Welke meerwaarde heb jij als casemanager?

Gerben: ‘Veel mensen met dementie willen in eerste instantie geen zorg of ondersteuning door het ontbreken van ziekte-inzicht of besef. Het komt zeer regelmatig voor dat ik bij mensen op huisbezoek ga waarbij de medische diagnose nog niet is gesteld. Vaak heeft de partner, familie of de huisarts een niet-pluisgevoel. Daarom ben ik vaak bezig met het verleiden van mensen tot noodzakelijk zorg.

'Ik trap regelmatig op de rem'

Daarnaast trap ik regelmatig op de rem, want een persoon met dementie kan beter niet in een korte periode te maken hebben met én een familiegesprek, én nieuwe thuiszorg, én nieuwe begeleiding of dagbesteding. Dat probeer ik te doseren, zodat het behapbaar blijft voor de persoon met dementie en voor de mantelzorgers. Mijn thuiszorgorganisatie is lid van het dementienetwerk West Brabant, vanuit de keten werk ik samen met andere organisaties uit de regio om samen de best passende dementiezorg te leveren.

Er komt veel kijken bij dementie. Zo veranderen rollen en relaties: waar een echtpaar voorheen gewend was om elkaar emotioneel te steunen, kan de mantelzorger nu minder goed overleggen met de persoon met dementie. Als casemanager speel je op die veranderde rollen en relaties in door gesprekken over deze veranderingen te voeren met de persoon met dementie en met de mantelzorger.’

Tea: ‘Ik kom vaak voor het eerst bij mensen thuis als zij net de diagnose hebben gekregen. Dan begint het proces van verwerking, mogelijk onbegrip, onmacht, frustratie. Mijn rol is om dat te begeleiden en om uit te leggen wat dementie inhoudt. Het voordeel van de Ketenzorg Dementie Gelderse Vallei waar ik in werk is dat we werken met toestemmingsverklaringen. Daardoor heb ik inzicht in het hele onderzoeksdossier, dat helpt enorm om snel een beeld te krijgen van waar het bij die specifieke persoon met dementie om gaat.

'Ik kan al vertrouwen opbouwen, nog voordat de diagnose er is'

Wat ik onze regio ook van meerwaarde vind is dat ik bij sommige mensen al in de niet-pluisfase betrokken kan zijn. Daardoor kan ik al vertrouwen opbouwen, nog voordat de diagnose er is. Bij mensen waar ik pas betrokken ben nadat ze de diagnose hebben gekregen, help ik om de klap van de diagnose op te vangen. Ik voer dan veel gesprekken over wat de ziekte inhoudt en ik zorg dat de persoon met dementie en de mantelzorger met elkaar in gesprek blijven over hun emoties en verwachtingen.’

Wat zijn de voordelen van een achtergrond in de verpleegkunde dan wel in sociaal werk?

Gerben: ‘Mensen wonen langer thuis én mensen hebben vaker al meerdere ziektes. Dat samen maakt dat een medische achtergrond relevant is. Dementie zit niet alleen in het hoofd; mensen met dementie kunnen ook minder goed omgaan met de medische en sociale beperkingen of problematiek die zij mogelijk hadden. Ook de lichamelijke gesteldheid wordt beïnvloed door dementie. Mensen interpreteren bijvoorbeeld door hun dementie pijn op een andere manier. Als verpleegkundige zie je dat wel, omdat je een brede basis hebt. Een bijkomend voordeel vind ik dat ik niet afhankelijk ben van de wijkverpleegkundige voor de het opstellen van het zorgleefplan  en de indicatie van de zorg. Dat scheelt overlegtijd.  

'Dementie zit niet alleen in het hoofd'

De meerwaarde van een achtergrond in maatschappelijk werk zie ik in het begeleiden van bijvoorbeeld een depressieve mantelzorger, of families die onderling niet willen communiceren. Ik pleit dan ook voor een blended team met beide achtergronden, dan benut je beide perspectieven. Dementie is een complexe ziekte en dat vraagt om een multi-sectorale aanpak. Laten we elkaar versterken.’

Tea: ‘Mensen met dementie hebben vaak vragen die niet medisch zijn, zoals: Mag ik zijn wie ik ben? Hoe houd ik overzicht? Durf ik het mijn omgeving te vertellen? Wil mijn partner bij mij blijven? Hoelang heb ik nog? Dat zijn geen medische vragen, maar wel belangrijke vragen. En bij die vragen kan ik als casemanager helpen. Een achtergrond in maatschappelijk werk is ook van meerwaarde als het bijvoorbeeld gaat om mensen die de diagnose ontkennen, jonge mensen die te maken krijgen met dementie of mensen met een complexe familiesituatie. Sociaal werkers zijn namelijk opgeleid om in het systeem te interveniëren. De kracht van de sociaal werker is het inzien van de problemen van alle spelers in het spel.

'De kracht is het inzien van de problemen van alle spelers in het spel '

Ik merk ook echt dat de problematiek complexer wordt: de mensen die ik begeleid hebben niet alleen dementie, maar kampen ook met vastgelopen familie- of partnerrelaties of willen zorg liever mijden. Mijn doel bij complexe situaties is om voor alle betrokkenen toegankelijk te zijn, zodat iedereen mij kan vinden en kan bevragen. En om de persoon met dementie te beschermen en een rustige situatie voor hem of haar te creëren. Als een cliënt meer somatische zorg nodig heeft, dan betrek ik een verpleegkundige. Als casemanager blijf ik betrokken en heb ik regelmatig contact met de wijkverpleegkundige.’

Waar word je blij van in het werk?

Gerben: ‘Waar ik het meest blij van word in mijn werk is wanneer ik iets bereik met mensen die in eerste instantie veel weerstand toonden. Ook word ik blij van creatief maatwerk, bijvoorbeeld in het vinden van passende dagbesteding, ook als dat buiten de gebaande paden ligt.’

‘Ik word blij van de diversiteit'

Tea: ‘Ik word blij van de diversiteit van de mensen en de situaties. Als het lukt om iemand zo lang mogelijk prettig en verantwoord thuis te laten wonen, in zijn of haar eigen omgeving, met eigen dagactiviteiten en met behoud van de eigen sociale contacten, dan ben ik trots. Als mensen met dementie een zinvol leven hebben en gerespecteerd en gehoord worden.’

Wat moet er in jouw ogen verbeterd worden?

Gerben: ‘Als casemanager dementie zou ik graag het systeem van de huidige drie zorgwetten verbeterd zien. De huidige wetgeving werkt soms belemmerend in plaats van dat de zorgwetten ondersteunend zijn aan goede zorg en welzijn voor mensen met dementie.

' Ik zou graag het systeem van de huidige drie zorgwetten verbeterd zien'                      

Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven en experimenten, zoals in mijn gemeente Roosendaal. Als casemanagers stellen wij hier de indicatie voor de dagbesteding op, er vindt dan geen keukentafelgesprek meer plaats.’

Tea: ‘Ik zou erg graag een aantal punten verbeterd willen zien, te beginnen het verbeteren van de nazorg als iemand van het ziekenhuis weer terug naar huis gaat. En de respijtzorgmogelijkheden, zodat mantelzorgers ontlast worden. En wat mij betreft houden we op met het praten over de verschillen in achtergronden van casemanagers dementie, omdat al jaren is bewezen dat we met elkaar enorm veel en goed werk verrichten.’