Doen wat werkt bij het organiseren van zinvolle daginvulling voor mensen met dementie
Inspirerende voorbeelden uit gemeenten
Dementie is een progressieve aandoening en heeft impact op het sociale leven van een persoon en diens naasten. Daarom is er al enkele jaren een pleidooi voor een dementievriendelijke samenleving. De kern van een dementievriendelijke samenleving ligt in waarden zoals begrip, gelijkwaardigheid, meedoen, inclusie en participatie. Zinvolle daginvulling kan hierin betekenisvol zijn, omdat dit naast het beleven van plezier, ontspanning en creativiteit, er ook voor kan zorgen dat mensen met dementie zichzelf nuttig, erkend en gewaardeerd voelen. Wat is er nodig om zinvolle daginvulling voor thuiswonende mensen met dementie te versterken in gemeenten? Deze vraag stond centraal tijdens een webinar van Movisie en ZonMw op 1 december 2022.
‘We moeten dementie niet problematiseren, maar normaliseren. Mensen met dementie tellen mee in de maatschappij en door het organiseren van zinvolle daginvulling dragen zij ook bij aan de maatschappij,’ stelt Hans Alderliesten, projectleider bij Movisie. ‘Van een hele dag thuiszitten word je moe, maar dat is geen positieve moeheid. Moe zijn van activiteiten waar je voldoening uithaalt is dat wel.’ Zinvolle daginvulling heeft een bewezen positief effect op de gezondheid en het welzijn van mensen met dementie. Onderzoek van Movisie wijst een aantal bevorderende en belemmerende factoren uit met betrekking tot het organiseren van deze zinvolle daginvulling.
Belemmerende factoren: waar kan aan gewerkt worden?
- Beschikbaarheid en continuïteit van samenwerkende professionals.
- De balans in een realistische omgang met dementie is lastig. Soms te pessimistisch, soms te optimistisch
- Financiering en wettelijke verantwoordelijkheden maken het nog lastig om voor gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren onderling gezamenlijke aanpak vorm te geven.
- Beschikbaarheid van vrijwilligers is een uitdaging voor de continuïteit van zinvolle daginvulling.
- Vervoer is vrijwel altijd een issue voor mensen met dementie die zelf niet meer naar een activiteit of locatie kunnen komen.
- Er is nog niet altijd voldoende aandacht voor handelingsperspectief van vrijwilligers en professionals.
Bevorderende factoren: sleutels tot succes
- Persoonsgerichte aanpak
- Organiseer ontmoetingen in eigen buurt of wijk
- Probeer mensen met dementie zo vroeg mogelijk in beeld te krijgen
- Creëer diversiteit in een ontmoetingsgroep of bij een activiteit
- Laat de gemeente deel uitmaken van het dementienetwerk
- Bied ruimte om verbinding met zorg en welzijn aan te gaan
- Stimuleer creativiteit en ondernemerschap
Aan de slag: 5 aanbevelingen
Wanneer je als gemeente of organisatie aan de slag gaat met het inrichten van dagactiviteiten voor mensen met dementie is het van belang om rekening te houden met een aantal cruciale punten. Alderliesten licht toe: ‘Sluit met jouw initiatief aan bij het “normale” leven, benut bestaande initiatieven en betrek lokale partners en samenwerkingsverbanden. Ga altijd uit van de behoeften van de persoon en het allerbelangrijkste: focus op de mens, niet op de ziekte.’
Uit de praktijk: stappen zetten in de Achterhoek
Uit een behoeftenonderzoek, uitgevoerd in 2019, bleek dat er in de Achterhoekse gemeenten niet voldoende aangeboden werd voor onder andere jonge en theoretisch geschoolde mensen met dementie. Loes Koster, netwerkcoördinator, vertelt: ‘De subsidie van ZonMw bood ons de gelegenheid om hiermee aan de slag te gaan. Zes gemeenten hebben gezamenlijk het huidige aanbod in kaart gebracht en samengewerkt om nieuw aanbod te creëren, bijvoorbeeld op het gebied van sport en bewegen en kunst en cultuur.’ Heidi Nusselder, projectleider bij Zorgbelang Inclusief, licht hun aanpak toe. ‘Bestaande initiatieven vroegen ons: hoe kunnen wij aanbod creëren voor mensen met dementie? Daar hebben wij over meegedacht. Zo zijn er vrijwilligersplekken gecreëerd voor mensen met dementie, bijvoorbeeld om te helpen in de tuin. Al deze voorbeelden hebben we verzameld in een inspiratiewijzer, om zo andere initiatieven en verenigingen te wijzen op de mogelijkheden (binnenkort beschikbaar).’ Wat blijken de succesfactoren te zijn in de Achterhoek? ‘Maatwerk is belangrijk. Sluit aan bij de behoeften van de mens. Ook blijkt nabijheid in de eigen buurt of geregeld vervoer naar de locatie van belang te zijn, evenals het gevoel van veiligheid en passende begeleiding.’
Uit de praktijk: geleerde lessen uit Wijdemeren/Hilversum
Sacha van Tongeren, adviseur bij Kennisland, werd door de regio’s Wijdemeren en Hilversum benaderd om actieonderzoek uit te voeren naar zinvolle daginvulling voor mensen met dementie. Hoe heeft zij dit aangepakt? ‘We startten met het verzamelen van een groep mensen met dementie en een aantal netwerkbegeleiders (professionals uit zorg en welzijn en vrijwilligers). Met deze groepen gingen we in gesprek: wat zijn de behoeften van de mensen met dementie, hoe kunnen we bestaande sociale netwerken betrekken, welke rol kunnen bestaande initiatieven spelen? Tijdens deze gesprekken hebben we gebruik gemaakt van werkbladen met invulopdrachten, die binnenkort online beschikbaar zullen zijn.’ Ook een rapport met geleerde lessen zal binnenkort online gedeeld worden. De belangrijkste lessen volgens van Tongeren? ‘Breng verschillende typen (zorg)professionals, vrijwilligers, mantelzorgers en buurtinitiatieven samen om met elkaar het gesprek te voeren over herverdeling van taken. En investeer in persoonlijke ondersteuning in de beginfase en in een goede match met vrijwilligers.’
Meer weten over inspirerende voorbeelden uit de praktijk? Lees deze publicatie