Op bezoek bij Utrechtse opvanglocatie én woonproject Plan Einstein
‘We leven hier wat meer zoals de mensen buiten’
Als mensen elkaar ontmoeten, worden de verschillen kleiner. Voor veel gemeenten is dit een belangrijk speerpunt bij het bevorderen van integratie. Een voorbeeld is Plan Einstein in de Utrechtse wijk Overvecht, waar jongeren uit de wijk samenwonen met asielzoekers. Voor de nieuwe editie van magazine Doen! ging Movisie langs bij bewoner Saddam Hussain en in gesprek met burgemeester Jan van Zanen van Utrecht, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
‘Namasté Saddam!’ Een Nederlandse medebewoner zwaait vanaf zijn fiets naar de 25-jarige vluchteling uit Pakistan. Zo’n begroeting kwam in andere asielzoekerscentra weinig voor, vertelt Saddam Hussain aan een picknicktafel bij Plan Einstein. Hier is ‘alles anders’. Toen hij in een ander azc woonde, sprak hij af en toe met een 89-jarige dame af in de koffiehoek van de supermarkt‘ in het begin zei ze nog dat ze niks van vluchtelingen moest hebben, maar door onze ontmoetingen kwam ze daarop terug’.
Bij Plan Einstein heeft Hussain dagelijks contact met Nederlandse generatiegenoten. Bijvoorbeeld in de zogenoemde incubator place, die bestaat uit een keuken en een gezamenlijke ruimte. Chesterfield-banken, een piano, planten en een sjoelbak zorgen voor een huiselijke sfeer. Op zondagen koken asielzoekers en studenten vaak samen in de keuken. Een Pakistaanse, Syrische of vegetarische maaltijd’, licht Hussain toe.
De wijk naar binnen
In maart 2017 hoorde Hussain bij de eerste lichting van 30 asielzoekers die in Plan Einstein kwam wonen. De studenten in totaal, alle afkomstig uit Overvecht waren er eind 2016 al ingetrokken. Dat was een bewuste keuze van initiatiefnemer wethouder Kees Diepeveen; de wijk naar binnen halen om samen te leven en samen te leren. Bij Plan Einstein worden ook cursussen gegeven waar iedereen aan mee kan doen, dus ook andere bewoners uit Overvecht. Zodat ook iedereen er profijt van heeft.
'Inclusiviteit betekent dat iedereen ertoe doet'
Volgens VNG-voorzitter en Utrechtse burgemeester Jan van Zanen heeft wethouder Diepeveen met Plan Einstein zijn nek uitgestoken in een tijd dat er veel kritiek te horen was: ‘We wilden twee dingen: vanaf dag één vluchtelingen stimuleren om te integreren én invulling geven aan de zorgen die wijkbewoners hebben.’ Een van die zorgen was dat door de komst van vluchtelingen de woning nood toenam. Van Zanen: ‘Mensen vroegen: “Wat doen jullie als gemeente voor onze kinderen die ook ondersteuning en woonruimte nodig hebben?” Inclusiviteit betekent dat iedereen ertoe doet. Zorgen van mensen moet je dus niet wegstoppen. Als gemeente hebben wij de taak om de zorgen van mensen die hier al wonen te erkennen en daar vervolgens iets mee te doen. Bij het creëren van draagvlak, moet je inzetten op de verbinding tussen verschillende groepen mensen.’
Van elkaar leren
Utrecht is niet de enige gemeente die nieuwe mogelijkheden rondom asielopvang verkent.Vanuit beperkte middelen en de wettelijke kaders die er zijn, zetten veel lokale overheden flinke stappen, vertelt Van Zanen. ‘In Den Haag is er bijvoorbeeld een gezamenlijk traject ontwikkeld voor statushouders én migranten die al langer in Nederland zijn dat moet bijdragen aan het bevorderen van hun Nederlandse taalbeheersing.’ Een ander voorbeeld is te vinden in gemeente Leiden, waar het maatwerkprogramma Ja Statushouders gezondheid, taaleducatie, inburgering, werkbegeleiding en maatschappelijke begeleiding verbindt. Van Zanen: ‘En gemeente Smallingerland heeft een regisseur benoemd die per statushouder maatwerk levert. Van dergelijke goede voorbeelden kunnen gemeenten veel van elkaar opsteken. Maatwerk en een lange adem hebben, en dat laatste zie ik in Utrecht ook, zijn vaak de succesfactoren.’
© Rob ter Bekke Fotografie
Regie, centen en tijd
Van Zanen stelt dat we als samenleving ten tijde van de hoge instroom van vluchtelingen in 2015 uitstekend in staat zijn gebleken om de huisvesting te regelen. ‘De uitdaging ligt nu bij het organiseren van duurzame integratie. En daarvoor hebben overheden elkaar keihard nodig.’ Volgens de VNG-voorzitter hebben internationale en nationale issues altijd een lokale uitwerking: ‘Er is namelijk geen vierkante meter in Nederland die niet onder een gemeente valt.
In het geval van de keuze om vluchtelingen op te vangen, betekent dit dat zij bij ons, de gemeenten, terechtkomen.’ De regie, wat centen en tijd, dat hebben de gemeenten volgens hem nu nodig. De VNG pleit er ook voor om de inburgering terug te brengen onder gemeentelijke verantwoordelijkheid.
K!X Works
Vluchtelingen met een verblijfsstatus moeten zo snel mogelijk aan het werk kunnen. Het merendeel is echter niet direct bemiddelbaar, blijkt uit onderzoek. Binnen het K!X Works-programma van Movisie trainen statushouders hun werknemersvaardigheden, breiden ze hun netwerk uit en worden ze gecoacht door iemand uit het bedrijfsleven. Wilt u meer weten over K!X Works? Bezoek de website of neem contact op met Jamal Chrifi.
Koffieprut
Terug bij Hussain aan de picknicktafel bij Plan Einstein, waar inmiddels een groepje kinderen buiten speelt. De opvanglocatie zit nu op haar maximale capaciteit van 400 asielzoekers. Dat is voor de oudere Plan Einstein-bewoners wel even wennen, geeft hij toe. Maar Hussain focust vooral op zijn eigen toekomst, minder op zijn asielprocedure. ‘Ik word er althans minder zwaarmoedig van nu ik meer om handen heb’, verduidelijkt hij. Hussain heeft een cursus vanuit het InclUUsion-programma van Universiteit Utrecht afgerond en hoopt binnenkort een andere te starten bij de universiteit van Wageningen. Dat is de beste universiteit binnen zijn vakgebied microbiologie,heeft hij gehoord.
Bij Plan Einstein volgde hij een cursus ondernemerschap, sindsdien werkt hij aan zijn businessplan. Hussain: ‘Mijn eerste idee was om keukenafval te gebruiken voor de productie van biogas. Maar de docent adviseerde om te werken aan een kleiner idee.’ Zijn idee nu? ‘Paddenstoelen kweken op koffieprut. Ik heb een kringloopwinkel in de buurt gevonden die enthousiast is. We hebben twee keer om tafel gezeten, ze wachten nu op mijn businessplan. Mijn docenten helpen me daarbij’, aldus Hussain. Hij hoopt straks met zijn verblijfsstatus de master Environmental Management aan Wageningen University te kunnen volgen. Tot die tijd krijgt hij zijn dagen dus goed gevuld.
'Het voelt nog steeds als een azc, maar je leeft wel meer een normaal leven'
En niet in de laatste plaats met de vriendschappen die hij met voornamelijk Syrische en Nederlandse bewoners van Plan Einstein heeft gesloten. ‘Kijk, het voelt hier nog steeds wel als een azc’, geeft Hussain toe. ‘Maar je leeft wel meer een normaal leven. Niet precies zoals mensen hierbuiten doen, maar wel wat meer zoals zij, zodat ik straks hopelijk meer aansluiting met hen heb.’
Op de foto’s bij dit artikel is Saddam Hussain in gesprek met burgemeester Jan van Zanen tijdens een bezoek aan Plan Einstein. De interviews vonden na dit werkbezoek plaats. Dit artikel verscheen eerder in magazine Doen!.