Familievertrouwenspersonen; weet ze te vinden
Speciale steun voor mantelzorgers van mensen met psychische klachten
Gemeenten doen hun best om mantelzorgers goed te ondersteunen. Echter, met name mantelzorgers van mensen met psychiatrische klachten herkennen zich onvoldoende in het hulpaanbod. Daarom is het goed dat er nieuw aanbod ontwikkeld wordt, speciaal voor familieleden van mensen met psychische klachten. Zoals de familievertrouwenspersoon. De Landelijke Stichting Familievertrouwenspersonen (LSFVP) houdt een proef in de regio’s Limburg en Rotterdam-Den Haag e.o. om de familievertrouwenspersoon in het sociaal domein mogelijk te maken.
Hulp voor naasten van ggz-cliënten
Al sinds 2003 zijn familievertrouwenspersonen actief binnen de gespecialiseerde ggz. Zij bieden gespecialiseerde ondersteuning voor familie en naasten van mensen met psychiatrische- of verslavingsproblemen. Sinds kort bieden ze die ondersteuning ook in het als mensen geen cliënt zijn in de gespecialiseerde ggz en alleen burger zijn. Dat is hard nodig, want mensen met psychiatrische problemen krijgen niet allemaal hulp binnen de ggz. En juist dan raken familieleden makkelijk overbelast. Zeker als ze ook mantelzorger zijn.
Transformatie in ggz en sociaal domein
Deze vorm van ondersteuning past goed bij de veranderingen in het sociaal domein. Steeds vaker wonen mensen met psychiatrische klachten thuis, al dan niet met gespecialiseerde zorg en/of ondersteuning vanuit de Wmo.
Familievertrouwenspersoon in Limburg Truus Bijker: 'Als een cliënt vanuit specialistische zorg weer een plekje vindt in de maatschappij, zijn professionals meestal wel op de hoogte. Maar wie vertelt de familieleden wat zij wel of juist niet moeten doen? Ze voelen zich vaak hulpeloos en onzeker of kunnen het niet meer aan. Die spanningen kunnen leiden tot gezondheidsklachten. Ook als een dierbare geen hulp wil of krijgt, of als er alleen contact is met de huisarts, kunnen naasten bij ons terecht voor ondersteuning.'
De familievertrouwenspersoon helpt familie en naastbetrokkenen bij allerlei zaken die niet vanzelf gaan. Denk aan machteloosheid binnen de relatie; het omgaan met de situatie en het ziektebeeld van de cliënt; (dreigende) overbelasting; vragen of kritiek op de verleende steun door professionals; vragen over de mogelijkheden van de zorg; over rechten en regels of hulp bij het overbrengen van wensen en signalen op professionals.
Aansluiting op het regionale netwerk
Die steun komt op de juiste plek als de lokale ondersteuners de familievertrouwenspersoon kennen. 'Helaas weten niet alle professionals ons te vinden', zegt Ellen de Leijer. Als familievertrouwenspersoon in Noord-Holland werkt ze al jaren hard aan zichtbaarheid in het regionale netwerk. 'Via de POH-GGZ krijg ik nog de meeste verwijzingen, maar dat komt ook omdat zij hun eigen ondersteuningstijd voor een mantelzorger overschrijden. De sociale wijkteams verwijzen nog veel te weinig. Er hoeft geen drempel te zijn als de familievertrouwenspersoon en de steunpunten mantelzorg vrij toegankelijk zijn.'
De familievertrouwenspersoon vult de al bestaande ondersteuning aan. Denk bijvoorbeeld aan steunpunten mantelzorg en onafhankelijk cliëntondersteuners. Het steunpunt mantelzorg heeft vaak minder kennis van de ggz. Zij zijn bereikbaar voor mantelzorgers en kunnen hen doorverwijzen naar de familievertrouwenspersoon. De onafhankelijk cliëntondersteuner helpt vooral degene met een psychische kwetsbaarheid bij vragen over de mogelijkheden van zorg. Elkaar en elkaars positie kennen helpt om tot goede ondersteuning te komen.
Specifieke kennis is nodig
Uit de praktijk blijkt er een gebrek aan kennis over de problematiek van cliënten en die van naasten te zijn. Ellen de Leijer: 'De problemen waar naasten tegen aanlopen worden nogal eens onderschat. En als dat niet het geval is, dan biedt het sociale wijkteam vaak onvoldoende ondersteuning. Deze specifieke ggz-kennis vind je echt alleen bij de familievertrouwenspersoon.'
Familievertrouwenspersoon legt de verbinding
In bijna alle gemeenten zijn er platforms waarin diverse partijen met elkaar de ondersteuning van mantelzorgers bespreken. In Noord-Holland-Noord is de familievertrouwenspersoon daarbij aanwezig om de verbinding met andere partijen te leggen. Onder regie van de gemeente of een steunpunt mantelzorg komt het netwerk bij elkaar om de samenwerking te stroomlijnen. Ellen de Leijer: 'Het zou goed zijn als hier ook vaker de POH-GGZ, de huisarts en de professionals van het sociale wijkteam aan deelnemen. Het biedt hen de kans meer open te zijn en in verbinding te staan met de overige ondersteunende organisaties in de keten. Dat zou erg veel mensen helpen.'
Wie ondersteunt wie in het sociaal domein?
1. Familievertrouwenspersoon
Ondersteunt de familie bij vragen of zorgen wanneer cliënt in een instelling of in een reguliere woning woont.
2. Cliëntvertrouwenspersoon
Ondersteunt de cliënt bij zorg door een instelling.
3. Klachtenfunctionaris
Ondersteunt de cliënt bij klachten en bemiddelt bij behandeling door een instelling.
4. Cliëntondersteuner
Ondersteunt de cliënt en zijn mantelzorger(s) bij een zorgvraag in het sociaal domein.
5. Sociaal wijkteam
Ondersteunt de cliënt bij de aanvraag en beoordeling van de zorgvraag.
6. Mantelzorgondersteuner
Ondersteunt mantelzorgers, maar heeft vaak geen kennis van psychiatrische en verslavingsproblemen.
