Het doel was de sociale norm vergroten dat online discriminatie niet acceptabel is. In augustus delen we de resultaten van het onderzoek waarin we jongeren en hun volgers interviewden en hun sociale mediaberichten analyseerden. Hierbij alvast een voorproefje met drie strategieën en bijbehorende tips.

Strategie 1. Sociale normen stellen

Sociale normen gaan over wat mensen denken wat wenselijk gedrag is in bepaalde situaties. Deze sociale normen hebben een sterke invloed op hoe wij ons als mensen in groepen of in bepaalde contexten gedragen. Wanneer mensen denken dat mensen om hen heen discriminatie afwijzen (de sociale norm is dus: ‘discriminatie accepteren we niet’), gaan zij zelf ook minder discrimineren. Online een sociale norm stellen, kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door het plaatsen van een sociale norm tegen discriminatie onder een discriminerende post. Het is dan ook nuttig om een alternatief te bieden. Oftewel: wat kunnen mensen wél doen of hoe kunnen zij een volgende stap maken? Dit kan alleen als mensen willen veranderen of tot het inzicht zijn gekomen dat hun bericht niet oké is. Zelf het goede voorbeeld geven en bijvoorbeeld vriendelijk blijven op sociale media kan de sociale norm positief beïnvloeden.

Tips:

• Richt je op de ‘omstanders’ of ‘meelezers’;
• De reacties die geplaatst worden onder een post of tweet zijn openbaar. Bij heftige tweets kan de reactie zich beter richten op de omstanders dan op de persoon die het discriminerende bericht heeft gepost;
• Reageer met meerdere mensen tegelijkertijd op een discriminerend bericht;
• Dit wordt ook wel ‘swarming’ genoemd. Hoe meer mensen een tegengeluid laten horen op een negatief bericht, hoe steker er een sociale norm wordt neergezet;
• Gebruik feiten of meningen uit artikelen of onderzoeken die een sociale norm uitdragen tegen discriminatie. Bijvoorbeeld: 'Zoveel procent van de mensen vindt discriminatie niet acceptabel'.

Strategie 2. Ingrijpen

Het ingrijpen en reageren op publieke discriminerende berichten online kan op verschillende manieren. Hieronder bespreken we een aantal strategieën. 

Aanspreken op basis van informatie uit iemand profiel

Het helpt om mensen aan te spreken op basis van overeenkomsten. Bijvoorbeeld als je beide in dezelfde stad of wijk woont of dezelfde interesse hebt. Deze informatie kan je soms uit iemands profiel halen en meenemen in je reactie.

Vragen stellen

Een andere manier om in te grijpen is het stellen van vragen aan de dader. Zeker vragen die uitnodigen tot zelfreflectie kunnen zinvol zijn. Wanneer je een statement geeft, zijn mensen soms sneller geneigd om te reageren met een tegenargument. Een goed voorbeeld is om te vragen naar of ze weten hoe het is voor de persoon die gediscrimineerd wordt. Je kan ook vragen naar de emoties van de dader. Een van de deelnemers van #DatMeenJeNiet geeft een voorbeeld: ‘Dan vraag ik: 'goh, hoe voel je je daar nu over?' en dan krijg ik soms excuses en geeft de dader aan dat ze de reactie hebben verwijderd en het niet meer zullen doen.'

Uitleggen wat discriminatie is

Een andere manier van ingrijpen is het uitleggen waaróm iets discriminerend is. Bijvoorbeeld door te vertellen waarom iets kwetsend is. Het is dan wel belangrijk om een alternatief te bieden. Validisme (discriminatie, marginalisering en stigmatisering van mensen met een functiebeperking op grond van hun lichamelijke, verstandelijke en/of psychische gesteldheid) wordt bijvoorbeeld niet vaak herkend in de Nederlandse taal. Denk aan woorden zoals gek, idioot, gestoord of achterlijk. Uitleggen waarom dit discriminatie is kan helpend zijn.

Tips uit de praktijk:

• Neem de tijd;
• Soms kan het slim zijn te wachten met reageren als een post je erg raakt. Zo kan je nadenken over een strategie;
• Denk aan jezelf;
• Ingrijpen of reageren op online haat of discriminatie kan vermoeiend zijn. Let op jezelf en de energie die je hebt om in te grijpen;
• Overtuigen hoeft niet altijd het doel te zijn;
• Een andere toon, bijvoorbeeld een vriendelijk bericht, kan het gesprek al sturen.

Strategie 3: Ervaringen delen

Het delen van je eigen ervaring met discriminatie, werkt volgens de deelnemers aan #DatMeenJeNiet goed om mensen aan het denken te zetten, om zaken die onderbelicht zijn aan te kaarten en om taboes te doorbreken. Ook werkt het delen van een (persoonlijke) ervaring met discriminatie goed om empathie op te wekken, weten we uit eerder onderzoek. Zeker online is dit een goede strategie omdat het effect van negatieve reacties vaak niet zichtbaar is. De upstanders geven aan dat het voor hun volgers heel waardevol is om meerdere ervaringen te zien. Ook kun je ervaringen van anderen delen, bijvoorbeeld door te verwijzen naar video’s, artikelen of boeken waar mensen er meer over kunnen lezen.  

Tips:

• Denk na over je doel. Is ervaringen delen het hoofddoel of gebruik je het als aanvulling op het delen van kennis of een oproep tot actie?;
• Geef volgtips;
• Voeg aan het einde van je bericht of post accounts toe om te volgen. Als mensen geconfronteerd worden met meerdere perspectieven en ervaringen draagt dit bij aan de empathie en kennis op dit thema;
• Schakel een bondgenoot in;
• Je kunt iemand anders vragen om bij te springen of om jouw verhaal te delen. Zo heb je er zelf minder (mentaal) werk aan.

Onderzoeksrapport

In augustus verschijnt het definitieve onderzoeksrapport van #DatMeenJeNiet. Hierin staan onder andere zes strategieën tegen online discriminatie beschreven. In september volgt een e-learning voor jongeren, die ingezet kan worden door onderwijsinstellingen en maatschappelijke organisaties.

Meer weten? Lees meer over de aanpak van online discriminatie