Veel migranten- en vluchtelingenorganisaties zijn al jaren bezig om ‘van binnenuit’, vanuit een gemeenschap zelf, een mentaliteitsverandering teweeg te brengen als het gaat om thema’s als eergerelateerd geweld, huwelijksdwang en LHBT-acceptatie. Zeven organisaties hebben zich sinds 2017 verenigd in het Consortium Zelfbeschikking. Met Movisie vormen zij nu de Alliantie Verandering van Binnenuit. Deze alliantie wil de veiligheid, gelijkheid en acceptatie van vrouwen en LHBT’s bevorderen, specifiek in de diverse migranten- en vluchtelingengemeenschappen in Nederland. Om een duurzame aanpak te realiseren, is de samenwerking met lokale voorzieningen en gemeenten essentieel.

Meerwaarde voor gemeenten

Movisie-adviseur Hilde Bakker legt tijdens de bijeenkomst uit wat de meerwaarde voor gemeenten is om samen te werken met zelforganisaties bij de aanpak van problemen rondom zelfbeschikking. ‘We zien de beweging die in de gemeenschappen is ontstaan als een burgerinitiatief, het stimuleert de participatie van burgers. Het is een beweging van onderop vanuit de gemeenschappen zelf.’ Uit onderzoek blijkt dat deze aanpak erg kansrijk is. ‘De oorzaken van vooroordelen en stereotiepe opvattingen hebben veel te maken met wat mensen denken over hoe anderen binnen de gemeenschap denken’, vertelt Hanneke Felten, onderzoeker bij Movisie. ‘Als zij zien dat mensen uit hun groep bijvoorbeeld LHBT-discriminatie afkeuren, doen ze dit zelf ook. De inzet van voorbeelden en rolmodellen uit de eigen gemeenschap is dus cruciaal.’

Maatschappelijk rendement

Bakker benoemt de verplichting die gemeenten hebben om alle vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling aan te pakken. ‘Door dit samen met lokale organisaties te doen, voldoe je als gemeente aan de eisen van het Verdrag van Istanbul, dat zegt dat je moet samenwerken met de civil society. Ook kun je op deze manier het mensenrechtenbeleid vormgeven.’ Verder benadrukt Bakker nog dat mensen die te maken hebben met problemen rondom zelfbeschikking en geweld, de drempel om gebruik te maken van voorzieningen te hoog vinden. Zelforganisaties kunnen hierin een intermediaire rol spelen, omdat ze problemen eerder kunnen signaleren en de weg naar een instelling kunnen wijzen. Hierdoor is op den duur minder langdurige zorg nodig en dit biedt dus ook maatschappelijk rendement. 

Goed voorbeeld: de gemeente Rotterdam

Met de actielijn ‘Schadelijke Traditionele Praktijken’ is de gemeente Rotterdam een inspirerend voorbeeld voor andere gemeenten. Shantie Jagmohansingh en Maryem Mansouri van gemeente Rotterdam werkten bij de totstandkoming van de actielijn nauw samen met migranten- en vluchtelingenorganisaties. ‘De samenwerking is vanaf het begin breed ingestoken’, vertelt Jagmohansingh. ‘We zochten de samenwerking met de formele ketenpartners, deskundigen, ervaringsdeskundigen, sleutelpersonen en vrijwilligers. Op die manier konden we de gemeenschappen zelf bereiken en aansluiten bij wat zij nodig hadden om zelf aan de slag te gaan. We merkten binnen dit traject dat de formele en de informele organisaties veel van elkaar hebben geleerd.’

Handreiking Verandering van Binnenuit

De actielijn ‘Schadelijke Traditionele Praktijken’ van de gemeente Rotterdam is één van de voorbeelden die wordt uitgelicht in de handreiking Verandering van Binnenuit voor gemeenten. Deze handreiking biedt gemeenten handvatten om een mentaliteitsverandering in migranten- en vluchtelingengemeenschappen te ondersteunen en versterken. Op 12 april 2019 nam Elly van Wageningen, wethouder in Lelystad en voorzitter van de Wethoudersvereniging, de handreiking Verandering van Binnenuit voor gemeenten in ontvangst. Van Wageningen: ‘Deze handreiking maakt duidelijk wat een aanpak wel of niet effectief maakt. Het is als wethouder erg belangrijk hier zicht op te hebben. Je hebt tenslotte de taak om het geld dat je besteedt, ook effectief te besteden. Het juiste effect is naar mijn mening dat iedereen in Nederland veilig kan leven en geen angst heeft over hun manier van leven of de keuzes die ze maken. Mooi dat hier binnen dit project zoveel aandacht voor is.’

Tips voor samenwerking

Waar moet je in een samenwerking met vluchtelingen- en migrantenorganisaties aan denken? Maryem Mansouri geeft vanuit haar eigen ervaringen een aantal tips: ‘Neem een open houding aan richting de samenwerkingspartners. Sta open voor een andere manier van werken, vluchtelingen- en migrantenorganisaties vragen soms een andere benadering dan je gewend bent.’ Jagmohansingh en Mansouri merkten tijdens de opstart van (H)echt Verbonden, een project binnen de actielijn dat tot doel heeft om huwelijksgevangenschap tegen te gaan, dat er vanuit de organisaties in het begin enige argwaan was. ‘Om dit uit de lucht te halen ben ik begonnen met een persoonlijk verhaal’, vertelt Jagmohansingh. ‘Het begint dus met jezelf kwetsbaar durven op te stellen.’ Ook van belang is een financiële vergoeding voor vrijwilligers/ervaringsdeskundigen. ‘Ze doen goed werk en hun kennis draagt echt bij aan de deskundigheidsbevordering van de stad.’

Niet gehoord of gezien

Organisaties zelf ervaren dat ze soms niet gehoord of gezien worden door gemeenten, zo blijkt uit de gesprekstafels en het panelgesprek tijdens de bijeenkomst op 12 april. ‘Terwijl migrantenorganisaties een grote potentie hebben om diverse groepen te bereiken’, aldus Ahmet Azdural van het Inspraakorgaan Turken (IOT). Volgens Essam Zeki, changemaker vanuit Vluchtelingen Organisaties Nederland (VON) en sociaal professional bij de gemeente Amsterdam, heeft dit deels te maken met de vermarkting van het sociaal domein: ‘Organisaties worden niet altijd ingeschakeld om hun (ervarings-)deskundigheid, maar om een bepaald concept dat ze hebben ontwikkeld. Waarvan dan niet altijd bekend is of het ook echt effect heeft.’

‘Trek samen op’

Uit het voorbeeld van Rotterdam blijkt dat de gemeente de organisaties wel als gelijkwaardige partners ziet. ‘Een goede samenwerking is een uitdaging en zeker geen gemakkelijke opgave, maar we kunnen het niet alleen. We hebben die expertise uit de organisaties nodig’, aldus Jagmohansingh. Azdural: ‘Het is belangrijk dat je als gemeente organisaties al betrekt in de fase van de beleidsvorming. Maak hen medeverantwoordelijk en trek samen op.’ Saniye Tezcan van stichting Kezban vertelt dat de gemeente Amsterdam haar stichting inzet om in een wijkgerichte aanpak een mentaliteitsverandering op gang te brengen. Melahat Çapoğlu, voorzitter van de Turkse Vrouwenvereniging HTKB heeft nu een goede werkrelatie met de gemeenten Eindhoven en Helmond opgebouwd. ‘Het vergde wel een investering van tien jaar’, vertelt ze lachend.

Wil je als gemeente hulp bij of advies over de samenwerking met migranten- en vluchtelingenorganisaties bij de aanpak van problemen rond zelfbeschikking en vormen van huiselijk geweld? Of wil je een goed voorbeeld delen? Neem dan contact op met Hilde Bakker of Joline Verloove.