Coronacrisis maakt aanpak eenzaamheid extra urgent

Verslag online leerbijeenkomst

Door de coronacrisis dreigen ouderen en andere kwetsbare groepen te vereenzamen. Veel gemeenten hadden al een aanpak van eenzaamheid ontwikkeld en zetten deze volop in om de nood bij kwetsbare groepen te lenigen. Ook denken ze alvast na over hoe de hulpbereidheid van inwoners, die nu overal zichtbaar wordt, in de toekomst behouden kan blijven. Dat bleek uit een online leerbijeenkomst op 2 april 2020 over de aanpak van eenzaamheid in tijden van corona.

Sinds de invoering van de coronamaatregelen zijn in heel Nederland allerlei activiteiten en voorzieningen gesloten waar kwetsbare mensen elkaar konden ontmoeten. Dagbestedingsactiviteiten zijn afgelast en ‘huizen van de wijk’ hebben hun deuren gesloten. In gemeenten worden daarom nu de deelnemers van deze activiteiten nagebeld en gevraagd hoe het met hen gaat en aan welke ondersteuning zij behoefte hebben. Waar mogelijk worden activiteiten en voorzieningen online aangeboden en regelmatig vormen deelnemers met elkaar een telefooncirkel, zodat zij met elkaar in contact kunnen blijven.

Tegelijkertijd is er een golf van hulpbereidheid vanuit de samenleving op gang gekomen. Veel mensen hebben bij buren, bewonersinitiatieven en bij lokale organisaties aangegeven dat zij iets voor een ander willen doen. Bijvoorbeeld het halen van de boodschappen, het afhalen van medicijnen, het koken van een maaltijd of het uitlaten van de hond. Om overzicht te bieden voor zowel hulpvragers en mensen die hulp willen bieden, zijn in veel gemeenten centrale punten, meestal websites, ingericht om vraag en aanbod van hulp te matchen. Mensen die hulp nodig hebben, kunnen een centraal telefoonnummer bellen of hun hulpvraag digitaal kenbaar maken. Achter de schermen werken vervolgens welzijnsorganisaties, vrijwilligersorganisaties en bewonersinitiatieven met elkaar samen om de juiste mensen aan elkaar te koppelen.

Voor veel gemeenten zijn dit twee speerpunten in hun lokale aanpak van eenzaamheid in coronatijd. Maar hoe pakken individuele gemeenten het aan? Dordrecht, Leeuwarden en Den Haag vertelden tijdens de leerbijeenkomst wat zij in deze tijd van social distancing doen om te voorkomen dat kwetsbare groepen door het ijs zakken.

Dordrecht: campagne #jebentnietalleen

Een belangrijk onderdeel van de aanpak van eenzaamheid in Dordrecht is een lokale campagne ‘#jebentnietalleen’. 'Je merkt dat mensen nu denken: “Hé, dit gaat ook over mijn buurvrouw en daar kan ik zelf iets voor doen’, aldus Helma Seelen, senior beleidsadviseur bij de gemeente. De lokale campagne heeft geleid tot veel initiatieven en een breed en divers netwerk. Seelen vertelt: ‘In deze coronatijden zien we dat partijen zich gaan bundelen, zo is Licht voor Dordt ontstaan, een website waarop hulpvragen en aanbod bij elkaar komen. Veel vrijwilligers hebben hier aangegeven iets te willen betekenen in coronatijd. Licht voor Dordt bouwt deels voort op het netwerk dat er al was, maar deze tijd biedt ons de kans om ons netwerk meer te bundelen en uit te breiden. Je merkt dat er spontaan nieuwe initiatieven ontstaan. Mensen zijn veerkrachtig en enthousiast. Als gemeente proberen wij deze ontwikkeling te faciliteren.’

Leeuwarden: maatschappij, onderzoek en cultuur

De aanpak van eenzaamheid in Leeuwarden is gericht op drie lijnen, namelijk maatschappij, onderzoek en cultuur. ‘Doordat we culturele hoofdstad waren in 2018 was er al een netwerk met diverse partijen en is er veel aandacht voor culturele initiatieven die zich inzetten om verbinding tussen mensen te creëren’, aldus Marloes Schreur, projectleider van de aanpak Eenzaamheid in de gemeente. Door de huidige crisis moeten de culturele projecten nu op een andere manier uitgevoerd worden. Dit vraagt om creativiteit: ‘Een theatervoorstelling wordt een podcast en huiskamers worden nu digitaal georganiseerd. Daarnaast willen we inspirerende verhalen ophalen van inwoners die in deze tijd eenzaamheid tegengaan en deze onder de aandacht brengen van mensen. Ons doel is om inwoners te activeren en om elkaar te blijven inspireren, hoop te bieden en te troosten in deze crisistijd.’ Leeuwarden heeft ook aandacht voor mensen die minder digivaardig zijn. De gemeente promoot bijvoorbeeld de belactie Heel Friesland belt van Sociaal Goud.

Den Haag: inzicht krijgen, bewustwording en samenwerking met de stad

De eenzaamheidsaanpak van de gemeente Den Haag bestaat uit drie lijnen: inzicht krijgen, bewustwording en samenwerking met de stad. Om zicht te krijgen op wie zich eenzaam voelt in de stad heeft Den Haag persona’s ontwikkeld. Maaike Heijnen, opgavemanager Eenzaamheid: ‘Eenzaamheid kent vele gezichten. De persona’s lieten dat ook zien. Aan het begin van de coronacrisis heeft de gemeente de rol op zich genomen om de bestaande en nieuw ontstane initiatieven te faciliteren. ‘Den Haag is een grote stad, en je ziet dat mensen zich graag willen inzetten. Er gebeurt ontzettend veel. We hebben als gemeente losgelaten om daar volledig grip op te willen hebben. We hebben ingezet op het creëren van een centraal punt in de vorm van een algemeen telefoonnummer. Kwetsbare mensen met een vraag, los van hun gezondheid, kunnen contact opnemen en hun zorgen delen. Welzijnsmedewerkers fungeren als doorverwijspunt naar alle initiatieven en hulplijnen die per wijk aanwezig zijn in de stad voor deze mensen.’

Bereiken we wel iedereen?

In veel gemeenten blijkt het aanbod van hulp groter dan de vraag naar hulp. Dat roept vragen op: hebben veel mensen in hun eigen netwerk hulp kunnen vinden? Of vinden mensen het lastig om anderen om hulp te vragen? Is er met andere woorden sprake van ‘vraagverlegenheid’ en hebben we daarom nog niet iedereen in beeld? Sergio van Santvoort, projectleider van de aanpak van eenzaamheid in Roermond, licht toe: ‘Mensen zijn vaak geneigd om te zeggen dat het wel goed gaat en dat ze zich wel redden. Het vraagt extra actie om de hulpvraag naar boven te krijgen en om eenzaamheidsgevoelens bespreekbaar te maken. Daarvoor moet je allereerst bij die persoon terecht komen, en als je iemand bereikt hebt en je in gesprek raakt, weet je dan door te vragen en te achterhalen waar iemand behoefte aan heeft?'

Trainingen

Movisie heeft trainingen ontwikkeld over het bespreekbaar maken van eenzaamheid voor professionals, vrijwilligers en trainers. De training biedt handvatten om eenzaamheid vanuit een rustige en open houding bespreekbaar te maken. Voor wie geen tijd heeft een training te volgen, kan gebruik maken van de ‘Routekaart In gesprek over eenzaamheid’, waarin de belangrijkste aandachtspunten zijn samengevat.

Niet iedereen is online

Veel van de alternatieven om in tijden van social distancing contact te onderhouden, zijn online mogelijkheden. Ook het vinden van hulp verloopt vaak via websites. Maar niet iedereen is online, en wat doe je voor deze mensen? Marloes Schreur (Leeuwarden): ‘Er zijn veel initiatieven die hun doelgroep goed kennen, ook mensen die ‘niet-digitaal’ zijn en het is in deze tijden extra belangrijk voor deelnemers om met deze initiatieven in verbinding te blijven. Wij laten spotjes zien op Omroep Fryslân en zetten advertenties in de krant om de aanpak van eenzaamheid onder de aandacht te brengen bij mensen die minder digivaardig zijn.’

Hulpbereidheid vasthouden

Door de coronacrisis is niet alleen de onderlinge hulpbereidheid toegenomen, ook hebben veel mensen door het sociaal afstand moeten houden ervaren wat het betekent om beperkt met anderen in contact te staan. ‘De hulpbereidheid en dat begrip voor gevoelens van eenzaamheid willen we graag als de coronacrisis afneemt vasthouden’, vertelt Heijnen (Den Haag). ‘We denken nu al na over een campagne die daar op inspeelt.’

Bijeenkomst terugkijken?

De leerbijeenkomst is opgenomen. Je kunt hem hieronder terugkijken.

 

Coronadosssier

Dit artikel is onderdeel van een dossier waarin wij kennis verzamelen over het coronavirus. Heb jij een vraag die Movisie kan beantwoorden? Tips of noemenswaardige initiatieven? Stuur dan een e-mail naar Hans Alderliesten, h.alderliesten@movisie.nl.

Naar het dossier