Draagvlak creëren voor inclusief beleid

Vragen, knelpunten en oplossingen

Het ontwikkelen van inclusief beleid is voor veel gemeenten een uitdaging. Movisie maakt samen met gemeenten een stappenplan ter ondersteuning. In dit artikel licht expert Ceronne Kastelein de stap agenderen en draagvlak creëren toe. 

Draagvlak: waarom, wanneer en hoe? 

In alle veranderprocessen is draagvlak een belangrijk element. Draagvlak houdt in dat er vanuit collega’s en leidinggevenden steun is voor een bepaalde verandering. Dit is nodig op verschillende niveaus. 

Wanneer
Het agenderen van het thema inclusie en hier draagvlak voor creëren is een stap die aan het begin van het proces onmisbaar is, maar eigenlijk doorlopend geborgd moeten worden. Het blijft belangrijk om te toetsen of iedereen hetzelfde doel heeft. Verschillen in interpretatie kunnen groot zijn. Als dat het geval is, is het van belang om draagvlak te creëren voor een gezamenlijke visie. 

Hoe
Om draagvlak te creëren voor inclusief beleid zijn een aantal dingen nodig. Allereerst is het belangrijk om het thema onder de aandacht te brengen en het belang van inclusief beleid te benadrukken. Denk goed na over timing om inclusief beleid te agenderen, zodat het bijvoorbeeld aansluit bij actuele zaken. Om draagvlak te creëren moet duidelijk wat het doel van de gemeente is bij het ontwikkelen van een inclusief beleid. Dit vraagt om een helder geformuleerde visie. 

In de praktijk
In Gouda beginnen ze met inclusie in de stad zelf, niet in het stadskantoor. Beleidsmedewerker Marco Redeman: ‘Eigenlijk werken we andersom, we zeggen: kijk eens wat er al gebeurt en wat dat oplevert! De uitvoeringsagenda is een uitnodiging aan anderen om hier ook mee aan de slag te gaan. Dat zoemt rond en daardoor ontstaat weer nieuwe energie.’

Een andere succesfactor is het samenvoegen van thema’s. ‘Een adviesraad voor mensen met een beperking ziet nu dat ze eigenlijk hetzelfde doen als de Regenboogalliantie: allebei de takken zorgen ervoor dat iedereen mee kan doen en er niemand gediscrimineerd wordt. Zo verbinden we clubs die normaal niet met elkaar samenwerken.’

'We nemen het thema inclusie overal in mee. Iedereen is verantwoordelijk voor inclusie binnen het eigen beleidsterrein.'

Ook in Alphen aan den Rijn wordt gekozen voor een integrale aanpak. ‘We nemen het thema inclusie overal in mee. Het is dus ook van het hele college. Iedere wethouder is verantwoordelijk voor de inclusie op het eigen beleidsterrein’, licht beleidsmedewerker Elvedina Zulcic-Sabovic toe. Zo is inclusie een thema in het Sportakkoord, zodat iedere inwoner een leven lang kan sporten en bewegen, zonder belemmeringen. En ook in het programma ‘Blijf in de Buurt’, dat zich richt op deelname aan de samenleving van mensen in een sociaal kwetsbare situatie. 

Stel jezelf deze vragen:

Formulering: Is de formulering over wat inclusie en inclusief beleid is en wat ermee bereikt moet worden eenduidig en helder voor alle lagen en afdelingen binnen de gemeente (politiek/bestuur/beleid)? Deze vraag gaat ook over visieontwikkeling, maar is onmisbaar in de stap Agenderen en draagvlak creëren.

Bekendheid: Is bekend of het thema inclusie speelt bij inwoners en partners en op welke wijze

Partners: Zijn er natuurlijke partners te vinden binnen en/of buiten de gemeente om het thema te agenderen of het draagvlak te vergroten voor inclusief beleid op de verschillende lagen en afdelingen van de gemeente? Zijn die partners bereid en hebben zij de bevoegdheid om het thema actief te agenderen en/of een rol te nemen in het vergroten van het draagvlak voor het thema onder collega's?

Belangen: Is geïnventariseerd welke verschillende belangen er kunnen spelen en is er een plan opgesteld over hoe kan worden omgegaan met tegenstrijdige belangen? 

Middelen: Zijn er middelen vrijgemaakt of vrij te maken om met inclusief beleid intern en extern aan de slag te gaan? Is hiervoor een verdeling gemaakt over de verschillende afdelingen? Denk bijvoorbeeld aan uren voor medewerkers en geld voor communicatie. 

Knelpunten en mogelijke oplossingen

  • Beperkte gedeelde verantwoordelijkheid voor inclusie: Inclusie wordt vaak gezien als takenpakket van een functionaris in plaats van een gedeelde mentaliteit. Het gevolg hiervan is dat de functionaris altijd ‘degene van inclusie’ is. Dat maakt dat eigenaarschap ontbreekt bij de verschillende collega’s waardoor het thema kwetsbaar wordt. Om dit knelpunt op te lossen is het belangrijk om te verkennen wat er gebeurt in de organisatie op het gebied van inclusie. Het is goed om hierover met elkaar in gesprek te gaan en ook af te spreken samen verantwoordelijkheid voor het thema te dragen. Idealiter gebeurt dit op verschillende niveaus, door middel van duidelijke visies en doelen. 
     
  • Onvoldoende tijd of prioriteit: Een knelpunt dat vaker geconstateerd wordt is dat intern de wil om met het thema inclusie aan de slag te gaan er wel is, maar dat daar onvoldoende tijd voor wordt gevonden of genomen.  Een mogelijke manier om met dit knelpunt om te gaan is door met teams binnen domeinen te verkennen wat zij met inclusie doen en hoe ze dat kunnen uitbouwen. Inclusief beleid betekent niet per definitie dat er nieuw beleid moet komen, het kan ook worden uitgebouwd vanuit bestaand beleid.
     
  • Weerstand tegen inclusie: Bij iedere verandering kun je te maken krijgen met weerstand. Niet iedereen zit erop te wachten of voelt zich geroepen om zich in te zetten. In die weerstand kan ook een soort inclusiemoeheid naar voren komen of een blijk van een tekort aan kennis over het thema. Dan lijkt het alsof de boodschap niet gehoord wordt of niet landt bij de verschillende afdelingen of partners. Dit kan binnen de gemeentelijke organisatie het geval zijn, maar ook onder inwoners en partners. Het is belangrijk om hierover het gesprek aan te gaan. Kies een bewuste aanpak. Dit knelpunt kan worden opgelost door een visie op een inclusieve samenleving, of een samenleving voor iedereen, als speerpunt op te nemen in het collegeprogramma. Hierin zijn inhoudelijke kennis en leiderschap belangrijke elementen. Een tweede oplossing is het duidelijk maken van de urgentie voor inclusief beleid vanuit de samenleving. Gebiedsmakelaars kunnen bijvoorbeeld vraagstukken en behoeften ophalen uit de samenleving waar inclusief beleid een antwoord op kan zijn. Dat kan intern draagvlak creëren, omdat de gemeente dienend is aan diens inwoners. 

Meer weten over de verschillende stappen? Eerder lichtte expert Ceronne Kastelein de stap verkennen wat er speelt toe en het ontwikkelen van een visie toe.