Hoe zetten jullie je voor lhbti+ emancipatie in?

Jaap: Ik ben voorzitter van Stichting ARA (Asser Regenboog Alliantie), een stichting die in 2019 in het leven is geroepen door gebrek aan lhbti+ initiatieven in Drenthe. In de jaren ervoor was COC Groningen-Drenthe namelijk amper zichtbaar in Drenthe en concentreerde de georganiseerde activiteiten zich voornamelijk in de provincie Groningen. We vonden het belangrijk dat er óók in Drenthe dingen te doen waren voor de lhbti+ gemeenschap. Gaandeweg hebben wij een goede relatie opgebouwd met COC Groningen-Drenthe en momenteel werken we heel goed samen in onze provincie op het gebied van lhbti+ emancipatie. In de toekomst willen wij gerichte symposia gaan organiseren in Drenthe over lhbti+ gerelateerde onderwerpen. Het volgende symposium dat we gaan organiseren gaat over lhbti+ in de sportwereld. Het is geen geheim dat het in de sportwereld nog niet helemaal goed loopt op het vlak van lhbti+, dus roepen wij organisaties bij elkaar om hierover in gesprek te gaan en het te hebben over een keurmerk genaamd ‘de veilige kleedkamer’ en hoe we dit kunnen uitrollen in Drenthe. De tweede ‘A’ in ARA staat voor alliantie; wij willen namelijk ook andere initiatieven buiten ARA ondersteunen en samenwerken met andere lhbti+ organisaties. Door in te zetten op samenwerking geloven wij het meest te kunnen bereiken voor de Drentse lhbti+ gemeenschap.

‘Door in te zetten op samenwerking geloven wij het meest te kunnen bereiken voor de Drentse lhbti+ gemeenschap.’

José: Samen met Mike Pruijn en Mayke Kraaijvanger ben ik het basisschoolproject All Inclusive begonnen rondom seksuele diversiteit voor groep 1 tot en met groep 8 in Klazienaveen, waar ik zelf ook woon en voor de klas sta. Met het project willen we seksuele diversiteit bespreekbaar maken vanaf groep 1 op de basisschool. Hoe vroeger je daarmee begint, hoe makkelijker het is om het bespreekbaar te maken, geloven wij. De kinderen van 4 tot 12 jaar oud krijgen in een week tijd een doorgaande lessenserie aangeboden. Literatuur staat centraal. We lezen dus boeken voor, of de kinderen lezen zelf een boek. In al die boeken komen lhbti+ thema’s aan bod. Met vragen gaan we dieper in op de stof, om te checken of de kinderen begrepen hebben wat ze hebben gelezen. En in de bovenbouw werken we met stellingen om een discussie in de klas op gang te brengen. De discussies gaan voornamelijk over het thema ‘jezelf zijn’ en wat dit betekent. Dat doen we ook door middel van kunst; kinderen tekenen hun gezin zodat klasgenoten een inkijkje krijgen in hoe andere gezinnen eruit zien. En dan zijn er ook nog muziek- en dramalessen, waarvoor onder andere liedjes zijn geschreven waarin lhbti+ thema’s aan bod komen. In de bovenbouw noemen we termen als ‘homoseksualiteit’ wel, maar in de onderbouw doen we dat op een andere manier. Zo lezen we een verhaal voor over een kind dat een leuk weekend heeft gehad met haar twee papa’s. 

Wat zijn de specifieke uitdagingen voor de lhbti+ gemeenschap in Drenthe?

Jaap: Drenthe is een provincie met mensen die niet zo snel hun kop boven het maaiveld uitsteken. Drenten zijn iets op zichzelf en tegelijkertijd kritisch op wat er in hun omgeving gebeurt. Drenten zijn in principe redelijk tolerant, als ze geen last je hebben. Ik heb voordat ik in Assen kwam wonen 48 jaar met mijn man in een klein Drents dorp gewoond en nooit, écht nooit, ergens last van gehad. We hadden er geen geheim van gemaakt dat we een homokoppel waren. Toen we er kwamen wonen keken de meesten in eerste instantie de kat uit de boom, maar toen ze ons eenmaal leerden kennen was alles prima. Op mijn werk is dat niet anders, ik heb tientallen jaren in het voortgezet onderwijs gewerkt in Drenthe en ook niks negatiefs meegemaakt omwille van mijn homoseksualiteit. Zowel leerlingen als collega’s wisten dat ik gay ben, en dat was oké. Drenten die tot de lhbti+ gemeenschap behoren zijn niet heel expressief. Extravagantie zit nou eenmaal niet in de volksaard van de Drent. Ik kan natuurlijk alleen maar spreken uit mijn ervaring als witte homoseksuele man. Ik heb niet de ervaring van bijvoorbeeld een transgender persoon in Drenthe. Maar lhbti+ gerelateerd geweld komt hier amper voor. Drenten zouden ook niet zo snel regenboogpaden of posters met homokoppels vernielen, zoals we elders in het land hebben gezien. Ik kan het me niet voorstellen dat dit soort vandalisme hier in het nuchtere Drenthe zou plaatsvinden. Wat dat betreft denk ik dat je hier als lhbti+ persoon veiliger bent dan in de grotere stad waar het vaak progressiever lijkt.

José: Ik ken eigenlijk weinig tot geen negatieve verhalen van mensen die tot de lhbti+ gemeenschap behoren in mijn omgeving. Maar lhbti+ blijft een gevoelig thema. Zo zouden in eerste instantie drie scholen meedoen aan ons project, maar uiteindelijk trokken twee scholen zich terug uit angst voor commotie onder de ouders van leerlingen. Op de school waar ik werk zijn we wel aan de slag gegaan met het project, en uiteindelijk is er geen enkele negatieve reactie gekomen. Desondanks de terughoudendheid van een aantal scholen heeft de gemeente Emmen het project goed opgepakt. Stichting Openbaar Onderwijs Emmen heeft de intentie om ons lesprogramma vanaf volgend schooljaar aan alle openbare basisscholen aan te bieden. Voor zover wij weten bestaat er geen enkel soortgelijk project voor op de basisschool. Hopelijk kunnen we het in de toekomst in heel Nederland aan gaan bieden.

‘Ik schrok er enorm van dat mensen met agressie geconfronteerd worden omwille van hun seksualiteit.’

Wat zijn jullie eigen ervaringen zijn als het gaat om jezelf kunnen zijn in jullie provincie?

Jaap: Ik ben bij mijn moeder opgegroeid in Breda en zij had gelukkig geen enkel probleem met mijn homoseksualiteit. Ik heb dus het geluk door mijn omgeving te zijn geaccepteerd. Op mijn twintigste, toen ik aan de universiteit ging studeren in Groningen, kwam ik er eigenlijk pas achter dat ik op mannen val. Ik schrok er niet per se van, de puzzelstukjes begonnen eindelijk op hun plek te vallen. Maar ik besef wel dat dit niet voor iedereen geldt en dat veel lhbti+ personen minder fijne verhalen hebben. Juist daarom wil ik me voor anderen in de lhbti+ gemeenschap inzetten. Nog altijd wordt het lhbti+ personen door familieleden, religie of omgeving moeilijk gemaakt om zichzelf te kunnen zijn of überhaupt uit de kast te komen. Sinds vorig jaar oktober zijn we bij ARA een maandelijkse ontmoetingsmiddag begonnen, daar komen mannen en vrouwen die tot hun veertigste of vijftigste in een heterohuwelijk hebben gezeten. Ze houden het in de kast zitten niet langer vol en gaan dan alsnog scheiden, met alle gevolgen voor alle betrokkenen van dien. Dat zijn heftige en indringende verhalen die aantonen dat het nog lang niet vanzelfsprekend is om jezelf te zijn.

José: Ik ben zelf getrouwd met een man, ik zit dus in een heterorelatie. Bij ons thuis werden familieleden die homoseksueel waren altijd welkom geheten. Ik ben opgevoed met het idee dat als iemand een goed mens is, dat de rest dan niet uitmaakt. Helaas gold dat niet voor al mijn familieleden, er waren ook strenggelovige familieleden die er wel moeite mee hadden. Toen ik bevriend raakte met mijn projectpartner Mike voelde ik me eigenlijk heel naïef, omdat ik toen pas geconfronteerd met de dagelijkse weerbarstige realiteit voor lhbti+ personen. Zo ontstond toen ik een keertje met Mike in Zwolle was een bedreigende situatie omdat hij openlijk homo is. De situatie voelde voor mij bedreigend en Mike keek er eigenlijk niet meer van op, omdat hij er ondertussen aan gewend was. Pas toen kwam ik er achter dat Nederland helemaal niet zo tolerant is als ik voorheen dacht– het was een reality check. Ik schrok er enorm van dat mensen met agressie geconfronteerd worden omwille van hun seksualiteit. Niemand zou dit mee moeten maken. Ik vind het daarom belangrijk om een ally te zijn.

Zijn er voorbeelden van mooie initiatieven in Drenthe die je graag zou willen benoemen. En waar andere provincies misschien iets van kunnen leren?

Jaap: Stichting ARA ondersteunt een verhalen- en liedjesprogramma voor zorginstellingen om bewustzijn te creëren over lhbti+ thema’s. Het is een programma uit Groningen dat is uitgebreid naar Drenthe. Door middel van amusement gaan bewoners van een zorginstelling met elkaar in gesprek over lhbti+ thema’s. Zo wordt er uiteindelijk over kinderen of kleinkinderen die tot de lhbti+ gemeenschap behoren verteld aan medebewoners. Het is dus niet alleen maar amusement, maar wel degelijk werken aan lhbti+ beleid in de praktijk. Een ander mooi initiatief wat ik namens stichting ARA ondersteun is het project BOI. Door middel van een documentairefilm van Anne Marie Borsboom – waar ze 12 jaar aan heeft gewerkt – over de transitie van een transman, maken we lhbti+ thema’s bespreekbaar op middelbare en MBO scholen in Drenthe.

José: De gemeente Emmen heeft standaard de regenboogvlag uithangen en we hebben ook een regenboogpad én in het stadhuis is een mooie regenboogtrap. Zelf ben ik een groot fan van het Regenboogfestival Emmen, waar altijd veel mensen op af komen om samen de liefde te vieren. Het is een feest vol theater- en dansvoorstellingen. Eigenlijk is het een beetje onze mini Pride, op z’n Drents. Er worden voor het hele gezin activiteiten georganiseerd, je kan er samen met je familie naartoe. Zo is er een activiteit waarbij kinderen worden voorgelezen door dragqueens. En het Liefdes Circus is altijd uitverkocht! In het stadspark van Emmen is een theater waar elke laatste donderdag van de maand een editie plaatsvindt en dat zit altijd vol, ook met hetero’s. Dat toont toch wel aan dat veel Drenten zich solidair voelen met de lhbti+ gemeenschap en willen leren over lhbti+ gerelateerde thema’s. Daarnaast heeft de gemeente Emmen een Regenboogwerkgroep, deze bestaat uit een groep diverse mensen die zich allemaal inzetten voor de lhbti+ gemeenschap. De groep komt meerdere keren per jaar bij elkaar voor overleg en het uitwisselen van ideeën en ervaringen.

‘Ik geloof dat wanneer je diversiteit bespreekbaar maakt vanaf jongs af aan dit kan bijdragen aan een tolerantere samenleving.’

Waar hopen jullie dat Drenthe over tien jaar staat als het om lhbti+ emancipatie gaat?

Jaap: Dat lhbti+ gerelateerd geweld en discriminatie in het algemeen uitgebannen wordt. Dat hoop ik overigens voor het hele land. Ik sta kritisch tegenover het alsmaar explicieter maken van subgroepen in de lhbti+ gemeenschap, met die nieuwe progress-regenboogvlag bijvoorbeeld. Ik denk niet dat het opschiet als we allemaal apart van elkaar gaan zitten. We moeten elkaar juist blijven vasthouden om als lhbti+ gemeenschap stappen te zetten. Ik ben er trots op dat Drenthe het in al zijn nuchterheid relatief goed doet, en ik denk dat onze omgang met dit thema een mooi voorbeeld kan zijn voor de rest van het land. Het hoeft allemaal namelijk niet zo enorm ingewikkeld te zijn. 

José: Ik hoop dat mensen elkaar leren accepteren en respecteren zonder een (voor)oordeel te hebben over wat dan ook. Ik geloof dat wanneer je diversiteit bespreekbaar maakt vanaf jongs af aan dit kan bijdragen aan een tolerantere samenleving. Mijn droom is dan ook dat elke basisschool in Nederland met ons project aan de slag gaat!