Coronavirus en eenzaamheid bij ouderen

Met name oudere mensen zijn extra kwetsbaar. Niet alleen omdat zij vatbaarder zijn voor het virus, maar ook omdat zij in een sociaal isolement terecht kunnen komen. Nu de overheid en het RIVM adviseren om sociale contacten zoveel mogelijk te beperken en bezoek aan ouderen en mensen in een kwetsbare positie zoveel als mogelijk te voorkomen, komt het aan op creatieve manieren om toch aandacht te hebben voor deze mensen.

Movisie-expert Jan Willem van de Maat: 'Nu fysiek contact vermeden moet worden zijn er legio andere mogelijkheden om toch oog te hebben voor ouderen. Denk aan een telefoontje, appje, videogesprek, kaartje. Zoals elke crisis brengt ook de coronacrisis een kans met zich mee.' 

Ouderenbonden

Het is verstandig én begrijpelijk dat familie en mantelzorgers die verkouden of grieperig zijn, op dit moment niet bij kwetsbare ouderen op bezoek gaan volgens ouderenbond ANBO. Ouderen willen, net als niet-ouderen, liever niet tegen een besmetting oplopen. Van de Maat: ‘De directeur-bestuurder van ouderenbond ANBO gaf aan dat zij veel signalen krijgen uit hun achterban dat ouderen zich grote zorgen maken. Ouderen mijden activiteiten en ontmoetingsplekken omdat ze bang zijn het virus op te lopen. Terwijl die wekelijkse sociale contacten en ontmoetingsplekken zo belangrijk voor hen zijn!’

Movisie-expert Els Hofman: ‘De ouderenbonden ANBO heeft een telefoonlijn ingesteld voor ouderen die vragen hebben over het virus of hun zorgen willen uiten. Ouderen kunnen naar 0348-466666 bellen, ook voor een praatje. KBO/PCOB heeft een flitsonderzoek onder ouderen gehouden naar het coronavirus. Wat daaraan opvalt, is dat slechts 4% van de ouderen bang is om zelf ziek te worden. Tegelijk zegt meer dan de helft van de ouderen drukke plekken te mijden .’

Met de klapstoel op bezoek bij oma Berkman (99 jaar)

Vanaf een klapstoel op de galerij is het ook gezellig kletsen en samen eten! Movisie-collega Esther Schrijver brengt stamppot mee, die oma zelf opwarmt in de magnetron. Meegebrachte borden en bestek gaan na de maaltijd weer mee naar huis.

Wat vindt u ervan dat we nu bij u op de galerij komen zitten?
'Ik vind het leuk, het is weer eens wat anders. Een beetje apart, lekker apart. Ik vind het wel leuk hoor! Moet je eens kijken, bij wie gebeurt dit nou! Ik ben blij om op deze manier toch nog bezoek te krijgen.'

Vindt u het jammer dat u minder bezoek krijgt door het coronavirus? Niemand wil u natuurlijk ziek maken.
'Ach, ze bellen allemaal, we videobellen. Dat is ook heerlijk dat dat kan. Dan heb je er nog niet eens zoveel erg in. Gelukkig weet je gewoon dat het weer over gaat, het is maar voor even. Maar het is toch een beetje gezelligheid die weg is. Dat jullie hier op de galerij zitten daar kan je nog wel even om lachen! En dit is ook een leuk gezicht zo, ik houd wel van gekke dingen!'

Foto's van de klapstoelen en oma berkman

Telebakkie!

Een ander mooi initiatief waarmee ouderen contact kunnen blijven onderhouden met anderen is Telebakkie!, een telefonisch koffie-uurtje voor zes mensen, ontwikkeld door Kees Penninx van ActivAge en Anita Kornman, sociaal werker bij Super-Actief Rotterdam. Telebakkie! is getest samen met bewoners van wooncomplex de Mazesteyn in de Rotterdamse wijk de Esch. De ervaringen zijn positief! Lees meer over Telebakkie!

Initiatieven versterken solidariteit

'Onlangs nog meldde de WRR dat de sociale cohesie in buurten afneemt. Mensen kennen elkaar niet meer. Doordat mensen nu thuis aan het werk zijn, zoals ook onze Movisie-collega’s is er misschien meer ruimte om mijn buurtgenoten te ontmoeten op straat. Veel mensen en organisaties nemen het initiatief om hulp aan te bieden in de wijk. Denk aan het halen van boodschappen. (Zoek op sociale media naar #coronahulp (eventueel met de plaatsnaam) of kijk in wijken buurtgroepen op Facebook).' 

Van de Maat: 'Mensen bieden aan om boodschappen te doen, de hond uit te laten, laten weten dat ze een auto beschikbaar hebben en dat ze op kinderen willen passen. Het laat zien dat de crisis ook verbroedert.’ Hofman: ‘De maatregelen die nu worden genomen dienen op die manier niet alleen de gezondheid, maar helpen ook de familiariteit en solidariteit te versterken .’

Ontmoeting alleen is niet voldoende

Toch is ontmoeting alleen niet voldoende om mensen die te maken hebben met eenzaamheid en sociaal isolement, niet voldoende. Van de Maat: ‘Investeren in betekenisvolle sociale relaties is van groot belang om eenzaamheid te voorkomen en terug te dringen. Je ziet dat dit door de aanpak van het coronavirus onder druk komt te staan.’ Hofman: 'Sociale relaties hebben zowel een beschermend effect als een verminderend effect op gezondheidsproblemen.  Dit kan leiden tot een slechte mentale en fysieke gezondheid.’ Het proces van vereenzamen speelt zich af over jaren. Het verminderen van eenzaamheid kost dan ook tijd en energie, omdat vaste patronen doorbroken moeten worden. Een stapsgewijze aanpak, met verschillende achtereenvolgende interventies, is nodig.’

Verder lezen

Ouderen met een migratieachtergrond, die zich onder normale omstandigheden al meer eenzaam voelen dan ouderen zonder migratieachtergrond, voelen zich in deze tijd nog eenzamer. Hoe kan hen goede zorg en ondersteuning geboden worden? Onderzoekers van het Kennisplatform Inclusief Samenleven Joline Verloove en Hanan Nhass delen tips uit hun onderzoek naar eenzaamheid onder ouderen met een Marokkaanse achtergrond, dat eind april verschijnt.

Coronadossier

Dit artikel is onderdeel van een dossier waarin wij kennis verzamelen over het coronavirus. Heb jij een vraag die Movisie kan beantwoorden? Tips of noemenswaardige initiatieven? Stuur dan een e-mail naar Hans Alderliesten, h.alderliesten@movisie.nl.

Naar het dossier