Dit gaat onze week worden!

Janine van Doorn: 'Een bijzonder moment beleefde ik de dag voor de Openingsceremonie. Ik liep terug naar het station en een andere lesbo kwam aanlopen die al haar accreditatiepas om haar nek had hangen. We hadden allebei zo’n blik van: Dit gaat onze week worden! De stad is nu even van ons. We zijn in de meerderheid. Dat zal ik nooit vergeten. Dat gevoel was uniek, echt ongekend. Op mijn 24^ste had ik mijn coming-out. Ik had Vrijetijdskunde gestudeerd plus een jaar Kunstacademie en fotografeerde en schreef voor de bladen van het COC, XL en Madam, en voor Zij aan Zij. Mijn hele leven was toen op homoseksualiteit gericht omdat het allemaal nog zo nieuw was. Ik vond in het begin iedereen die homo of lesbo was ook aardig, vanuit zo’n roze blik. Toen in 1995 het Arbeidsbureau met een werkervaringsproject kwam, mocht ik bedenken waar ik zou willen werken met behoud van uitkering. Op het journaal hoorde ik dat de Gay Games naar Amsterdam kwamen en toen heb ik een brief gestuurd naar Marc Janssens (managing director). Die nodigde me uit om langs te komen op het kantoor aan de Nieuwezijds Voorburgwal en ik kon meteen beginnen bij het cultuurprogramma. Dat was de perfecte match! Mijn eerste dag bij de Gay Games was toevallig een mijlpaal, "1000 dagen voor de Gay Games". De hele week waren er activiteiten. Een zwembadparty in het Marnixbad. Een presentatie met Erica Terpstra, toen Staatssecretaris Sport. Van Marc moest ik er netjes uitzien dus ik had een soort mantelpakje met een rok aan.' Lachend: 'Dat was de laatste keer dat ik een rok gedragen heb!'

(Tekst gaat verder onder de foto.)

Foto van Janine van Doorn met een t-shirt van de Gay Games,  met de tekst '1000 days to go...' erop.

Wat werd jouw rol?

'Ik was de assistent van de manager cultuur. Yan van der Heijden was dat en de globale lijnen van het cultuurprogramma stonden vast. Maar de klik tussen hem en het MT was niet zo goed, dus hij is kort daarna weggegaan. Vanuit de hele wereld kwamen brieven en ook de eerste e-mailtjes van mensen die allemaal een plek in het programma wilden, die letterlijk een podium wilden. Dus ik antwoordde die mensen steeds dat we nog aan het nadenken waren over de precieze invulling van het programma. Op een bepaald moment gingen we mensen verwijzen naar het Community Arts-programma. Tegen het eind waren we met meer collega’s en had iedereen een eigen stukje van het programma. Ik was het aanspreekpunt voor het Korenfestival, het Vrouwenfestival en het Vertelfestival en voor de informatie over het hele cultuurprogramma.'

Hoe zat het cultuurprogramma in elkaar?

'Naast een bezoekersprogramma was er ook een deelnemersprogramma. Die deelnemers liepen ook mee in de Openings- en Sluitingsceremonies. Daarmee was het hele plaatje van "Friendship through Culture and Sports" rond en stond cultuur op hetzelfde niveau als sport. We hadden een bezoekersprogramma met in totaal 45 tentoonstellingen in de grote musea en galeries. In de Melkweg was het Vrouwenfestival, geleid door Suzanne Dechert, coördinator van De Melkweg. In De Rode Hoed was het Vertelfestival, geleid door fotograaf Lutz van Dijk. Die had mensen over de hele wereld uitgenodigd om hun coming-out verhalen te vertellen. Er was een zeer uitgebreid theaterprogramma. In Carré was The Rocky Horror Show, waar je met wc-rollen en zo door de zaal mocht gooien. In de Stadsschouwburg stond Harvey Fierstein. Op de Nieuwmarkt was een openluchtfilm-programma.

Het deelnemersprogramma bestond uit vijftien Community Arts-projecten waarbij mensen zich konden inschrijven voor bijvoorbeeld een open podium, maar ook konden meedoen aan het maken van een Gay Games monument, een workshop drijvende objecten in de Kloveniersburgwal, het vormgeven van een soap opera, "Cooking with the stars". Ook de Marching Bands, die overal in de stad optraden en het Korenfestival in het Congresgebouw waren onderdeel van het deelnemersprogramma. Het Korenfestival was briljant georganiseerd door de mannen van Noot aan de Man! Het cultuurprogramma was zo omvangrijk. Dat heb ik later nooit meer terug gezien bij andere Gay Games.'

Hoe ervaarde je het werken in zo’n organisatie met zoveel vrijwilligers?

‘Ik was nog heel onervaren, maar ik kreeg wel veel vrijheid. Mijn eerste jaar werkte ik met behoud van uitkering. Het tweede jaar werd het een Melkertbaan en in het derde jaar een vaste baan. In totaal heb ik met drie managers gewerkt. Na Yan kwam Gerrie Bleijenberg en die heeft het programma iets verder vormgegeven. Vervolgens heeft Margaretha Louwers in het laatste jaar de eindspurt ingezet en de grote lijnen met passie en professionaliteit ingevuld. Daartussenin waren hiaten en dan ging ik maar door met het beantwoorden van mailtjes uit de hele wereld. Ik had natuurlijk geen grote visie op wat er moest gebeuren, maar ik had er ook geen last van dat het af en toe zwemmen was. Op een bepaald moment was er een hele goede vrijwilliger, Frans Hasselaar, en die heeft de coördinatie van het Community Arts project op zich genomen en vrijwilligers verzameld bij de verschillende onderdelen. Zo liep het toch steeds door. Op het laatst kwam er een professional bij, Jeroen Busscher, wiens visie heel belangrijk was en die Community Arts projecten goed wist aan te scherpen. Maar de professionele continuïteit was er niet altijd, dus daardoor heeft het lang geduurd voordat het programma een definitieve vorm had.’

(Tekst gaat verder onder de foto.)

Foto van Janine van Doorn uit 1998 door fotograaf Marian Bakker.

Wat was het mooist aan de Gay Games?

'Ik heb zoveel kippenvelmomenten gehad. Je ziet aan de foto wat voor tijd het was: met een rolodex, floppydisks en zo’n gigantische computer op mijn bureau. Voor internet moesten we een kabel door het hele kantoor uitrollen. Collega Sjoukje zei: "Internet gaat heel groot worden." Nou, daar kon ik me nog helemaal niets bij voorstellen! Bijzonder was ook het promoten tijdens de EuroGames in Kopenhagen en een bezoek bij Mathilde Santing thuis om de Openingsceremonie voor te bespreken. Het was zo fijn om in zo’n community te werken, al die verschillende mensen die met passie betrokken waren. Die passie van toen zie ik nu ook in mijn huidige werk bij Mama Cash terug. De betrokkenheid van onze donateurs komt net zo uit hun hart als de betrokkenheid van de vrijwilligers toen. Maar de Gay Games kan nooit meer overtroffen worden als werkervaring omdat het zo’n mega-evenement was. Om daarin een klein radertje te hebben mogen zijn, een constante factor in het cultuurprogramma, was heel bijzonder. En al die vlaggen op de trams en overal in de stad. Daar krijg ik nu weer een brok van in mijn keel.'

'Door de Gay Games moest iedereen over homoseksualiteit gaan nadenken'

Welke beperkingen moesten jullie overwinnen?

‘De zichtbaarheid van het cultuurprogramma. In de buitenwereld roept Gay Games natuurlijk de associatie met sport op. Ook intern, binnen de organisatie, moesten we af en toe aan de bel trekken: "Hé, wij zijn even belangrijk in het verhaal." Bij de Community Arts projecten hadden we wel eens een vrijwilliger, die aan de haal ging met een programma-onderdeel. Dat waren vaak leuke mensen vol ideeën maar persoonlijk had ik geen tegenwicht tegen die over-enthousiastelingen. Uiteindelijk heeft Margaretha Louwers dat in goede banen geleid door duidelijke beslissingen te nemen. Margaretha was kunstenaar en kwam eigenlijk binnen als vrijwilliger. Ze werd al gauw manager cultuur en heeft goede mensen op de juiste plekken gezet en rondde af wat de eerste twee managers in gang hadden gezet: dit past wel, dit niet. Ze durfde eisen te stellen aan de vrijwilligers. Het moest gewoon goed georganiseerd worden. En zij besefte dat zichtbaarheid confronteert en dat Gay Games zo’n confrontatie was. Door de Gay Games moest iedereen over homoseksualiteit gaan nadenken.'

Diversiteit en inclusiviteit

‘De Gay Games-week zelf werd enorm spannend vanwege de financiële problemen. Gek genoeg viel het me bij de Openingsceremonie niet op dat tussen de managers in hun mooie gele jasjes Marc Janssens ontbrak. Later viel natuurlijk het kwartje. Gelukkig is uiteindelijk alles van het cultuurprogramma doorgegaan, maar de sfeer was minder feestelijk. We dachten: "Jeetje, nou hebben we hier zo hard voor gewerkt en dan worden straks dingen gecancelled. Wat verschrikkelijk zou dat geweest zijn voor al die deelnemers uit de hele wereld en voor alle vrijwilligers." Ik was vooral op kantoor aan het regelen en heb weinig van ons eigen programma kunnen zien en beleven. Pas achteraf door de beelden in de kranten en op tv besefte ik hoe gaaf het allemaal was.

'Diversiteit en inclusiviteit zijn niet vanzelfsprekend binnen een organisatie'

Op latere Gay Games, EuroGames en EuroPrides kreeg ik vaak complimenten dat de Amsterdamse Gay Games de mooiste was in de hele serie. Voor mij was het een hele goede leerschool: diversiteit en inclusiviteit zijn niet vanzelfsprekend binnen een organisatie. Je moet eraan werken. Wij gingen voor evenveel mannen als vrouwen. Vanuit de Special Needs werkgroep gaf Lydia Zijdel een cursus op kantoor om echt te voelen en te ervaren wat leven met een beperking betekent. Het Outreach-programma was bewust ingesteld om mensen van ver deze kant op te halen. Het Storytelling Festival was daar een voorbeeld van, maar helaas,' lachend: 'ook dat kippenvel-evenement heb ik niet mee kunnen maken. Ik kan me nog goed herinneren dat Jip van Leeuwen (manager sport) zei dat het zo belangrijk is dat ook hetero’s zich konden inschrijven. Daar had ik nooit over nagedacht: het leek me een gezellig feestje onder ons. Maar hij was nooit bij de Gay Games komen werken als hetero’s niet mochten meedoen. Het is belangrijk om zo te denken. Dat is inclusief zijn! Ik heb dat politieke bewustzijn niet vanuit huis meegekregen en had het ook niet van mezelf. Ook leerde ik dat je als minderheid niet zo maar aan kan voelen wat het is om een andere minderheid te zijn.'

Wat heeft de Gay Games in Nederland veranderd?

'Het was een duidelijk statement van zichtbaarheid. Persoonlijk heeft de Gay Games mij hele mooie vriendschappen voor het leven gebracht. Ik hoopte stiekem bij de Gay Games ook een leuke vrouw te ontmoeten. Dat is absoluut gebeurd maar niet met het gewenste resultaat. Marian Bakker vroeg me in het bestuur van haar reizende tentoonstelling Lesbian ConneXion/s te komen. Dat de bestuursleden van de Gay Games hoofdelijk aansprakelijk werden gehouden voor de verliezen was een trauma, dus ik vroeg Marian wel naar de risico’s. Maar dit was natuurlijk van een totaal andere orde en grootte. Ik deed het dus met heel veel plezier en liefde. We zijn toen met de tentoonstelling naar San Francisco gegaan waar we onder meer met Alice Walker onderdeel uitmaakten van een queer festival.' Terzijde: 'Leuk om samen met haar in een programmakrant te staan! De reacties waren geweldig. Ook daar bestond de cultuur vooral uit mannen die allerlei dingen organiseerden. De vrouwen waren vrij onzichtbaar. Zelfs in de beroemde Castro-wijk waren alle vrouwencafé’s gesloten. Het was dus belangrijk om dat stukje cultuur weer op de kaart te zetten. Onze reis naar Sint Petersburg was nog specialer. In die tijd was de repressie tegen homo’s en lesbo’s in Rusland nog niet zo groot en elke dag kwamen er 1000 bezoekers naar de galerie waar Lesbian ConneXion/s te zien was. Ongekend! Uiteindelijk is er maar één incidentje geweest van iemand die iets vervelends riep in de galerie. We waren zo welkom met die tentoonstelling! Die lesbische vrouwen waren zo blij dat ook hun stem een keer gehoord mocht worden en dat ze gezien werden.'

Hoe moet het 25-jarig jubileum in 2023 gevierd worden?

'Een reünie zou ik superleuk vinden, maar ook iets met het thema zichtbaarheid. Een Gay Games monument is er nooit van gekomen, maar wat zou het leuk zijn als er een aandenken komt.' Lachend: 'Een heel arty kunstwerk van (creatief directeur) Kees Ruyter of een digitaal platform waarop mensen hun herinneringen kunnen delen. Het is voor heel veel mensen een hoogtepunt in hun leven geweest en als je het niet herdenkt, lijkt het alsof het niet bestaan heeft. Het is belangrijk dat de Gay Games gedocumenteerd wordt, want als je het niet kan ‘bewijzen’ in de geschiedenis is het niet gebeurd.

'Ik zie bij jongeren meer openheid'

En herdenken legt een link naar het heden en naar de toekomst. Ik zie bij jongeren meer openheid. Jongens en meisjes durven te zeggen dat ze op beide seksen vallen. Voor biseksualiteit en voor mensen die transgender of intersekse zijn is meer aandacht. Die groepen vielen in 1998 nog buiten de boot. Maar eigenlijk zou het geen slecht idee zijn om de Gay Games weer naar Amsterdam te halen, om mensen weer een hart onder de riem te steken, in het buitenland maar ook hier. Nog steeds kan niet iedereen zichtbaar zijn, omdat dat soms levensgevaarlijk is. In Nederland kunnen wij het ons wel veroorloven om gezamenlijk iets moois neer te zetten en heel veel andere mensen uit de hele wereld erbij te betrekken. En natuurlijk moet het dan een inclusief feest worden.'

Wat geef jij jonge vrouwen die nu actief willen worden mee?

'Dat je samen sterk bent en dat bij de Mama Cash’s van deze wereld geld te vinden is om je te organiseren en iets te doen. Ook als je minder activistisch ingesteld bent kan verbinding je zoveel power geven en veiligheid. Mama Cash financiert ook veel groepen die opkomen voor de rechten van lesbische en biseksuele vrouwen, transgender en intersekse personen. Waar onder een groep die queer asielzoekers in Nederland een veilige plek biedt en een lesbische groep uit Paraguay. Door de dagelijkse klussen vergeet ik wel eens waarom Mama Cash ‘op aarde is’, maar als ik dan over het werk van deze activisten hoor, denk ik: daar doen we het voor!'

Foto’s: Marian Bakker (1998) en MacSiers Imaging (2021)

Tekst: Paul van Yperen