Dat dit een gemiste kans is voor gemeenten valt ook te herleiden uit de recente eindevaluatie Participatiewet van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). 

Ook voor vraagstukken W&I

Met de transities in het sociaal domein heeft onafhankelijke cliëntondersteuning nadrukkelijk een plek gekregen. Dit betekent dat gemeenten cliëntondersteuning gratis, onafhankelijk én integraal voor inwoners moeten organiseren.  Steeds meer gemeenten zijn zich hier bewust van en zetten stappen in het aanbieden van bekende en toegankelijke cliëntondersteuning. Niettemin: gemeenten zijn zich er tegelijkertijd niet altijd bewust van dat cliëntondersteuning óók is bedoeld voor toegangsvraagstukken rond Werk & Inkomen.

Cliëntondersteuning mag dan wel in de Wmo belegd zijn, de wet geeft expliciet aan dat het gaat om het ondersteunen van inwoners bij vraagstukken rond ‘..maatschappelijke ondersteuning, preventieve zorg, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen’. Over de gehele linie zien we dat cliëntondersteuning steeds breder wordt ingezet door gemeenten. Helaas geldt dat vooralsnog in mindere mate voor de Participatiewet en daarmee het domein Werk & Inkomen.

'Overal waar inwoners met vragen zitten en niet weten waar zij terecht kunnen, is cliëntondersteuning een meerwaarde'

Heeft cliëntondersteuning een echte meerwaarde bij vraagstukken binnen de Participatiewet?

Vanuit inwonerperspectief kan die vraag met een volmondig ‘ja’ worden beantwoord. Overal waar inwoners met vragen zitten en niet weten bij welke loketten of regelingen zij terecht kunnen, is cliëntondersteuning een meerwaarde. Cliëntondersteuners helpen immers met het verduidelijken van je hulpvraag en helpen je bij het verkrijgen van passende hulp of ondersteuning. Dat geldt ook, en misschien wel juist, voor de Participatiewet.

Het SCP constateert dat geen sprake is ‘..van een vermindering van complexiteit en onduidelijkheid – niet voor werkgevers en niet voor de doelgroep.’ Bovendien hebben veel inwoners, die onderdeel uitmaken van de doelgroep van de Participatiewet, meer problemen dan alleen werkloosheid of schulden. Zij hebben niet alleen te maken met de Participatiewet, maar ook met bijvoorbeeld de Wmo, Jeugdwet of Zvw (Zorgverzekeringswet). Dat je niet aan het werk komt, of schulden maak, kan daarmee samenhangen.

Integrale aanpak voor een win-win

Via een integrale aanpak kun je ervoor zorgen dat iemand steun krijgt bij de voorliggende problematiek, waardoor de kansen op werk en/of financiële redzaamheid toenemen. Dan is sprake van win-win: niet alleen de inwoner, maar ook de samenleving heeft daar baat bij. Het is daarom verrassend dat de cliëntondersteuner (onbewust) vergeten wordt in de integrale aanpak die door veel gemeenten geambieerd wordt. Sterker nog, volgens mij kan de inzet van een cliëntondersteuner juist een heel goede rol hebben om die integraliteit te helpen realiseren en daarmee de klantmanagers (Werk & Inkomen) te ontzorgen.

Goede voorbeelden

In het Koploperproject cliëntondersteuning zie ik ook voorbeelden van gemeenten die juist kansen zien voor cliëntondersteuning bij de Participatiewet. Een voorbeeld daarvan is iedere inwoner die een bijstandsuitkering aanvraagt, maar die niet toegewezen krijgt, outreachend te benaderen vanuit cliëntondersteuning. Deze groep dreigt immers uit beeld te raken bij de sociale dienst, maar heeft mogelijk wel behoefte aan ondersteuning bij het verkrijgen van inkomen of andere zorg- en/of ondersteuningsvragen. Ik vind dit een mooi voorbeeld van een gemeente die zich proactief opstelt naar haar inwoners.

Daarnaast zijn er ook andere manieren om op relatief eenvoudige wijze cliëntondersteuning te organiseren met de Participatiewet. Dat begint met bewustwording, bij zowel beleidsmakers als toegangsprofessionals, dat cliëntondersteuning óók een meerwaarde heeft bij vraagstukken rondom Werk & Inkomen. Daarnaast is het belangrijk dat cliëntondersteuners deskundigheid ontwikkelen over de Participatiewet, of minimaal hun weg weten te vinden naar de juiste personen en organisaties. Ten slotte kun je als gemeente de samenwerking stimuleren door cliëntondersteuners én toegangsprofessionals van de gemeente samen te brengen en te laten uitwisselen over wat zij voor elkaar kunnen betekenen. Een hulpmiddel daarbij kan zijn om cliëntondersteuning dichtbij de toegang te positioneren.

Meer inzetten op verbinding tussen levensdomeinen

Vooruitkijkend op de komende jaren hoop ik dat nóg meer gemeenten gaan inzetten op verbindingen tussen verschillende levensdomeinen en de daarmee gepaarde wettelijke kaders. Voor cliëntondersteuning valt dan vooral veel winst te behalen door nog meer de verbinding te leggen met vraagstukken van inwoners die gaan over werk en inkomen. Voor Movisie betekent dit dat wij nog meer op zoek moeten gaan naar de goede voorbeelden van gemeenten die daar al op inzetten.