Femicide in (ex-) partnerrelaties

Het is gevaarlijker in Nederland om vrouw te zijn dan crimineel

Mijn buurvrouw is een charmante en elegante vrouw. Mijn buurman een geslaagde zakenman. Druk, maar altijd met een vriendelijke glimlach. Toch bekruipt mij regelmatig een vervelend gevoel: die ene avond na een feest dat ik een politieauto zag stoppen bij de voordeur van onze buren, het gevoel dat mijn buurman wel erg dominant kan zijn en het vermoeden dat mijn buurvrouw het onderspit delft, de balkondeuren die dicht gaan en de muziek die harder wordt gezet bij de eerste geluiden van een woordenwisseling.

De casus heeft geen relatie met voorgevallen incidenten, maar schetst enkel een beeld van de problematiek.

Huiselijk geweld komt op heel veel verschillende manieren voor. Het varieert van psychisch geweld tot fysiek geweld tot seksueel geweld. We zien dat partners elkaar vernederen, uitschelden en belachelijk maken. Maar we zien ook dat één partner de ander isoleert, lichamelijk pijn doet en psychisch bedreigt en kwetst. Soms is dat maar één keer per jaar. Soms is dat dagelijks. Huiselijk geweld is licht grensoverschrijdend, maar ook ernstig grensoverschrijdend. Het verschilt in elke situatie in ernst, aard, frequentie en duur.

Ook de context, oftewel de leefsituatie van mensen, waarin huiselijk geweld ontstaat is divers. Er kunnen problemen spelen, die stress veroorzaken, zoals armoede of verslaving. Er kan sprake zijn van onmacht of bijvoorbeeld (jeugd-) trauma’s. Ook kan huiselijk geweld ontstaan uit extreme jaloezie, de wens om controle te hebben over de ander, conflicten over genderopvattingen en over hoe iemand zich hoort te gedragen of een machtsverschil.

Een ernstige vorm van (ex-)partnergeweld is intieme terreur. Het kenmerkt zich door een patroon van jaloezie, controle en dwang. Voornamelijk mannen maken zich schuldig aan intieme terreur. Dit kan zich uiten in het isoleren, vernederen, intimideren van de partner en het kan leiden tot ernstig fysiek geweld en seksueel geweld. Ook kan het gaan om controle van de financiën en het uiten van dreigementen (tegen het slachtoffer, de kinderen of huisdieren). Het gaat bij intieme terreur om een continu proces waarbij inbreuk gemaakt wordt op iemands persoonlijke en vrijheidsrechten. De nadruk bij intieme terreur ligt op stelselmatig, intentioneel geweld door de ene partner, die zich doorgaans machtiger voelt dan de andere partner. Macht en controle worden gebruikt om de partner langdurig en ernstig te domineren. Het geweld dat gebruikt wordt, is doorgaans zeer ernstig, maar dit hoeft niet altijd. Soms is alleen de dreiging voldoende.

Geweld dat uit onmacht of frustratie voorkomt, vraagt om een andere aanpak, dan geweld dat bedoeld is om te controleren en manipuleren (intieme terreur). Intieme terreur, maar ook stalking door een ex-partner, zijn vormen van geweld met een groter risico op (ex-)partnerdoding dan geweld dat uit onmacht ontstaat.

In een periode van vijf jaar zijn er in totaal 217 vrouwen gedood. Bijna 60 % van de vrouwen is vermoord door de (ex-) partner. Dat zijn 127 vrouwen. Voor mannen ligt dit anders. In een periode van vier jaar zijn 416 mannen vermoord. In 4,1 % van de gevallen is de man door de (ex-)partner vermoord. Dat zijn 17 mannen. Geweld door een (ex-)partner of familieleden eindigt voor vrouwen ruim 4 keer zo vaak in moord dan moord en doodslag in het criminele circuit voor mannen.

Mannen doden hun partner vaak uit een gevoel van krenking, bezitterigheid en jaloezie. Controle en dwang spelen een grote rol in deze relaties. Het fysieke geweld kan zeer ernstig zijn, maar soms is alleen de dreiging voldoende. Er is ook vaak sprake van seksuele dwang en geweld; verkrachtingen en seksuele vernederingen.

Ook na een echtscheiding kunnen mannen controle proberen uit te oefenen. Zowel offline als online. Slachtoffers ervaren vaak een grote mate van angst. Dat is bij intiem terreur overigens ook terecht: in dat geval lopen slachtoffers meer kans op femicide als ze besluiten om wél uit te breken en te gaan scheiden.

Onveiligheid achter de voordeur is niet aanvaardbaar. In de aanpak van femicide is het belangrijk om veiligheid en bescherming van vrouwen en meisjes te vergroten.  

Heb je hulp nodig na geweld of bedreiging thuis, door je partner of een naaste? Of ken je iemand bij wie dit speelt? Bel bij direct gevaar 112. Bel Veilig Thuis voor advies of hulp via 0800-2000 (gratis en kan anoniem).