En wat nu? Die vraag is dé klassieker onder de klassiekers. Meestal volgt ze op nieuwe inzichten die om nieuwe werkwijzen vragen. En daar wringt de schoen. Want afscheid nemen van het oude is moeilijk te realiseren wanneer dat oude de modus operandi betreft van decennia aan beleid. Onzekerheid neemt dan de bovenhand.

Dat was bij de vijfde Participatielezing van Movisie niet anders. Ondergetekende had de eer en het genoegen deze te mogen verzorgen. Het onderwerp was de rol van ervaringskennis voor beleid en praktijk. Stilaan begint het besef namelijk in te dalen dat wetenschappelijke en professionele kennis maar een deel van het verhaal zijn. Ook ervaringen doen ertoe. Pure logica die na jaren efficiëntie- en effectiviteitsslagen lang niet meer als logisch werd gezien. Technocratisering en diplomacratisering als staat van zijn.

Beleid maken is niet hetzelfde als dat beleid ondergaan

Maar toch, beter laat dan nooit en beleid maken is niet hetzelfde als dat beleid ondergaan. Daar zit al snel een wereld van verschil tussen. Aan mij dus de eervolle taak om die wereld van verschil te duiden. En als het nog even kan toe te lichten hoe men de onderliggende verschillen kan overbruggen. Want de afstand tussen diegenen die leiden en diegene die daar wel eens onder lijden, lijkt groter dan ooit. Alle goede bedoelingen ten spijt. Zodoende dreigt in theorie kloppend beleid in de praktijk contraproductief of zelfs vernederend uit te pakken. Dat moet anders.

Oversteek maken

Natuurlijk, ook ik heb niet de zaligmakende oplossingen in petto. Maar ik deed mijn best. Kern van het verhaal is namelijk dat als je iets op een andere wijze wil doen, je dat natuurlijk op een andere wijze zal moeten doen. Mooi startpunt is het leren interpreteren van die zijde van de kloof waar je op wil ingrijpen. Want als je de wereld wil veranderen, zal je vooraleerst moeten leren er anders naar te kijken. En het is daar waar ervaringen van een ander ons kunnen helpen. Zij kunnen ons de ogen op de wereld bieden die we zelf niet hebben. Simpelweg omdat ons leven het hunne niet is.

Afgaande op de reacties, was mijn betoog helder. Men kon de spiegel die ik voorhield waarderen. Toch was er één reactie die de kern van mijn betoog als geen ander samenvatte, zonder het te weten en te bedoelen weliswaar. Deze ging als volgt: ‘Ik kreeg een klap in mijn gezicht. En dat was nodig. Maar wat nu?’ Het was dus de professional die omwille van mijn uiteenzetting een spreekwoordelijke klap in het gezicht kreeg. En zich dus hardop de vraag stelde: en wat nu?

Ik begrijp best dat na jaren waarin het systeem leidend is, het centraal stellen van de mens een heuse uitdaging kan zijn. Het vraagt om anders denken, anders kijken en anders doen. Net zoals ik begrijp dat, bij een al te grote kloof, de oversteek maken onveilig kan aanvoelen. Dat verdient gehoord en gezien te worden. Al blijf ik met één gevoel achter: de tijd van vragen stellen ligt achter ons.

Tijd om gewoon te doen. Succes!

Tim ’S Jongers, Raad voor Volksgezondheid en Samenleving

De Participatielezing verschijnt als boekje bij de komende editie van Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken. Het magazine verschijnt op 2 juli 2022.

Foto: Peter van Beek