‘Discriminatie is niet aangeboren, maar aangeleerd. We kunnen het veranderen!'
Interview met Hanneke Felten en Stefano Frans
Helaas kent Nederland discriminatie in alle vormen en maten. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die daar iets tegen willen doen. Movisie biedt nieuwe gemeenteraadsleden een startpakket op dit complexe thema. In het webinar over de aanpak van discriminatie op 12 mei stelt Dyonne van Haastert vragen aan Movisie-expert Hanneke Felten. Dyonne praat ook met Stefano Frans, voorzitter van de Landelijke vereniging tegen discriminatie (Discriminatie.nl) en werkzaam voor het Anti Discriminatie Bureau Zeeland. Vooraf stelden we hem alvast zes vragen.
Met wat voor gevallen van discriminatie krijg je in je werk het meest te maken?
Stefano Frans: ‘We krijgen met allerlei gevallen van discriminatie te maken. Dat kan bijvoorbeeld gaan over afkomst, leeftijd, politieke voorkeur of seksuele voorkeur. En ook op tal van terreinen komt discriminatie voor. Denk daarbij onder andere aan de arbeidsmarkt, goederen en diensten, de overheid of onderwijs. Zo ontvingen we vorig jaar tal van meldingen over de Covid19 pandemie. In mijn werkgebied ging het in een derde van de gevallen direct of indirect hierover. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de coronatoegangsbewijzen, de mondkapjes- of winkelwagentjesplicht.'
'Daarnaast ontvingen we bijvoorbeeld een melding van een jonge moslimvrouw die werd afgewezen voor een stageplaats bij een tandartsenpraktijk vanwege haar hoofddoek en een melding van mishandeling op straat tegen een zwarte vrouw waarbij zij te horen kreeg dat ze moest oprotten naar haar eigen land.'
'De impact van discriminatie kan erg groot zijn. Discriminatie kan leiden tot gezondheidsklachten bij het slachtoffer'
Wat zijn de gevolgen voor de slachtoffers?
‘De impact van discriminatie kan erg groot zijn. Discriminatie kan leiden tot gezondheidsklachten bij het slachtoffer en uiteindelijk leiden tot uitval op werk en in het sociale leven. Ook is bekend dat discriminatie kan bijdragen aan polarisatie in onze samenleving. Denk bijvoorbeeld aan stelselmatig discriminatie bij solliciteren. Slachtoffers die discriminatie ervaren gaan hier op verschillende manieren mee om. De een wordt boos en strijdlustig, de ander voelt zich terneergeslagen en kan er echt letterlijk kapot van raken.’
Hoe helpen jullie in zo’n geval?
‘Het bieden van een luisterend oor is vaak al heel fijn voor een slachtoffer. Soms horen we mensen zeggen “Maar ben ik nou gek? Dit is toch ook raar?”, of is het fijn dat wij vanuit een antidiscriminatievoorziening informatie kunnen geven over wat er aan discriminatie gedaan kan worden. Naast het luisterend oor helpen we slachtoffers ook om de ervaren discriminatie aan te pakken. Allereerst bespreken we met het slachtoffer wat diens behoefte is. Alleen de melding registreren of ook daadwerkelijk vervolgstappen ondernemen? Sowieso worden alle meldingen geregistreerd en jaarlijks verantwoord aan de gemeenten en het Ministerie van Binnenlandse Zaken.
Wanneer een slachtoffer verdere stappen wenst zullen we eerst een wederhoorprocedure volgen om een reactie te krijgen bij de mogelijke veroorzaker. Vaak kan dit al verhelderen doordat er bijvoorbeeld excuses worden gemaakt of zaken echt opgehelderd worden. Mocht dat niet het geval zijn dan houden we een bemiddelingsgesprek waarin wij als neutrale partij proberen om partijen nader tot elkaar te krijgen. Als ook dat niet helpt zullen we juridische procedures onderzoeken. Vaak vragen we dan een oordeel aan bij het College voor de Rechten van de Mens. Wanneer het gaat om strafbare feiten volgen we een andere procedure. Dan kunnen we bijvoorbeeld samen met het slachtoffer aangifte doen. Dankzij onze samenwerking met politie en justitie zijn we in staat op dergelijke strafzaken nauwlettend te blijven opvolgen. Alle diensten die we voor het slachtoffer aanbieden zijn altijd gratis.’
Foto: Stefano Frans
Wat werkt volgens jou goed om discriminatie aan te pakken?
‘In mijn ogen is het allerbelangrijkste om te werken aan preventie. Juist in het onderwijs is het belangrijk om onze nieuwe generaties te leren over onze diverse samenleving. Discriminatie is niet aangeboren, maar aangeleerd. Dus we kunnen het veranderen! Er zijn tal van mechanismen die aan discriminatie voorafgaan. Eén daarvan is vooroordelen. Vooroordelen kunnen al snel leiden tot discriminatie. Ik vind dat we de samenleving meer bewust moeten maken van het risico van vooroordelen. Hiervoor hebben wij bijvoorbeeld vorig jaar een mooie documentairefilm over gemaakt, ‘Allemaal mensen’. In deze film worden drie koppels gemaakt van mensen die elkaar totaal niet kennen. Zij gaan met elkaar in gesprek over de wederzijdse vooroordelen die zij dagelijks ervaren. Het resultaat? Veel aha-momenten en nieuwe vriendschappen. Vooroordelen hebben vaak maar een plek, de prullenbak. Ik ben van mening dat straffen en handhaven niet altijd de voorkeur moet hebben maar ook zeker niet ongebruikt moet blijven. Het moet een middel zijn, en niet een doel op zich.’
Werk je hierbij samen met Movisie?
‘Movisie heeft heel veel materiaal ontwikkeld over de aanpak van discriminatie. Ook wij putten daar vaak uit. Vooral het materiaal dat gaat over de vraag ‘Wat werkt, en wat niet?’ vind ik altijd heel nuttig! Daarnaast werken we ook veel met Movisie samen, bijvoorbeeld als het gaat om projecten of onderzoek.'
Wat is je tip voor een raadslid om hier wat aan te doen?
‘Voor raadsleden is het in ieder geval van belang om te weten wie de antidiscriminatievoorziening in jouw gemeente is. De meeste gemeenten laten de wet gemeentelijke antidiscriminatievoorziening uitvoeren door een voorziening dat lid is van de landelijke vereniging Discriminatie.nl. op deze website is ook te zien welke voorziening er is in de gemeente dat lid is. Ik denk dat het ook aan raadsleden is om ervoor te zorgen dat discriminatie op de politieke agenda blijft. Daarnaast heeft een raadslid ook de mogelijkheid om bij te dragen aan de naamsbekendheid van diens lokale antidiscriminatievoorziening door hierover binnen te partij aandacht aan te geven. Overigens geldt dit ook voor het verhoging van de meldingsbereidheid van slachtoffers om discriminatie te melden. Nog te vaak word discriminatie niet gemeld, en dat moet echt anders! Antidiscriminatievoorzieningen zijn experts als het gaat om kennis en ervaring bij de aanpak van discriminatie. Er is veel informatie en er zijn veel cijfers, juist op lokaal niveau. Maak gebruik van deze kennis als je wilt weten hoe het discriminatieklimaat is in jouw gemeente.’
Startpakket voor gemeenteraadsleden over het sociaal domein
De eerste reacties zijn zeer positief op de serie webinars die Movisie organiseert voor de nieuwe raadsleden die op 16 maart 2022 gekozen zijn. Voor welke uitdagingen staan zij? Movisie wil hen ondersteunen met handvatten en kennis over het sociaal domein en ontwikkelde een gratis startpakket over vier belangrijke thema’s: naast Aanpak van discriminatie zijn dat Zelfbeschikking (14 april), Bestaanszekerheid (21 april) en De menselijke maat (28 april). Elk startpakket bestaat uit een webinar met een expert en iemand om wie het gaat plus een handig kennisdossier. Het webinar met Stefano Frans is inmiddels geweest.