Sociale technologie heeft de toekomst. Het Europese programma AAL en ZonMw ondersteunen deze visie door de ontwikkeling van ICT-toepassingen zoals CO-TRAIN mogelijk te maken. AAL staat voor Active and Assisted Living. Europa wil hiermee marktgerichte ICT-oplossingen realiseren die ouderen helpen om zo lang mogelijk en zo prettig mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Het verlichten van mantelzorg is hier een belangrijk onderdeel van.

De elementen van CO-TRAIN

CO-TRAIN is een toepassing die ouderen met geheugenproblemen stimuleert en helpt om meer te bewegen. Het gaat om ‘frail elderly’: kwetsbare ouderen die niet alleen geheugenproblemen hebben, maar vaak ook nog andere fysieke en psychische aandoeningen. Ze hebben bijvoorbeeld meer risico op depressie, maar ook om te vallen en geheel immobiel te raken, waarmee een ongewild sociaal isolement ontstaat. Om deze vicieuze cirkel te doorbreken helpt Movisie met het ontwikkelen van een coaching-systeem (applicatie) die deze kwetsbare groep op een motiverende manier in beweging brengt. Het systeem bevat:

• een sensor-gordel met software die bewegingen doorgeeft aan de eigen fysiotherapeut
• een personaliseerbaar trainingsprogramma ondersteund door de eigen fysiotherapeut
• een smartphone app met trainingsinstructies via filmpjes
• een beloningssysteem met spelelementen zoals trofeeën, sterren en vrolijke, verzendbare ansichtkaarten
• extra filmpjes voor Tai Chi ontspanningsoefeningen
• voor de fysiotherapeut: een online coaching portaal

De oudere gebruikt de app om zijn of haar beweegplan uit te voeren en bij te houden; er staan filmpjes van oefeningen in op drie niveaus. Voor het oefenen doet de cliënt de sensor-gordel om zodat de bewegingen gemonitord worden. Hoe trouwer de cliënt de oefeningen doet, hoe hoger de score in de vorm van sterren en trofeeën. Door dit spel-element in combinatie met het stellen van persoonlijke doelen, is de oudere meer gemotiveerd om te blijven oefenen en bewegen. De fysiotherapeut gebruikt het webportaal om de voortgang te volgen. Op basis daarvan besluit hij of zij of een fysieke afspraak meerwaarde heeft. Dit bespaart reistijd en zorgkosten. Via het webportaal kan de fysiotherapeut de cliënt aanmoedigen met e-cards en persoonlijke boodschappen.

De mantelzorg wordt verlicht

CO-TRAIN is niet alleen gericht op het verbeteren van kwaliteit van leven van mensen met geheugenproblemen. Doel is ook om de belasting van mantelzorgers te verlichten cq. het plezier in het verlenen van zorg te verhogen. Met name de partner-mantelzorger zit vaak bovenop alle professionele zorg die aan zijn of haar partner wordt gegeven. Ook de fysiotherapie: de mantelzorger ziet erop toe dat oefeningen worden gedaan en probeert de partner in beweging te houden. CO-TRAIN neemt een stukje van deze taak over. Bijvoorbeeld door de fysiotherapeut op een directe, online manier meer inzicht te geven in de therapietrouw van zijn cliënt. En door de coachende en motiverende elementen, die dagelijks bewegen stimuleren. De filmpjes zijn een prettige vorm van instructie; de mantelzorger kan zelfs, als hij of zij dat leuk en gezellig vindt, samen met zijn of haar partner oefeningen doen. Maar wel met plezier als vertrekpunt – niet met de verantwoordelijkheid voor de beweegzorg.

Ontwikkelen samen met eindgebruikers

CO-TRAIN wordt ontwikkeld samen met de eindgebruikers. De Brabantse zorginstelling De Wever, het Zwitserse Terz en het Oostenrijkse MAS hebben direct toegang tot cliënten met een vorm van dementie en hun mantelzorgers. Movisie coördineert het betrekken van deze potentiële gebruikers bij de ontwikkeling van CO-TRAIN. Er zijn bijvoorbeeld zogenaamde wandel-interviews afgenomen; zo krijgen de ontwikkelaars niet alleen zicht op wat gebruikers vertellen over hun behoeften en gewenste functionaliteiten. Er ontstaat ook een direct beeld van de fysieke mogelijkheden en beperkingen van deze groep kwetsbare ouderen en hun mantelzorgers. Daarbij blijkt dat comorbiditeit niet onderschat moet worden bij kwetsbare ouderen: al zijn de geheugenproblemen nog beperkt, het vermogen om oefeningen te doen kan door hart- en vaatproblemen, diabetes of artritis erg gehinderd worden. De opdracht is dus om zowel het systeem als het trainingsprogramma zelf eenvoudig te houden en tegelijkertijd uitdagend genoeg.

Test- en onderzoeksfase

Prototypes van CO-TRAIN zijn meermaals getest door eindgebruikers, in de drie deelnemende landen. Zowel cliënten en mantelzorgers als fysiotherapeuten hebben feedback gegeven op het functioneren van de app, de portal en de sensor-gordel. Op basis van deze informatie zijn aanpassingen doorgevoerd. Vanaf september starten de zogenaamde field trials. In deze pilotstudie wordt de effectiviteit van CO-TRAIN op grotere schaal onderzocht in de ‘gewone’ thuissituatie. In drie landen (Oostenrijk, Zwitserland en Nederland) zullen in totaal 60 cliënten deelnemen aan de studie (20 per land). De participanten zijn tussen de 65-90 jaar oud, met een diagnose van kwetsbaarheid en milde tot matige cognitieve beperkingen. Tevens is er een mantelzorger betrokken die hoofdelijk verantwoordelijk is voor de zorg. Ouderen met ernstige neuropsychiatrische of lichamelijke ziekten en/of aandoeningen mogen niet meedoen aan het onderzoek. Het onderzoek moet informatie opleveren over de effectiviteit en gebruiksvriendelijkheid van het CO-TRAIN systeem in vergelijking met reguliere fysiotherapie (consult en schriftelijke oefeningen).