Blog: Pleidooi voor wederzijdse instemming, gelijkwaardigheid en vrijwilligheid

Seksueel geweld komt in grote aantallen voor in Nederland. Wegkijken is geen optie, betoogt Nelleke Westerveld, senior projectleider bij Movisie. Ga het gesprek aan, geef voorlichting en bescherm slachtoffers.

Wat weten we

Eén op de tien vrouwelijke studenten heeft tijdens de studententijd seks gehad tegen haar wil, blijkt uit recent onderzoek van Amnesty International. Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat (bijna) één op de tien vrouwelijke studenten al vóór de studententijd seks tegen haar wil heeft gehad. Dat betekent dat (bijna) 1 op de 5 vrouwelijke studenten ooit te maken heeft gehad met seksuele penetratie zonder instemming. Dat is 20% van de vrouwelijke studenten. Kijken we daarnaast naar onderzoeken met een grotere onderzoeksgroep, waarbij ook zoenen en aanraken tegen de wil worden meegerekend, dan heeft 53% van álle vrouwen seksuele grensoverschrijding meegemaakt . 

De gevolgen van seksueel geweld zijn groot. Zo ervaart 70% van de vrouwelijke studenten uit bovenstaand onderzoek problemen. Hier vallen psychische en seksuele problemen onder, maar ook problemen met de studie, zoals het oplopen van studievertraging of zelfs het wisselen van studie. 

'Bij gezonde seksualiteit is er voortdurend aandacht voor elkaar. Bewust, alert en attent'

Hoe kijken we naar seksueel geweld

Uit het onderzoek blijkt dat het merendeel van de studenten de stelling onderschrijft dat seksuele penetratie zónder wederzijdse instemming onder elke omstandigheid verkrachting is. Uit datzelfde onderzoek blijkt echter ook dat 60% van de vrouwelijke studenten, die zelf slachtoffer is geweest, geen verkrachting vindt. Er blijkt een groot verschil te zijn tussen datgene wat we denken over verkrachting en datgene wat slachtoffers vinden als ze hier zelf ervaring mee hebben gehad. 

Een mogelijk oorzaak is te vinden in hoe er gedacht wordt over het aangeven van grenzen. Uit onderzoek van Movisie onder jongeren geven meiden aan dat ze niet het idee hebben dat jongens grenzen stellen. Jongens willen altijd seks. Meiden leggen de verantwoordelijkheid voor het aangeven van grenzen bij zichzelf. Echter: ook jongens leggen die verantwoordelijkheid bij meiden. Een grote groep jongens geeft daarnaast aan dat ze moeite hebben met het doorhebben van (subtiele) grenzen. Ze verwachten zelfs zéér expliciet gedrag van meiden (slaan, schoppen, ‘nee’ zeggen). En dat terwijl bekend is dat veel slachtoffers van angst bevriezen en zich hierdoor passief gedragen en verstijven.

In de nieuwe - aankomende - wet van Grappenhaus staan kernwaarden als gelijkwaardigheid, vrijwilligheid en wederzijdse instemming centraal. Wederzijdse instemming ontbreekt ook als één van de bedpartners uitgesproken passief gedrag vertoont en uit angst bevriest. Deze freeze-reactie is een veelvoorkomende reactie bij slachtoffers van seksueel geweld. Dwang, geweld en bedreiging zijn in de nieuwe wet niet langer een vereiste voor een veroordeling. De nieuwe wet beschermt hiermee ook de vele slachtoffers die door angst waren bevroren. 

Aandacht voor elkaar

Gedeelde verantwoordelijkheid en wederzijdse instemming is nog een ver-van-mijn bed-show als er vast wordt gehouden aan mythen dat grenzen stellen de verantwoordelijkheid is van meiden. En dat het bewaken van deze grenzen ook nog zeer expliciet moet gebeuren, getuigt niet van een gezonde seksuele relatie waar sprake is van wederzijdse instemming, gelijkwaardigheid en vrijwilligheid. Ik pleit dan ook voor meer aandacht voor deze waarden. Jongens en mannen: realiseer je dat seksualiteit nooit een monoloog van één kan zijn. Waarbij meiden en vrouwen schreeuwend hun grens aangeven. Bij gezonde seksualiteit is er voortdurend aandacht voor elkaar. Bewust, alert en attent. It takes two to tango. Voortdurend.