Van ervaringsparcoursen naar echte oplossingen
Ervaringsparcoursen, zoals in een rolstoel of met een blinddoek om door een kantoor gaan, worden vaak gebruikt om beperkingen te ervaren. De wetenschap toont aan dat deze niet effectief zijn. Wat vinden mensen met een beperking zelf? Movisie sprak belangenorganisatie Ieder(in) en twee personen met een beperking die zich inzetten voor een inclusieve en toegankelijke samenleving.
Marieke van Gastel is gemeenteraadslid in Eindhoven en spreker en adviseur op het gebied van inclusie en toegankelijkheid. Ze gebruikt een elektrische rolstoel en heeft een hulphond. Ze is bij meerdere ervaringsparcoursen geweest en merkte dat deze niet daadwerkelijk de ervaring van een beperking geven. ‘Vaak worden ziekenhuisrolstoelen gebruikt tijdens deze parcoursen, die wij in het dagelijks leven niet gebruiken en die niet fatsoenlijk rijden. Mensen met een beperking kennen vaak trucjes om ergens te komen of iets gedaan te krijgen, iets wat je tijdens zo’n uurtje parcours niet kunt ervaren.’
Jiska Ogier, ervaringsprofessional met een fysieke beperking, vult aan. 'De beleving die je hebt als je zelf dagelijks een rolstoel gebruikt is heel anders dan wanneer iemand even snel probeert hoe het is. Die persoon zal veel sneller ervaren dat het eng, lastig of ingewikkeld is, gewoon omdat je de behendigheid nog niet hebt.' Volgens Ogier kan zo’n beleving ook een breder effect hebben op hoe mensen kijken naar mensen met een beperking. 'Ik denk dat dit hun beeld van mij erg kleurt. Als de nadruk ligt op wat mensen met een beperking niet kunnen, bevestigt dat het bestaande stereotype in de samenleving dat mensen met een handicap altijd hulp nodig hebben en zielig zijn. Dit houdt het beeld in stand dat alles moeilijk en zwaar is, in plaats van te focussen op wat we als maatschappij kunnen doen om Nederland toegankelijker te maken.’ Onderzoek ondersteunt dit: ervaringsparcoursen versterken medelijden met mensen met een beperking, omdat deelnemers zich er hulpeloos door voelen. Ze gaan er dan vanuit dat mensen met een beperking zich ook zo zullen voelen, terwijl dit meestal helemaal niet zo is.
Een verbeterde ervaring tijdens de Week van de Toegankelijkheid
Ervaringsparcoursen zijn lange tijd een onderdeel geweest van de Week van de Toegankelijkheid. Ieder(in) organiseert deze week ieder jaar om aandacht te vragen voor een toegankelijke samenleving voor mensen met een beperking. Inmiddels heeft Ieder(in) haar advies aangepast. Wouter Bolier, projectleider van de Week van de Toegankelijkheid, vertelt: 'We hebben ervaringsparcoursen lange tijd geadviseerd als activiteit. Nu doen we dat niet meer. In plaats daarvan willen we nu de beweging maken naar een andere activiteit: rondleidingen waarin personen met een beperking zelf vertellen wat hun behoeften zijn. Wat obstakels en hobbels zijn, en wat ervoor nodig is om die weg te nemen. Net als een ervaringsparcours is dit een activiteit die je makkelijk lokaal en kleinschalig kunt inzetten.'
Op pad met ervaringsdeskundigen als alternatief
Ogier en Van Gastel zien allebei een goed alternatief voor ervaringsparcoursen: op pad gaan met ervaringsdeskundigen en luisteren naar hun ervaringen, in plaats van zelf willen ervaren hoe het is om een beperking te hebben. Veel effectiever, vindt Van Gastel: ‘Mooi voorbeeld is de kermis hier in Eindhoven. De gemeente nodigt ervaringsdeskundigen uit een proefronde te maken om de toegankelijkheid te controleren. Dat vind ik een hele waardevolle inzet van ervaringsdeskundigheid: er komen concrete oplossingen uit voort. Deze aanpak zorgt voor meer verbeteringen in de stad: de smalle kabelgoten zijn bijvoorbeeld vervangen door brede kabelgoten waar je met een rolstoel makkelijker overheen kan rijden.’
Ogier wijst daarnaast op het belang van een goed gesprek. 'Ik denk dat het heel goed zou zijn om meer met de ervaringsdeskundigen te spreken. En dan vooral met een diverse groep ervaringsdeskundigen. Ik heb nu vaak het idee dat mensen denken ‘we nodigen één rolstoeler uit en dan weten we het wel’. Dat is natuurlijk niet zo. Ga op pad met verschillende ervaringsdeskundigen. Niet zelf als raadslid of wethouder een hulpmiddel gebruiken, maar vanuit je eigen rol kijken en luisteren naar wat er nodig is', aldus Ogier.
Gelijke beloning
Zowel Ogier als Van Gastel benadrukken dat ervaringsdeskundigen vergoed moeten worden voor hun inzet. Nog te vaak krijgen ervaringsdeskundigen alleen een cadeaubon aangeboden als vergoeding voor hun expertise. In de woorden van Van Gastel: 'Als je als gemeente een ervaringsparcours organiseert krijgen de ambtenaren toch ook betaald voor hun deelname?'
Fotografie Jiska Olgier: Marijn de Wijs
