Volwassen worden betekent eigen keuzes maken en zelfstandig worden. Jongeren geven zelf meer richting aan hun leven: ze gaan bijvoorbeeld studeren of werken, op zichzelf wonen, krijgen een baan en gaan nieuwe vriendschappen en relaties aan. Vaak zijn er ouders, opvoeders of andere familieleden of volwassenen in het netwerk van jongeren die hierbij helpen en waar jongeren op terug kunnen vallen. Voor jongeren die opgroeien onder kwetsbare omstandigheden is deze hulp en steun niet vanzelfsprekend. Voor jongeren met bijvoorbeeld psychische problemen of last van trauma is zelfstandig worden nog lastiger. Bij een groot deel van deze jongeren stopt de (specialistische) jeugdzorg als ze 18 jaar worden. De overgang naar volwassenheid is voor veel jongeren in een kwetsbare positie niet goed geregeld.

De Big 5 voor een stevige basis

Jongeren om wie het gaat geven, als ze terugkijken, aan dat ze juist in die periode ondersteuning gemist hebben. Hoe hadden de jongeren het graag anders gezien? Vanuit die behoefte ontwikkelden jeugdzorgorganisatie Levvel en jongeren van ‘Jong doet mee!’ (platform van jongerenraden en jongeren die ervaring hebben in de jeugdhulp) de Big 5-aanpak. De aanpak is ontwikkeld in co-creatie met jongeren, ervaringsdeskundigen en professionals. De Big 5 is een visie en werkwijze die jongeren die opgroeien in kwetsbare omstandigheden helpt aan een stevige basis. Met deze basis kunnen jongeren hun toekomst verder vormgeven en op eigen benen staan. In het kort moeten de basisvoorwaarden op verschillende levensdomeinen in orde zijn voordat de hulpverlening aan jongeren stopt in plaats van dat deze stopt bij 18 of 21 jaar. Het uitgangspunt is: laat de jongere pas los als de basis op orde is op alle leefdomeinen.  

Dit zijn de Big 5 (bron: Pamflet JONG doet mee! En Levvel):

1. Support: Je hebt tenminste één volwassene die er altijd voor je is en je hebt steunende familie, vrienden en/of kennissen waar je op kan rekenen.  
2. Wonen: Je hebt een passende, betaalbare woonplek alleen of met anderen, waar je voor langere tijd kan blijven.  
3. School en werk: Je gaat naar school, studeert of werkt en je maakt plannen voor wat je later wilt doen of worden.
4. Inkomen: Je bent goed voorbereid op je financiële zelfstandigheid en het voorkomen of oplossen van schulden. En als je het (nog) niet zelf kan, is er iemand die dit samen met je kan doen. Je hebt een stabiel inkomen dat voldoende is voor nu en de nabije toekomst.  
5. Welzijn: Het gaat mentaal en lichamelijk goed genoeg met je en je hebt het gevoel dat je de toekomst aan kan. Je herkent bij jezelf wanneer het niet of minder goed met je gaat en je weet waar en bij wie je dan kan aankloppen voor hulp.  

Meer weten? Bekijk hier de video die van jongerenorganisatie ExpEx over de Big 5.

Aan de slag met de Big 5

De Big 5 is inmiddels niet meer weg te denken in de ondersteuning van jongeren in een kwetsbare positie als ze volwassen worden. Hoe kun je hier mee aan de slag als hulpverlener? Het NJi heeft op een rij gezet hoe je jongeren praktisch kunt ondersteunen bij hun Big 5 op orde krijgen. Per leefdomein vind je tips, handvatten en tools.

Voor gemeenten verscheen de inspiratiegids Versnellers op de Big 5: inspiratiegids voor aanpak 16-27. Hierin vind je een overzicht van werkende integrale aanpakken en succesfactoren op basis van de Big 5. Voor deze gids deed de VNG evidence based onderzoek naar voorbeelden in het land. En onderzocht hoe gemeenten de bewezen aanpakken, passend in de eigen context, kunnen gebruiken. De gids geeft inzicht in uitgangspunten, afspraken en werkwijzen waar gemeenten mee aan de slag kunnen. Maar ook input om beleid aan te scherpen. Met als doel dat de integrale aanpak voor jongeren de normale praktijk wordt. Aan de hand van de bewezen aanpakken zijn 7 succesfactoren geformuleerd om de integrale aanpak te versnellen. De versnellers -niet los van elkaar te zien- zijn:

• Versneller 1: Werk met leidende principes, geef mandaat en vertrouwen  
• Versneller 2: Werk integraal  
• Versneller 3: Kijk hoe de wet kan bijdragen  
• Versneller 4: Denk toekomstgericht en signaleer vroeg  
• Versneller 5: Maak uitvoering leidend voor beleid  
• Versneller 6: Zet de juiste mensen op de juiste plek  
• Versneller 7: Leer en ontwikkel  
• Versneller 8: Ga voor effectieve financiële sturing

Hoe effectief is de Big 5?

De Big 5-aanpak ondersteunt jongeren in de overgang naar volwassenheid. Maar, hoe werkzaam is deze aanpak eigenlijk? Onderzoeker Sjors Kieft, gedragswetenschapper en orthopedagoog bij Levvel, onderzocht in 2021 de programmatheorie achter de aanpak. Door middel van interviews en literatuuronderzoek naar werkzame factoren, concludeert hij dat de Big 5 een veelbelovende aanpak is. Eén die goed aansluit bij de 3 universele basisbehoeften die we kennen vanuit de zelfdeterminatietheorie: autonomie, competentie en verbondenheid. Bovendien sluit de aanpak aan bij hoe jongeren zélf behandeld willen worden en geeft de Big 5-aanpak een belangrijke rol aan het eigen netwerk binnen de hulpverlening. Lees hier meer over het onderzoek.