‘De eerste stap is je bewust zijn van de invloed van digitalisering’
Op 12 mei wordt het Actieplan Digitaal Sociaal Werk(t)! gelanceerd. Een van de initiatiefnemers is Hans Versteegh van Welzijn 3.0. Versteegh is een echte pionier als het gaat om digitalisering in het sociaal werk en digitale inclusie. ‘We moeten vooral zelf aan de bak. En dan kan ook. Want wij signaleren kansen en problemen die ontstaan, ook als digitalisering daarop van invloed is.’
Lees meer over het Actieplan Digitaal Sociaal Werk(t)!
Wat merk je in je werk van de toenemende invloed van digitalisering?
‘In mijn werk als teamleider opbouwwerk zie ik dat er belangstelling is voor AI. Enkele medewerkers experimenteren en zijn heel enthousiast. Bijvoorbeeld voor het maken van een draaiboek voor een buurtevenement. Vanuit de organisatie wordt nu advies gevraagd aan medewerkers hoe zij vinden dat de organisatie met AI om zou moeten gaan. Dat dit gebeurt vind ik echt winst. In het verleden is die vraag nooit gesteld over bijvoorbeeld het gebruik van Facebook en WhatsApp. Daar zijn nauwelijks richtlijnen voor. Ik heb de hoop dat dit met AI anders gaat. Dat zou een teken zijn dat we met elkaar toch wat meer digibewust zijn geworden.’
Welke grotere problemen komen op ons af?
‘Bij de opkomst van social media kon je nog denken, dat raakt mij niet. Ik denk dat veel mensen daar nu bij AI anders over denken. Dat er nadelen aan digitale technologie kleven, hoef je nu vaak niet meer uit te leggen. Dat AI het gedrag van mensen beïnvloedt is overduidelijk. Misschien zijn we daarom nu wat voorzichtiger, zeker omdat AI het in zich heeft dat het ons leven nog veel grondiger kan en zal veranderen.’
Wat zijn de uitdagingen?
‘De uitdaging blijft dat je als sociaal werker niet precies weet hoe de technologie achter digitalisering werkt en op basis van welke normen en waarden iets in elkaar is gezet. En je kan dus ook niet goed in schatten welk effect digitalisering zal hebben. We hebben wel bijgeleerd natuurlijk. We kennen voorbeelden genoeg waarbij mensen mede door digitalisering in de knel zijn komen te zitten. Mensen die in geestelijke nood zijn geraakt, bijvoorbeeld omdat ze niet aan de norm van een mooi succesvol leven kunnen voldoen, of aan een heersend schoonheidsideaal. Sommige mensen zijn verleerd om van persoon tot persoon sociale contacten aan te knopen. Anderen hebben online enorme schulden opgebouwd. Met die uitwassen gaan wij aan de slag.’
Dat AI het gedrag van mensen beïnvloedt is overduidelijk. Misschien zijn we daarom nu wat voorzichtiger
Welke kansen heeft digitalisering tegelijkertijd voor het sociaal werk en inwoners?
‘Digitalisering werkt heel handig als je mensen aan elkaar wilt verbinden en ze tegelijk iets wil laten weten of vragen. Denk bijvoorbeeld aan Whatsapp groepen met professionals en bewoners. Of met een QR code je impact meten bij je doelgroep werkt snel en effectief. Natuurlijk moet je elkaar (meestal tenminste, niet altijd) wel eerst face to face ontmoet hebben om een relatie op te bouwen.’
Hoe kunnen sociaal werk organisaties het digitaal vakmanschap stimuleren en de kansen van technologie omarmen?
‘Lees de boeken van Marcha Hartman en van mijzelf. Beide boeken zijn in 2019, het jaar voor corona uitgekomen. Voor mij is corona een keerpunt. Ik dacht eerst dat hierdoor de digitalisering in het sociaal werk een enorme vlucht zou nemen. Daar hoopte ik enorm op. Maar dat viel tijdens corona en vlak daarna toch best wel tegen. Veel sociaal werkers bleven doen wat ze deden. Ze vervielen in oud gedrag. We zijn daarin best conservatief. Nu, een paar jaar later, denk ik dat die tijd wel geholpen heeft het bewustzijn rond digitalisering onder sociaal werkers te vergroten. Dat jonge medewerkers instromen die het digitale al veel meer in hun leven hebben omarmd, helpt ook. Zij hebben er meer gevoel bij en durven ook te experimenteren. Daar kan je samen van leren.’
Wat is er nodig van andere organisaties in het sociaal domein?
‘Wat helpt het om iets van een ander te vragen als je zelf niet inziet wat je nodig hebt? We moeten vooral zelf aan de bak. En dan kan ook. Want wij signaleren kansen en problemen die ontstaan, ook als digitalisering daarop van invloed is. De eerste stap is je bewust zijn dat die invloed er is en dat je die kan aanwijzen, kan duiden. Dan kan je daarna beter aan de ander vertellen wat je nodig hebt.’
Waarom hebben jullie dit netwerk opgezet en waarom komen jullie met dit actieplan?
‘Er is nog steeds winst te halen door bewust om te gaan met digitalisering, het zelf uit te proberen en je ook bewust te zijn van de keerzijde van digitalisering. Dat was voor corona al zo en dat is nog steeds zo. Het gaat wel de goede kant op, vergeleken met een paar jaar geleden, maar het gaat traag. Een voorbeeld: terwijl online hulpverlening al 10, 15, 20 jaar bestaat zijn er nog steeds maatschappelijk werkers die nog nooit ‘s avonds een chatsessie met een inwoner hebben gevoerd. Terwijl al lang, al lang bewezen is dat dit een effectieve werkwijze is, zowel voor de professional als voor de inwoner, die thuis, op een zelfgekozen moment, open kan staan voor een gesprek met een hulpverlener. Dat bedoel ik met ‘we zijn best conservatief’. Daarom is dit actieplan nodig. Die inwoner is er al aan gewend. Nu wij nog. Volgens mij zei ik dit 10 jaar geleden ook al.
Waarom moet iedereen in de sociale sector dit actieplan ondertekenen?
‘Onderteken het als je het belang onderschrijft dat digitalisering / digitale technologie invloed heeft op jou als sociaal werker - op je eigen werkzaamheden en op je doelgroep - en als je wilt dat daar voldoende aandacht voor is in deskundigheidsbevordering en vakontwikkeling.‘
