Financiële redzaamheid van jongeren: de invloed van financiële technologie en finfluencers
De Week van het geld vraagt aandacht voor omgaan met geld
Jongeren groeien op in een digitale wereld vol financiële kansen en risico’s. Financiële technologie maakt geldbeheer makkelijker, maar kan ook leiden tot impulsieve uitgaven. Financiële problemen liggen hierdoor op de loer. Daarbij is werken aan weerbaarheid van jongeren alleen niet voldoende: schulden zijn ook een maatschappelijk probleem.
In de week van 24 tot en met 28 maart 2025 is de 14e editie van de Week van het geld, een initiatief van het platform Wijzer in geldzaken. Tijdens deze week maken duizenden klassen in het basis- en voortgezet onderwijs, en sinds een aantal jaren ook het mbo, gebruik van lespakketten over financiële vaardigheden. Onder het motto ‘jong geleerd is oud gedaan’ wil het platform kinderen en jongeren voorbereiden op financiële redzaamheid in de toekomst.
Gelddromen
Hoe maak jij je gelddromen waar? Dat is dit jaar het thema van de week. 'Het doel is jongeren in hun kracht zetten. We willen ze leren hoe verstandige geldkeuzes kunnen bijdragen aan het realiseren van hun gelddromen. Het lijkt allemaal zo aantrekkelijk: een gratis mobieltje bij je telefoonabonnement, muziek via Spotify, 24 uur per dag online kopen waar je zin in hebt. Jongeren groeien op in een wereld waarin geld bijna onzichtbaar is en de verleidingen groot zijn. En zodra je achttien bent wordt er van je verwacht dat je financieel redzaam bent. Dat is nogal wat.’
Financiële verantwoordelijkheid
Het is niet vanzelfsprekend dat alle jongeren van huis uit verantwoord leren omgaan met geld. En niet iedereen weet de weg te vinden naar financiële hulp. Daarom is het belangrijk dat ook op school aandacht wordt besteed aan financiële vaardigheden en ondersteuning.
FinTech vraagt om verantwoordelijkheid en doordachte keuzes
Jongeren die achttien worden zijn vanaf dat moment verantwoordelijk voor hun eigen financiën. Dit betekent zelf financiële beslissingen nemen zoals het zelfstandig afsluiten van abonnementen. Maar ook financiële verplichtingen zoals het betalen van een zorgverzekering. Totdat jongeren 21 jaar worden zijn ouders verplicht om bij te dragen aan de kosten van levensonderhoud en studie, ongeacht of een jongere wel of niet thuis woont. Maar niet alle ouders en jongeren kunnen of willen dat. Aandacht voor financiële redzaamheid is dus extra belangrijk voor jongeren die bijna 18 jaar worden en die niet kunnen terugvallen op ondersteuning van hun ouders.
Werken aan financiële redzaamheid is niet makkelijk. Er liggen risico’s op de loer. Jongeren worden blootgesteld aan allerlei verleidingen. En als er dan schulden ontstaan is de jongere vanaf 18 jaar zelf verantwoordelijk.
Schulden van jongeren: een maatschappelijk probleem
‘Het is belangrijk dat we jongeren weerbaar maken voor de gevaren van (online) verleidingen. Daarnaast moeten we zorgen voor een stabiele financiële basis voor jongeren. Maar we moeten ook oog hebben voor het feit dat schulden van jongeren een maatschappelijk probleem zijn,’ schrijft Marc Mulder, senior ervaringsdeskundige bij Movisie. Het is niet alleen een individueel probleem dat aangepakt kan worden door in te zetten op weerbaarheid en gedragsverandering van de jongeren.
‘We leven in een samenleving waar professionele verleiders worden ingezet door marketingafdelingen vol met mensen die precies weten hoe je gedrag kunt beïnvloeden en mensen kunt verleiden. Jongeren die nog maar weinig levenservaring hebben en nét beginnen met het dragen van eigen verantwoordelijkheid zijn hier met name gevoelig voor. De samenleving heeft ervoor gekozen dat we dit een normale gang van zaken vinden. Tegelijkertijd nemen we als samenleving niet de verantwoordelijkheid op ons om de gevolgen te dragen. Die leggen we bij de jongeren zelf. Daardoor maken we het een individueel probleem, terwijl het een maatschappelijk probleem is. En die arme jongeren maar denken dat het allemaal aan hen ligt, met alle gevolgen van dien.’ Lees het hele blog van Mulder hier.
FinTech: kansen en risico's voor jongeren
Een van de risico’s is FinTech. Dit staat voor ‘financiële technologie’: innovatieve toepassingen waarmee je je geld op slimme of gemakkelijke manieren kunt beheren. Jongeren maken hier graag gebruik van: een Tikkie sturen, met je telefoon betalen of via een app cryptovaluta kopen. Ook kun je via apps eenvoudig bankzaken beheren of starten met beleggen. FinTech kan bijdragen aan het vergroten van financieel bewustzijn. Maar het gebruik ervan vraagt om verantwoordelijkheid en doordachte keuzes. Zo biedt het kansen, maar ook risico’s. Het zorgt voor gemak, maar kan ook leiden tot fraude, onverantwoorde leningen en impulsieve uitgaven.
'Jongeren hebben last van FOMO’
In aanloop naar de Week van het geld interviewde het platform Wijzer in geldzaken drie experts over FinTech en de kansen en risico’s voor jongeren. Stephanie van Löben Sels is toezichthouder bij de Autoriteit Financiële Markten. Zij ziet dat FinTech jongeren kansen biedt om financieel bewust te worden. Maar het biedt ook risico’s. ‘Het moet voor de gebruiker altijd duidelijk zijn dat grote winsten vaak met grote risico’s komen. Zeker jongeren hebben last van FOMO-gedrag: fear-of-missing-out, het idee dat ze iets missen als ze niet nu instappen. Dit kan ertoe leiden dat je ondoordacht meer investeert en grotere risico’s neemt dan je normaal zou hebben gedaan.’
Benieuwd naar de interviews met Frank van Dunné (adviseur van de Nederlandsche Bank) en Marco Doeland (teamleider veiligheidszaken bij de Nederlandse Vereniging van Banken)? Lees verder op de website van de Week van het geld.
Financiële influencers: finfluencers
Een ander risico is de invloed van de zogenaamde finfluencers. Dit zijn personen die via sociale media zoals Instagram en TikTok financieel advies geven over onderwerpen als beleggen, sparen en cryptocurrencies. De video’s zijn ontzettend populair onder jongeren. Zij zijn hier gevoelig voor en volgen de adviezen massaal op. Vorig jaar vond hierover een onderzoek plaats voorafgaand aan de Week van het geld. Daaruit bleek dat twee derde van de ruim duizend ondervraagde jongeren tussen de 16 en 19 jaar weleens advies van een finfluencer heeft opgevolgd.
Recent onderzoek van de Universiteit Utrecht werpt een kritisch licht op de adviezen van finfluencers. De onderzoekers analyseerden ruim 450 adviezen van 20 Nederlandse finfluencers die meer dan 1000 volgers hadden op YouTube of Instagram. De conclusie: als je de beleggingsadviezen van finfluencers opvolgt, dan kost je dat geld in plaats van dat je eraan verdient. Finfluencers dienen vooral hun eigenbelang. Er zijn wel wat kanttekeningen te plaatsen bij die conclusies, bijvoorbeeld of die wel te trekken zijn op basis van de korte meetperiode.
Al in 2021 waarschuwde de Autoriteit Financiële Markten (AFM) voor de risico’s van finfluencer-adviezen. Uit een verkennend onderzoek naar ruim 150 finfluencers komen dezelfde soort bevindingen naar voren: finfluencers houden zich niet altijd aan de regels, bijvoorbeeld omdat ze onzorgvuldige aanbevelingen doen en beleggingsadvies geven. Ook worden risicovolle producten aangeprezen en zijn ze niet altijd transparant over hun eigen belangen en de vergoedingen die ze krijgen.
Marketingtactiek
Hoofddocent communicatiewetenschap aan de UvA, Eva van Reijmersdal, doet al jaren onderzoek naar de marketing van deze influencers. In een interview met EenVandaag deelt ze: 'Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn: op jonge leeftijd met minimale inspanning heel veel geld verdienen. Toch is dit precies wat veel zogenaamde 'finfluencers' hun volgers voorhouden. Op social media als TikTok en Instagram beloven ze hun vaak jonge achterban dat ze miljoenen kunnen verdienen door slim te beleggen. Het enige wat je hoeft te doen is luisteren naar hun financiële adviezen. Die tactiek werkt: veel jongeren worden verleid door de gouden bergen die hen worden voorgeschoteld.'
Hoe werkt dit? Reijmersdal vertelt: 'Ze zijn net zoals jij en ik. Ze hadden je buurman kunnen zijn. Uit onderzoek weten we dat mensen vooral worden beïnvloed door mensen die op hen lijken. Deze influencers leven een interessant leven, dat ze ook volop laten zien op hun kanalen. Ze reizen veel en rijden in dure auto's. Als volgers die succesverhalen horen, denken ze dat het hen ook wel veel op zal leveren. Doordat 'finfluencers' hun volgers een kijkje geven in hun luxeleven, stappen die massaal in risicovolle beleggingen.'
Uitlegvideo's: verleidingen en geldcriminaliteit de baas
Speciaal voor de Week van het geld heeft Wijzer in geldzaken explainervideo’s ontwikkeld waarin complexere financiële onderwerpen eenvoudig worden uitgelegd voor jongeren. Bijvoorbeeld ‘Geldcriminaliteit de baas’ met uitleg wat een geldezel is en hoe je oplichting en andere vormen van geldcriminaliteit kunt herkennen. Of ‘Verleidingen de baas’ met uitleg over verschillende financiële verleidingen op social media en tips en tricks hoe hier mee om te gaan. Bekijk de video’s hier.
Verder lezen en aan de slag
- Vorig jaar stond de Week van het geld in het teken van ‘Hoe ben jij je Geld de Baas?’, met aandacht voor jongeren die geldproblemen ervaren. In dit artikel lees je er meer over.
- De gratis e-learning Begeleiding in Geld van Valente is uitgebreid met een module speciaal ontwikkeld voor professionals die met jongeren werken. De e-learning is gericht op begeleiders in de opvang, beschermd wonen en ambulante zorg. De module geeft hulpverleners handvatten om jongeren te helpen grip te krijgen op hun financiële situatie met doel voorkomen van schulden en soepele overgang van 18- naar 18+. Ga hier aan de slag met de module of lees meer.
- Wil je zelf aan de slag? Bekijk dan ons Werkboek Armoede beter begrijpen. Daarin vind je praktische tips en handvaten.
- Lees het Kennismagazine Van zakgeld naar zelfstandigheid, over de resultaten van een verkennend onderzoek naar de financiële weerbaarheid van jongeren van 12 jaar en ouder.
