensen denken al snel 'daar doet de gemeente tenslotte toch niks mee.' Voorkom dat u tijd en energie in activiteiten steekt waarvan de uitkomsten onderin een la verdwijnen. De kern van het betrekken van cliënten bij beleid is dat zij ervaren dat er ook daadwerkelijk geluisterd wordt en dat hun mening ook echt telt. Dit wil overigens niet zeggen dat cliënten verwachten dat er met alles wat zij inbrengen, rekening wordt gehouden. Maar ze verwachten wel dat zij serieus worden genomen en hun input effect sorteert.

4) Wat zijn aandachtspunten bij de keuze en uitvoering van participatievormen?

  • Dialoog als uitgangspunt: Geef ruimte voor een dialoog en direct contact met de doelgroep
  • Veiligheid: Zorg voor een prettige sfeer voor jongeren tijdens gesprekken en helderheid over de participatieruimte
  • Gelijkwaardigheid: zorg dat alle partijen gelijkwaardig hun bijdrage kunnen leveren
  • Specifieke doelgroepen: houd rekening met de mogelijkheden van specifieke doelgroepen, zoals kinderen of jongeren met een verstandelijke beperking
  • Diverse groep: controleer of u iedereen uit uw doelgroep goed in beeld hebt
  • Cliëntenorganisaties: stem af en werk samen met cliëntenorganisaties

Aan de slag: cliëntenparticipatievormen jeugdzorg

De bundeling van praktische werkvormen ‘Cliëntenparticipatie jeugdzorg’ bundelt 12 vormen waarmee u meteen aan de slag kunt. Zowel gemeenten als organisaties of instellingen kunnen werken met de participatievormen, waarin ook aandacht is voor het betrekken en benaderen van bijvoorbeeld kinderen en jongeren met een beperking.