‘We constateerden dat multiproblematiek in meerdere overleggen werd besproken en dat sommige casussen op verschillende tafels terechtkwamen. Dit moesten we anders organiseren’, vertelt Bert van Putten, beleidsregisseur maatschappelijke zorg en beschermd wonen bij de gemeente Harderwijk. Joost Witlox van Kringwijs had de rol van facilitator bij de ontwikkeling van de Tafel Samen aan Zet: ‘We waren al bezig met het organiseren van MDO+ (multidisciplinair overleg plus) bijeenkomsten, waaraan professionals, de cliënt en diens netwerk deelnemen. Hier is de Tafel, daar waar interprofessionele samenwerking ontstaat, aan toegevoegd.’

Lees meer over de interventie in de databank Effectieve sociale interventies

Versnippering

Corina Holtland, entreecoach bij stichting Ontmoeting is één van de professionals die bij de ontwikkeling bij de Tafel Samen aan Zet was betrokken. Zij neemt nu eens in de twee weken aan de Tafel deel. ‘Harderwijk is een fijne gemeente waar veel samenwerkingsverbanden zijn. Maar daardoor is er ook veel versnippering in de zorg en ondersteuning’, aldus Holtland. ‘Met de Tafel Samen aan Zet zitten partijen fysiek met elkaar aan tafel. Iedereen kan een casus inbrengen en alle aanwezigen denken vanuit hun eigen expertise mee. Soms kan een hulpvrager, als hij of zij het aankan, zelf aansluiten om de situatie toe te lichten. Het is een prettige en zuivere manier van werken, organisaties kunnen elkaar goed helpen.’  

Balletjes rollen

Holtland illustreert dit aan de hand van het verhaal van een cliënt die tegen de bureaucratie van de gemeente aanliep. ‘Deze man was door faillissement en een scheiding aan lager wal geraakt. De schulden stapelden zich op, maar zijn aanvragen voor een uitkering bleven onderaan de stapel liggen. Ik bracht de casus in en mede door de aanwezigheid van medewerkers van de gemeente, de woningbouwvereniging en het maatschappelijk werk gingen er zoveel balletjes rollen. De uitkering werd met terugwerkende kracht geregeld, de man kreeg een woning toegewezen en toevallig kreeg hij kort daarna een baan. Hij kon weer gaan bouwen.’

'Het is een prettige en zuivere manier van werken, organisaties kunnen elkaar goed helpen'

Buiten de systeemwereld om

Bert van Putten vertelt dat betrokkenen door een interventie als de Tafel Samen aan Zet buiten de kaders kunnen kijken. ‘Zo werd een casus ingebracht over een burenruzie, er werd overlast ervaren van een poes die bij anderen binnenkwam. Dit is opgelost met een kattenluik met een sensor van 100 euro. Een klein bedrag, maar binnen ons georganiseerde systeem moeilijk te vinden, dat had veel tijd gekost. In de complexe systeemwereld is dit soort simpelheid wat verloren gegaan. We hebben iets ontwikkeld wat werkt. Aan de andere kant is het allemaal niet zo spannend, het gaat vooral om een mensgerichte basishouding en het creëren van een samenwerkingscultuur.’

Onderzoek

Tegelijkertijd met de ontwikkeling van de interventie de Tafel Samen aan Zet deed Jantien van Berkel van Wageningen University & Research onderzoek. Van Berkel keek zowel naar het proces van de implementatie als de impact van de interventie. Een van de uitkomsten is dat hulpvragers door de samenwerking tussen professionals geen schotten in ondersteuning en zorg ervaren. Ook zorgt de organisatievorm ervoor dat professionals sneller een compleet beeld hebben van een casus en weten wie er al betrokken zijn. Dit komt ook de MDO+ bijeenkomsten ten goede. Gelijktijdig ontwikkelen en evalueren was volgens Witlox erg waardevol. ‘Je hoeft dan niet de vooraf gestelde doelen te monitoren. Je brengt de ontwikkelingen in kaart en duidt deze met wetenschappelijke kennis. Je krijgt dan bij de doorontwikkeling de neuzen dezelfde kant op.’ 

'Een netwerkoverleg is niet pas geslaagd als er een gigantische groep aanwezig is'

Betrekken van het netwerk

Uit het onderzoek kwam ook naar voren dat het betrekken van het informele sociale netwerk van de hulpvrager bij het maken en uitvoeren van plannen het ‘doenvermogen’ van de hulpvrager vergroot. Maar het betrekken van het sociale netwerk blijkt in de praktijk niet zo eenvoudig. ‘Vaak door schaamte van een cliënt, gebrek aan of overbelasting van een netwerk of door complexe relaties’, zegt Holtland. Witlox: ‘Het gevaar is dat hulpverleners het netwerk uitsluiten, omdat het betrekken ervan zo ingewikkeld is.’ Witlox en Van Berkel verkennen nu de mogelijkheden om elementen uit instrumenten die bijdragen aan netwerkontwikkeling aan de interventie toe te voegen. Maar volgens Witlox is het ook een kwestie van het bijstellen van verwachtingen. ‘Een netwerkoverleg is niet pas geslaagd als er een gigantische groep aanwezig is. Als er twee mensen uit het netwerk bij zijn, is dat ook al fantastisch.’ 

Opname databank Effectieve sociale interventies

De Tafel Samen aan Zet is onlangs opgenomen in de databank Effectieve sociale interventies en beoordeeld als Goed beschreven. ‘Dit doet iets met de status van de interventie’, zegt Witlox. ‘Ik ben nu in gesprek met twee andere gemeenten. Ook is de opname in de databank een meerwaarde als er verantwoording moet worden afgelegd.’ Volgens Van Berkel is de weg naar de opname een leerzaam traject. ‘De Tafel Samen aan Zet is een systeeminterventie, gericht op integrale samenwerking. Dat maakte het traject uitdagend. De meeste sociale interventies zijn direct gericht op de inwoner, terwijl er steeds meer aanwijzingen zijn dat juist een verandering op het niveau van het systeem nodig is. Uiteraard staat die systeemverandering wel in dienst van de inwoner. Dankzij de feedback vanuit Movisie is het gelukt om dat passend op te schrijven.’ Volgens haar is het belangrijk dat er meer van dit soort interventies worden ontwikkeld. Ze verwijst naar het rapport 'Wanneer vele handen het werk niet lichter maken' van de Erasmus Universiteit waarin wordt gesproken over de ‘machinetragiek’. ‘Ondersteuning aan inwoners wordt vaak benaderd als een machine. Als deze niet goed loopt, vervang je een onderdeel. Maar zo werkt het niet, het geheel moet in orde zijn.’ Een van de aanbevelingen uit haar onderzoek naar de Tafel Samen aan Zet is dan ook om een casusregisseur aan te stellen die het vaste aanspreekpunt is.

Buiten de tafel om

Door de Tafel Samen aan Zet zijn de lijnen tussen professionals korter en kan er sneller actie worden ondernomen. Idealiter is er in Harderwijk op termijn helemaal geen tafel meer nodig. ‘Hoe beter professionals elkaar leren kennen en weten wat ze aan elkaar hebben, hoe meer zij elkaar uiteindelijk buiten de tafel kunnen vinden’, aldus Van Putten.