Dankzij een thuiskok weer plezier in het eten

Stichting Thuisgekookt uit Utrecht houdt zich bezig met het tegengaan van eenzaamheid onder de Utrechtse bewoners, met name richting mensen die lichte tot matige gevoelens van eenzaamheid ervaren. Focus in de aanpak van Stichting Thuisgekookt is het weer kunnen genieten van eten. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend, zeker niet wanneer je door fysieke beperkingen niet meer zelfstandig kunt koken en je geen sociaal netwerk hebt om op terug te vallen.

Stichting Thuisgekookt koppelt daarom mensen die houden van koken aan mensen die graag weer willen genieten van het eten. Om in contact te komen met deze groep heeft Thuisgekookt de samenwerking opgezocht met zorgorganisatie Careyn en de Buurtteamorganisatie Sociaal/Beter Thuis. Chantal Boshuis, community manager van Thuisgekookt, vertelt over dit initiatief en de maatschappelijke betekenis ervan.

Stichting Thuisgekookt koppelt mensen in een kwetsbare situatie, die het lastig vinden om een verse maaltijd op tafel te krijgen aan thuiskoks in de buurt. Dit zijn veelal mensen in de wijk die zich hiervoor hebben aangemeld en het leuk vinden om te koken voor iemand anders. Naast dat Chantal Boshuis zelf ook thuiskok is, houdt ze zich als community manager bij Thuisgekookt met name bezig met de samenwerking met andere organisaties en de gemeente Utrecht, om zo veel mogelijk mensen in een kwetsbare situatie te bereiken en hen aan een thuiskok te koppelen.

'Ons hogere doel is om mensen met elkaar in contact te brengen, het liefst mensen die zo dicht mogelijk bij elkaar in de buurt wonen'

Een belangrijke stap hierin is, volgens Chantal Boshuis, het aansluiten bij de Utrechtse aanpak eenzaamheid. ‘Ons hogere doel is om mensen met elkaar in contact te brengen, het liefst mensen die zo dicht mogelijk bij elkaar in de buurt wonen. Dat zij elkaar leren kennen en dat er gewoon wat meer voor elkaar wordt gezorgd in de buurt. In kleine dorpen is dat vanzelfsprekender, maar in grote steden kunnen wij daar in bemiddelen. En we zien dat dit heel goed werkt tegen eenzaamheid.’

Samen oplossen

Door aan te sluiten bij het netwerk van de Utrechtse aanpak eenzaamheid heeft Thuisgekookt gezocht naar een win-win-samenwerking met zowel de thuiszorgorganisatie Careyn, als de buurtteams in Utrecht. ‘Er is een grijs gebied in wie er verantwoordelijk is voor de maaltijdvoorzieningen voor kwetsbare ouderen.’ Hier liepen zowel de thuiszorgorganisatie als de buurtteams tegenaan. Een indicatie voor een maaltijdvoorziening wordt door de gemeente alleen afgegeven wanneer mensen niet meer zelfstandig kunnen eten, zoals bij slikproblemen. Niet als het alleen lastig is om lang te staan of als mensen moeite hebben een gezonde maaltijd voor zichzelf te bereiden. Hoewel er in die gevallen geen indicatie is, voelen zorgmedewerkers wel de verantwoordelijkheid om eten klaar te maken voor bewoners die dat zelfstandig niet meer goed kunnen. Er was een out of the box-oplossing nodig. ‘Zo kwamen we erop: wat als de thuiskoks bij deze mensen kunnen koken, om op deze manier een deel van het probleem op te kunnen lossen?’ Samen met enthousiaste buurtbewoners zagen de samenwerkende partijen mogelijkheden om dit vraagstuk gezamenlijk op te pakken, met als bijkomstigheid het stimuleren van sociaal contact en het verminderen van gevoelens van eenzaamheid onder met name kwetsbare ouderen.

Wederkerigheid

Kwetsbaarheid onder de ouderen in de wijken in Utrecht ontstaat met name door een combinatie van fysieke beperkingen en het ontbreken van een steunend sociaal netwerk. Wijkverpleegkundigen zien bijvoorbeeld bij het aantrekken van de steunkousen dat ouderen soms nog niet hebben ontbeten om 11 uur. Het zegt niet direct iets over eenzaamheid, maat het laat wel tekenen van kwetsbaarheid zien en mogelijk onvoldoende steun uit het sociaal netwerk. Familie woont soms ver weg en een sociaal netwerk ontbreekt. ‘Contact in de buurt onderling is niet sterk, buurtbewoners kijken niet snel naar elkaar om. Dit project zorgt ervoor dat bewoners sneller naar elkaar toegaan, een praatje maken. We zien dat in meer dan de helft van de gevallen, nadat we iemand gekoppeld hebben, dat ze ook andere dingen voor elkaar gaan doen, zoals het uitlenen van boekjes of het helpen bij een onderzoek.’

'Zingeving en het vervullen van een waardevolle bijdrage in de samenleving zijn essentieel om de gevoelens eenzaamheid tegen te gaan'

Wederkerigheid vormt een belangrijk element waarin ook deze kwetsbare bewoners van betekenis kunnen zijn voor een ander. Zingeving en het vervullen van een waardevolle bijdrage in de samenleving zijn essentieel om de gevoelens eenzaamheid tegen te gaan.

Belang van successen

Stichting Thuisgekookt ziet de aanmeldingen, van met name de kwetsbare doelgroep, voor thuiskoks flink toenemen nu Stichting Thuisgekookt zich heeft aangesloten bij het Utrechtse netwerk tegen eenzaamheid en hierbinnen beter op de kaart staat en de samenwerking vindt. Dit was niet meteen een succes, doordat de betrokken zorgorganisatie niet goed aangehaakt kon blijven wegens omstandigheden. Ook waren hulpverleningsinstanties niet altijd goed op de hoogte van de mogelijkheden van de thuiskoks, waardoor deze doelgroep lastig te bereiken was voor hen. Wat hierin heeft geholpen is dat Stichting Thuisgekookt actief contact zocht met instanties zoals de buurtteams, DOCK en Leger des Heils, om succesverhalen van de thuiskoks onder de aandacht te brengen. Succesverhalen zijn hierin belangrijk, want over het algemeen vinden mensen het spannend als er een buurman of buurvrouw komt koken, zeker wanneer je sociale contacten niet gewend bent. Het heeft een lange adem gevergd, maar door herhaaldelijk het contact op te zoeken met deze instanties en hun medewerkers, zijn zij steeds meer het nut gaan inzien van het project. Chantal Boshuis merkt op dat deze succesverhalen steeds meer worden doorverteld, en (kwetsbare) bewoners worden gemotiveerd om zich aan te melden. ‘Mensen moeten het vaker horen, dan krijg je er vanzelf meer vertrouwen in. Als het goed is, volgen er dan ook meer succesverhalen. Die verkopen zichzelf.’

Eten als geluksmoment

Vanuit Thuisgekookt hebben de thuiskoks een signalerende functie. ‘In veel van de gevallen gaat de kok meer doen en wordt er met mij contact opgenomen: het gaat echt niet goed met deze mevrouw. Wat denk jij dat we zouden kunnen doen? Dan ga ik kijken in de buurt wat we verder kunnen.’ Het helpt dat de medewerker van bijvoorbeeld buurtteams, DOCK of het Leger des Heils als contactpersoon betrokken blijven en hiermee kan worden overlegd als er zorgelijke signalen zijn, waarna dit door hen kan worden opgepakt. Naast dat de thuiskok een vorm van sociaal contact is voor de deelnemer en hiermee ook bijdraagt aan het verminderen van gevoelens van eenzaamheid en kwetsbaarheid, draagt het ook bij aan de geluksmomenten die worden ervaren door het genieten van eten. Mensen hebben vaak genoten van het eten, maar kunnen niet meer gemakkelijk zelf koken. Voor de zwaardere doelgroep is de inzet van Stichting Thuisgekookt zelfs pure noodzaak. Zoals een mevrouw die zwaar ondervoed was en geen eten meer kon verdragen. Om haar te helpen, is zij gekoppeld aan een thuiskok die de meest simpele maaltijden voor haar kookt. Deze mevrouw is erg blij dat er iemand is die dat voor haar kan doen. ‘Het is toch fantastisch dat deze mensen er gelukkiger van worden?’

Inspirerende initiatieven

Er zijn de afgelopen tijd allerlei initiatieven ontstaan die bijdragen aan het voorkomen en verminderen van eenzaamheid. Sommigen ontstonden in het netwerk ‘Utrecht Omarmt’. Waarom werken deze initiatieven goed? En welke uitdaging zien de projectleiders voor zich? We brengen vier inspirerende initiatieven in kaart: