Ex-gedetineerden inzetten als ervaringsdeskundigen: wat is het effect?
In verschillende voorlichtings- en preventieprogramma’s voor jongeren worden ex-gedetineerden of andere jongeren met probleemgedrag regelmatig ingezet. Zij vertellen over de gevaren en gevolgen van grensoverschrijdend gedrag en criminaliteit. Maar wordt delinquent gedrag daardoor inderdaad voorkomen of verminderd? Het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving deed er literatuuronderzoek naar.
In opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie en Veiligheid voerden de onderzoekers een systematische literatuurreview en een theoretische literatuurverkenning uit. Het doel was om na te gaan in hoeverre voorlichtings- en preventieprogramma’s voor jeugdigen, waarbij ex-gedetineerden of anderen die in aanmerking zijn geweest met justitie (‘negatieve rolmodellen’) effectief zijn in het voorkomen of reduceren van delinquent gedrag. De onderzoekers constateerden dat ex-gedetineerden (en andere jongeren met probleemgedrag) in de praktijk al bij verschillende preventie- en begeleidingsprogramma’s voor jongeren worden ingezet.
De verwachting is dat ‘echte’ verhalen meer impact of een afschrikkende werking hebben op (risico)jongeren
Meer impact
Organisaties die deze programma’s inzetten verwachten dat ‘echte’ verhalen mogelijk meer impact of een afschrikkende werking hebben op (risico)jongeren. Of dat deze ‘ervaringsdeskundigen’ mogelijk beter contact met de jongeren zullen hebben. Ook in de literatuur vonden de onderzoekers soortgelijke argumenten voor de inzet van dergelijke programma’s terug.
Geen wetenschappelijk bewijs
De onderzoekers vonden echter in de literatuur geen wetenschappelijk bewijs dat het gewenste effect wordt bereikt. Op basis van de bestudeerde theorie zou de inzet een gunstig preventief effect kunnen hebben – maar misschien ook juist een ongunstig effect. In ieder geval concluderen zij op basis van het bestudeerde onderzoek dat een gunstig effect vooralsnog nog niet is aangetoond.
Authenticiteit positief
Er is in dit kader een hiaat in wetenschappelijke kennis, in evaluatieonderzoek van voldoende wetenschappelijke kwaliteit, geven de onderzoekers aan. Uit de literatuur blijkt wel dat jongeren en preventiemedewerkers de authenticiteit van de ex-gedetineerden als positief ervaren. Maar wat het effect daarvan is (op lange termijn) blijkt niet uit de bestudeerde literatuur. De onderzoekers pleiten dan ook voor meer methodologisch verantwoord evaluatieonderzoek en een meer gedegen onderbouwing van de inzet van ex-gedetineerden.
Dit artikel verscheen eerder op de website justitieleinterventies.nl. Op deze website vind je een overzicht van goed onderbouwde en effectieve justitiële interventies die in Nederland worden uitgevoerd. De interventies op de website Justitieleinterventies.nl zijn erkend door de Erkenningscommissie Justitiële Interventies. Het Nederlands Jeugdinstituut, Movisie en het Trimbos-instituut voeren het secretariaat en ondersteunen indieners bij het beschrijven van de justitiële interventies.
