Regenboogbeleid

Het regenboogbeleid richt zich op de emancipatie, veiligheid en sociale acceptatie van lhbtiqa+ personen. Op dit moment doen er 56 gemeenten mee aan het Regenboogprogramma van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Daarnaast heeft een groot aantal gemeenten zichzelf tot Regenbooggemeente uitgeroepen. Ook zij ontwikkelen regenboogbeleid.

Hoewel in het regenboogbeleid de positie van een afgebakende groep mensen centraal staat, bestaan er binnen deze groep mensen veel verschillende ervaringen en behoeften. Binnen de regenbooggemeenschap zijn veel onderlinge verschillen en zijn er groepen waar extra aandacht voor nodig is. Dit is bijvoorbeeld omdat zij vaker met discriminatie en stigmatisering te maken krijgen. Dit kan gaan om subgroepen van lhbtiqa+ personen, zoals bi+, intersekse en transgender personen, of om groepen die andere diversiteitsfactoren gemeenschappelijk hebben, zoals lhbtiqa+ personen van kleur, christelijke lhbtiqa+ personen, of lhbtiqa+ personen met een beperking. Hierbij is het concept intersectionaliteit belangrijk: het idee dat iedereen een andere combinatie van diversiteitsfactoren heeft, en dat die combinatie de positie van die persoon in de maatschappij sterk kan beïnvloeden. De samenhang tussen de verschillende diversiteitskenmerken zegt iets over de mate van discriminatie die iemand kan ervaren en de problemen waar iemand mee te maken kan krijgen. Het gaat dan niet puur om een optelsom van ervaringen: een lhbtiqa+ persoon met een beperking heeft niet simpelweg én de ervaring van het lhbtiqa+ zijn én de ervaring van een beperking hebben, maar de combinatie creëert de unieke ervaringen van een lhbtiqa+ persoon met een beperking.

Inclusief beleid

Steeds meer gemeenten maken de beweging naar het ontwikkelen van inclusief beleid, dat breder ingestoken is dan doelgroepenbeleid en ervoor zou moeten zorgen dat alle inwoners op een gelijkwaardige manier kunnen meedoen. De kern van inclusief beleid is het denken vanuit problemen, in plaats van vanuit groepen. Neem als voorbeeld het aanpakken van onveiligheid in de publieke ruimte. Als je vanuit groepen redeneert, zou je bijvoorbeeld een sessie hierover kunnen organiseren met lhbtiqa+ personen. Maar onveiligheid is niet voor iedere lhbtiqa+ persoon een probleem. Een deel van de lhbtiqa+ personen voelt zich wél veilig op straat. Aan de andere kant zijn er andere mensen die niet lhbtiqa+ zijn, maar wel ervaringen met onveiligheid op straat hebben. Vaak zijn oplossingen voor een probleem voor verschillende groepen hetzelfde, ook als de onderliggende problemen en ervaringen verschillen. Zo zijn verschillende groepen die onveiligheid ervaren gebaat bij omstanders die beter toegerust zijn om in te grijpen, bij meer diversiteit op straat, of bij interventies die rigide gendernormen bevragen.

Realiseer je dat het behoren tot een bepaalde groep voor mensen van belang kan zijn.

Door vanuit het probleem te redeneren, kan je het beste de mensen bereiken die problemen ervaren, zonder eerst aannames te doen over bij wie dit probleem speelt. Realiseer je daarbij wel dat het behoren tot een bepaalde groep voor mensen van belang kan zijn. Sommige lhbtiqa+ personen zullen zich bijvoorbeeld vrijer voelen om hun ervaringen met onveiligheid te bespreken met andere lhbtiqa+ personen dan met personen die niet lhbtiqa+ zijn. Bovendien zijn specifieke groepen soms wel gebaat bij acties die specifiek op hen gericht zijn. Denk aan het faciliteren van ontmoetingsgroepen, bijvoorbeeld voor lhbtiqa+ personen met een beperking of lhbtiqa+ personen van kleur. Of wanneer een groep structureel is achtergesteld en het nodig is op te komen voor hun belangen. Doelgroep specifieke acties hebben dan een emancipatoire functie. Kortom: ook doelgroep specifieke acties kunnen een plek krijgen binnen inclusief beleid. Het motto van inclusief beleid kan je dan ook verwoorden als: ongelijke investering voor gelijke kansen.

Hoe kunnen regenboogbeleid en inclusief beleid samengaan?

Regenboogbeleid en inclusief beleid lijken misschien tegenpolen: het een zet één specifieke groep mensen centraal, waar het ander dit juist niet doet. Toch kan het voeren van gericht regenboogbeleid goed samengaan met inclusief beleid. Het is namelijk geen kwestie van óf-óf, maar eerder én-én. Dat inclusief beleid breed ingestoken wordt, betekent niet dat daarbinnen of naast dit beleid geen aandacht kan zijn voor specifieke groepen, zoals lhbtiqa+ personen. Wel wordt dit vaker in samenhang gedaan met aandacht voor andere inwoners in een kwetsbare positie.

Inclusief beleid kan veel overeenkomsten en raakvlakken hebben met Regenboogbeleid, beleid in het kader van het VN-verdrag Handicap, en beleid gericht op het tegengaan van discriminatie en (institutioneel) racisme. Ze hebben allemaal een gemeenschappelijk doel: om tot gelijkwaardigheid van alle inwoners te komen, ervoor te zorgen dat iedereen volwaardig mee kan doen en voorkomen dat mensen op basis van identiteitskenmerken (afkomst, religie, sekse, beperking, seksuele oriëntatie et cetera) worden buitengesloten. De inspanningen ten aanzien van verschillende wettelijke kaders en subsidieregelingen met betrekking tot deze onderwerpen kun je onderbrengen in een overkoepelend inclusiebeleid of als deelonderwerpen opnemen in inclusief beleid per beleidsdomein. In het geval van geoormerkte subsidies, zoals het Regenboogprogramma, is het belangrijk om te waarborgen dat dit geld ten goede komt aan de groep mensen waar de subsidie voor bedoeld is. Het is dan ook belangrijk dat helder wordt afgestemd wat er onder welke noemer gebeurt en welke accentverschillen er zijn. Op deze manier zullen inspanningen op elkaar aansluiten en elkaar versterken in plaats van dat er te veel door elkaar loopt.

In welke mate specifieke aandacht voor lhbtiqa+ personen nodig is, kan ook verschillen tussen gemeenten. Als er eerder nog weinig aandacht is geweest in beleid voor lhbtiqa+ personen, of als er signalen zijn dat lhbtiqa+ personen met specifieke problemen te maken krijgen, kan het goed zijn om dat gericht aan te pakken. Het gaat dus om de beweging tussen enerzijds een breed inclusief perspectief dat vertrekt vanuit vraagstukken of problemen, en anderzijds tussen doelgroep specifiek beleid dat opkomt voor de rechten en gelijkwaardige behandeling van specifieke groepen.

Ga in gesprek met een goede afspiegeling van de samenleving.

Het belang van inwonersparticipatie vanaf het begin

Bij het vormgeven van zowel inclusief beleid als regenboogbeleid is het essentieel dat inwoners van begin af aan worden betrokken wanneer het gaat om gemeentelijke vraagstukken of problemen. Inclusief beleid gaat namelijk ook over de manier waarop beleid tot stand komt: samen met de inwoners, en rekening houdend met verschillende diversiteitsfactoren. In het voorbeeld van veiligheid op straat, is het daarom van belang om met een goede afspiegeling van de samenleving in gesprek te gaan en op die manier zicht te krijgen in de specifieke drempels, ervaringen, behoeften en ideeën voor oplossingen.

In de handreiking Inclusief beleid voor gemeenten kun je meer lezen over het ontwikkelen van inclusief beleid. Ook geeft deze animatie meer zicht in het hoe, wat en waarom van inclusief beleid.