In mijn vakantie kwam ik terecht in Palermo, de hoofdstad van het eiland Sicilië. Slenterend langs de vele bezienswaardigheden werd ik daar aangesproken door een bedelaar. Hij stak zijn hand naar mij uit en vroeg beleefd om geld.

Misschien herkent u het wel, het gevoel van onbehagen als een bedelaar vraagt om geld. Ik voel me er in ieder geval altijd erg ongemakkelijk door. Meestal kies ik voor een pragmatische oplossing. Ik pak mijn portemonnee, geef wat klein geld en loop weer door. Maar dit keer had ik geen klein geld, alleen een biljet van 10 euro. De man stond me zo verwachtingsvol aan te kijken, dat ik hem dat maar gaf, vanuit een soort moreel besef dat je een mens niet voorbij loopt als hij een beroep op je doet. Maar ik verwachtte niet dat het geven van wat geld tot een verbetering van zijn situatie zou leiden.

In het oude testament (Deuteronomium 15:4) staat de belofte: “Er zal geen bedelaar (of arme) onder u zijn”. Maar daarvoor moesten eens per zeven jaar wel alle schulden worden kwijtgescholden. En tussentijds was het de bedoeling om overvloedig te geven of te lenen, genoeg voor wat iemand nodig heeft. Ik bedacht me dat het toch mooi zou zijn als dit overal in Europa (en zeker ook in Nederland) gewoon beleid zou zijn. 

Het boek ‘Mens / onmens’ van Bas Heijne uit mijn vakantiebagage stemde mij tot verder nadenken. Op abstract niveau is het volgens Heijne niet zo moeilijk om je in 'de ander' te verplaatsen. Maar als het om individuen gaat die een beroep op ons doen dan gaat het schuren, zeker als het om mensen gaat met een andere culturele achtergrond, of met andere waarden en normen dan de onze. Toch is het de extreem tegendraadse betrokkenheid bij deze mensen, die Jezus ook in zijn Bergrede bepleit, die volgens Heijne maakt dat we mens zijn en geen onmens: 'De mens is nooit méér mens, dan wanneer hij zichzelf geweld aandoet, wanneer hij tegen zijn eigen instincten van veiligheid en zelfbehoud in handelt, wanneer hij zijn natuurlijk streven naar veiligheid, trots en roem eigenhandig onderuit haalt, wanneer hij zijn vijand tegemoet komt en wanneer hij opzoekt wat hij haat'. 

We moeten het onszelf dus vooral moeilijk blijven maken en soms ook tegen onze eigen overtuigingen en dominante mensbeelden in durven gaan. Pas dan zal er geen bedelaar meer onder ons zijn.