Op bezoek bij Koploper Cliëntondersteuning gemeente Almelo
‘Informele cliëntondersteuning onder de vlag van Almelo Sociaal’
Inwoners van de gemeente Almelo die binnen het sociaal domein behoefte hebben aan hulp, advies of ondersteuning kunnen zich wenden tot de onafhankelijke vrijwilligers van de belangenorganisaties binnen Almelo Sociaal. Dit samenwerkingsverband onderscheidt zich door sociaal domein brede cliëntondersteuning, het inzetten van getrainde vrijwilligers, warme overdracht tussen de verschillende belangenorganisaties en de wisselwerking met collectieve belangenbehartiging. Om meer hierover te weten te komen ging Movisie langs in Almelo.
In Almelo neemt voormalig voorzitter van de Belangengroep gehandicapten Almelo (BGA) en tevens cliëntondersteuner Henk Snoeijer ons bij de hand. Als vrijwilliger zet hij zich al jaren in voor de inwoners van Almelo
‘Logischerwijs varieert de expertise die je inwoners kunt bieden. De ene keer heb je meer deskundigheid in huis dan de andere keer’
Wat Almelo koploper maakt
Volgens Snoeijer staat onafhankelijke cliëntondersteuning in Almelo hoog op de agenda. Hij vervolgt: ‘Binnen Almelo Sociaal is een proces gaande om in samenwerking met de vrijwilligersorganisaties integrale cliëntondersteuning verder te ontwikkelen. We richten ons op ondersteuning voor inwoners bij diverse leefgebieden binnen het sociaal domein. Daarbij proberen we onze deskundigheid steeds verder uit te bouwen. Op dit moment hebben we expertise in huis rondom werk & inkomen, mensen met een licht verstandelijke beperking, ouderen (vrijwillige ouderenadviseurs), chronisch zieken, mensen met een handicap en jeugd.’
De uitdagingen van werken met vrijwilligers
Werken met louter vrijwilligers is uitdagend. ‘Logischerwijs varieert de expertise die je inwoners kunt bieden. De ene keer heb je meer deskundigheid in huis dan de andere keer’, aldus Snoeijer. Daarom besteedt Almelo Sociaal aandacht aan deskundigheidsbevordering van cliëntondersteuners en zijn ze bezig het vrijwilligersbeleid te professionaliseren. Snoeijer brengt ons met verschillende mensen in contact om een gevarieerd beeld te krijgen van de kansen en uitdagingen die het met zich meebrengt uitsluitend informele cliëntondersteuning aan te bieden. Daarnaast vertelt hij wat volgens hem nodig is om een duurzame samenwerking tussen de vrijwilligersorganisaties op poten te zetten.
Almelo Sociaal is een samenwerkingsverband van de vier vrijwilligersorganisaties Klientenraad Almelo, de Wmo Adviesraad, Belangengroep gehandicapten Almelo en de stichting Collectief Overleg Samenwerkende Ouderen Bonden. Almelo Sociaal is uit noodzaak ontstaan omdat de activiteiten van een aantal vrijwilligersorganisaties overlapten. Om het voortbestaan te waarborgen besloot het college van B&W deze vrijwilligersorganisaties onder koepelorganisatie Almelo Sociaal te laten opereren. Hiermee behield iedereen zijn eigen identiteit, maar werd er gebruik gemaakt van dezelfde faciliteiten. Ook betekende dit voor de gemeente dat er sprake was van één subsidierelatie met Almelo Sociaal, en niet met de afzonderlijke vrijwilligersorganisaties. Sinds 2015 is door de gemeente, naast de collectieve belangenbehartiging, ook de onafhankelijke cliëntondersteuning bij de vrijwilligersorganisaties van Almelo Sociaal belegd.
Integraal samenwerken binnen Almelo Sociaal
Het was even slikken voor de vrijwilligersorganisaties toen de gemeente Almelo voorstelde onafhankelijke cliëntondersteuning bij Almelo Sociaal te beleggen, geeft Snoeijer toe: ‘Op het moment dat je toezegt onafhankelijke cliëntondersteuning aan te bieden, dan betekent dat wat voor de organisatie. Vrijwilligersorganisaties moeten intensiever gaan samenwerken om integraal en sociaal domeinbreed ondersteuning te kunnen bieden. Daarnaast ben je natuurlijk afhankelijk van je vrijwilligers, zij moeten dit ook willen. Eenmaal toegezegd, bleek nog niet dat de samenwerking direct van een leien dakje ging. De verschillende vrijwilligersorganisaties waren toch huiverig om de eigen identiteit te verliezen. Er dreigden eilandjes te ontstaan tussen de verschillende spreekuren die de vrijwilligersorganisaties hielden voor hun eigen doelgroep. Inmiddels is dit verleden tijd en ontwikkelt cliëntondersteuning zich in de vorm van een integraal spreekuur waarbij inwoners indien nodig warm worden overgedragen tussen de vrijwilligersorganisaties. Henk geeft aan dat dit een proces is wat aandacht en geduld vergt: ‘We hebben alle partijen bij dit proces betrokken en zijn met iedereen in gesprek gegaan. Door transparant te zijn in de besluiten en samen doelen te stellen krijgt de samenwerking dan vanzelf meer vorm.'
'Door transparant te zijn in de besluiten en samen doelen te stellen krijgt de samenwerking dan vanzelf meer vorm’
Professionalisering
Volgens Chiel Daanen (voorzitter BGA) is de toenemende samenwerking tussen de vrijwilligersorganisaties ook terug te zien in de wijze waarop deskundigheidsbevordering van cliëntondersteuners wordt vormgegeven. Trainingen in gesprekstechnieken en netwerkinformatie GGZ en Jeugd worden centraal aangeboden voor alle vrijwilligers. Snoeijer: ‘Ook als iemand langskomt om informatie te verstrekken over bijvoorbeeld de sociale wijkteams of de stichting mantelzorg wordt iedereen uitgenodigd. Op die manier zorgen we voor een bepaald basisniveau onder de vrijwilligers die cliëntondersteuning aan inwoners bieden. Tevens zijn we nu druk bezig het vrijwilligersbeleid te professionaliseren. Zo zijn we bezig een centrale registratie van vrijwilligers te realiseren, vragen we een VOG van vrijwilligers en ontwikkelen we een klachtenreglement.'
Ontdekkingstocht
Voor Almelo Sociaal blijft het ook een ontdekkingstocht om cliëntondersteuning vorm te geven. Zo stelt Snoeijer duidelijk: ‘Wij diagnosticeren natuurlijk niet, wij ondersteunen bij de ondersteuningsvraag. Iemand met een GGz achtergrond komt hier niet vaak met vragen over zijn ziekte, maar voor hulp bij bijvoorbeeld schulden of huisvesting. Daanen vult aan: ‘Wij zetten die mensen op het goede spoor, daarvoor moeten onze vrijwilligers de sociale kaart kennen en weten naar wie ze moeten doorverwijzen.'
De combinatie van belangenbehartigers en formele cliëntenparticipatie in de vorm van de WMO Adviesraad, zorg ervoor dat Almelo Sociaal al langere tijd intensieve contacten met de gemeente onderhoudt. ‘We worden erg serieus genomen door de gemeente en ik voel ook echt waardering vanuit de gemeente voor wat we doen’ zegt Roeli Kok, spreekuurhouder (cliëntondersteuner) en bestuurslid van de Klientenraad Almelo. ‘Doordat wij weten waar inwoners tegenaan lopen en nauw contact hebben met beleidsmedewerkers bij de gemeente, kunnen we erg snel schakelen. Daarnaast evalueren we met het dagelijks bestuur van de Klientenraad wat opvallend is in de ondersteuningsvragen van inwoners. Dat koppelen we, uiteraard anoniem, op algemene overlegmomenten terug naar de beleidsmedewerkers van de gemeente. De beleidsmedewerkers zijn daar altijd heel blij mee en zien ons als de ogen en oren van de gemeente Almelo’.
‘Dankzij Almelo Sociaal kan ik weer vooruit kijken’
Een van de inwoners in Almelo met een ondersteuningsvraag is Karin. Door een val van de trap kreeg zij ineens veel op haar bord. Er moest ambulante hulpverlening ingeschakeld worden en financieel kon ze het niet meer bolwerken. ‘Ik kon mijzelf altijd net redden, maar toen ineens niet meer. Ik wist niet waar ik moest zijn voor het aanvragen van een rolstoel en mijn verzoek voor bijzondere bijstand werd geweigerd. Overal kreeg ik ‘nee’ te horen. Ik wist niet waar ik heen moest en zag het meer niet zitten’, licht Karin toe. Via de mantelzorgondersteuning kwam Karin in contact met Henk van Rooij, vrijwillige cliëntondersteuner bij Almelo Sociaal. Met Van Rooij had Karin direct een klik: ‘Henk staat niet boven mij, maar naast mij.’
Iedere vrijdagochtend zijn er ongeveer zes cliëntondersteuners (of ‘spreekuurhouders’ zoals ze zelf zeggen) van de Klientenraad Almelo aanwezig (andere belangenverenigingen zoals bijvoorbeeld de BGA houden spreekuren op maandag en woensdag). In tweetallen, waaronder vaak een ervaringsdeskundige, staan zij ter beschikking van inwoners die een ondersteuningsvraag hebben. ‘In tweetallen werkt het prettig doordat je elkaar vaak aanvult. Daarnaast merk je dat mensen het fijn vinden dat je als vrijwilliger ruim de tijd voor hen kan nemen’, geeft Kok aan. Het spreekuur wordt dan ook goed bezocht: iedere vrijdag komen meerdere Almelose inwoners langs met een ondersteuningsvraag.
Samen op zoek naar oplossingen
Samen met Van Rooij heeft Karin in kaart gebracht wat ze nodig heeft en waar ze tegenaan loopt. Van Rooij: ‘Eerst analyseren we de situatie en maken we een plan van aanpak, wat is er nu eigenlijk aan de hand? Wat wil je precies? Het is belangrijk dat de cliënt de regie houdt en dat je doet wat hij of zij wilt’. Vanaf dat moment gingen Karin en Van Rooij samen op zoek naar oplossingen.
'Het prettige is dat je uiteindelijk zelf beslist, de cliëntondersteuner laat mij in mijn waarde en doet geen dingen die ik ook niet wil’
Karin: ‘Het was erg fijn dat Henk precies wist waar ik allemaal heen moest en waar ik moest zijn voor bepaalde ondersteuning. Als ik het eng vond belde hij voor mij of ging hij mee met mij, bijvoorbeeld naar de woningbouwvereniging’. Ook heeft Henk contact opgenomen met de de ambulante hulpverlening, is Karin een schuldhulpverleningstraject gestart, en hielp Henk door Karin in contact te brengen met een fysiotherapeut. ‘Als ik wat nodig heb kan ik Henk altijd bellen. Hij heeft zelfs nog mijn zoon geholpen met zijn school’, licht Karin toe.
Volgens Karin heeft de ondersteuning van Van Rooij haar weer op weg geholpen en durft ze weer vooruit te kijken. Dankzij haar goede ervaringen wil Karin iedereen meegeven om contact met Almelo Sociaal op te nemen: ‘Ga gewoon bellen! Voor mensen zoals ik, met bijvoorbeeld een klein sociaal netwerk, is de ondersteuning van Almelo Sociaal een geweldige uitkomst. ’
Karin hoopt dat ook dat Almelo Sociaal nog bekender wordt binnen de gemeente: ‘Ik wist ook niet dat er een ‘Henk’ was die mij kon helpen. Ik denk dat veel mensen hierbij gebaat zijn. Het prettige is dat je uiteindelijk zelf beslist, de cliëntondersteuner laat mij in mijn waarde en doet geen dingen die ik ook niet wil.'
Het project Koplopers Cliëntondersteuning is een initiatief van de VNG, Ieder(in), de Koepel Adviesraden Sociaal Domein en Movisie. Gemeenten zijn wettelijk verplicht onafhankelijke cliëntondersteuning aan te bieden aan inwoners die zorg en/of ondersteuning nodig hebben. Koplopergemeenten proberen in eigen regio het thema op de kaart te zetten en andere gemeenten te inspireren.
