Van flitspeilingen tot pizzameetings
Alternatieve cliënt- en inwonerparticipatie wérkt
Van oudsher adviseren inwoners hun gemeente via formele adviesraden. Deze houden zich vooral bezig met de Wmo of met werk & inkomen. Niet alle groepen inwoners worden zo altijd bereikt. En niet iedereen voelt zich aangetrokken tot deelname aan een adviesraad. Movisie helpt gemeenten bij het vinden van effectieve manieren om inwoners en cliënten te betrekken bij het beleidsproces.
Flitspeilingen, E-tools, theatervoorstellingen of lekker informeel een patatje eten met een groep jongeren. Steeds meer gemeenten zetten alternatieve participatievormen in, naast of soms zelfs in plaats van formele advies- of cliëntenraden. ‘Wij adviseren gemeenten hoe zij inwoners het beste kunnen laten meedoen, meedenken en meebeslissen’, vertelt Daan De Bruijn, senior-adviseur cliëntenparticipatie van Movisie. Gemeenten ervaren de samenwerking met adviesraden soms als knellend. Want er zitten vooral hoogopgeleide, oudere heren en dames in, vaak met een politieke, bestuurlijke of zorgachtergrond. Zij kunnen met hun achtergrond goed meepraten, maar zijn vaak minder goed in het leggen van contacten en verbanden met de inwoners waar het eigenlijk om gaat: de kwetsbare burgers die direct te maken hebben met het sociaal domein.’
'Adviesraden en gemeenten hebben moeite kwetsbare inwoners te bereiken en hun ervaringen met de uitvoering van sociaal beleid te benutten voor aanpassingen in beleid'
Decentralisatie
De belangstelling van gemeenten voor alternatieve vormen van participatie kwam sterk op gang na de decentralisatie van onder andere de jeugdzorg in 2015. Voor deze sector moest de adviesfunctie nog volledig worden opgetuigd. Voor de Wmo, die in 2007 van al kracht werd, bestond al een formele structuur waarin selecte groepjes inwoners hun gemeente adviseren over sociaal beleid. Met de decentralisaties in 2015 werd het werkterrein van deze raden in veel gevallen verbreed met meedenken over de lokale Participatiewet en de Jeugdwet. De ambitie om via en samen met deze raden meer en andere inwoners te betrekken, met name gebruikers van voorzieningen uit deze wetten, blijkt lastig te realiseren. Adviesraden en gemeenten hebben moeite kwetsbare inwoners te bereiken en hun ervaringen met de uitvoering van sociaal beleid te benutten voor aanpassingen in beleid. Bovendien voelt niet iedereen zich aangetrokken tot deelname aan een adviesraad. Movisie ondersteunt daarom gemeenten en adviesraden bij het organiseren van alternatieve, meer informele vormen van participatie die meer en andere inwoners en cliënten meer betrekken bij het gemeentelijk beleidsproces.
Rode draad
Niet dat Movisie afschaffing van alle formele adviesraden bepleit, benadrukt De Bruijn. ‘Het blijft belangrijk om een vast groepje mensen te hebben, met veel inhoudelijke kennis. Als je steeds met wisselende mensen werkt, is er niemand die de rode draad bewaakt en samenhang ziet tussen alle activiteiten in de verschillende domeinen. Movisie adviseert gemeenten om steeds goed te kijken hoe je inwoners het beste een stem kunt geven. Welke groep inwoners moet betrokken worden bij welk thema? Welke participatievormen passen bij die groep? De Bruijn: ‘In een gemeente die werkte aan een nieuwe armoedeaanpak werkte het vertalen van ervaringsverhalen in theater goed omdat mensen niet makkelijk zelf openlijk praten over schulden en armoede. Of neem cliënten van de ggz, die het lastig vinden om mee te praten op bijeenkomsten. Voor hen kan het makkelijker zijn om via online platforms hun ervaringen en visies te delen. Terwijl mensen met een verstandelijke beperking bijvoorbeeld prima hun ervaring kunnen delen via een spelvorm. Afhankelijk van de doelgroep kan Movisie samen met de gemeente zoeken naar de meest geschikte tools. Daarbij is het nadenken over alternatieve vormen van participatie altijd onderdeel van een bredere heroriëntatie op inwoner- en cliëntenparticipatie in het sociaal domein.’
In Someren heeft de plaatselijke Wmo-raad zelf het initiatief genomen om dichter bij de inwoners te werken. De adviesraad wil meer in de doe-stand, in plaats van beleidsadviezen geven ‘die niemand leest’. Ook de gemeente wil de ervaringsdeskundigheid van inwoners beter benutten. Samen met Movisie kiest Someren voor alternatieve overlegvormen, die ook flexibel en tijdelijk kunnen zijn. Het model gaat uit van de Stamtafel Someren, die gemiddeld eens in de drie maanden plaatsvindt. De stamtafel wordt georganiseerd door een enthousiaste en groeiende groep, een mix van vrijwilligers en beroepskrachten. 'Samen kennen we heel Someren, en zijn we heel Someren’, zegt een van de deelnemers treffend. Theo Maas, wethouder Bestuur in Someren, is Movisie dankbaar voor alle ondersteuning: ‘We denken nu anders over hoe we onze inwoners op nieuwe manieren kunnen betrekken bij sociaal maatschappelijke thema’s en vraagstukken. Met onze ‘Samen voor Someren-agenda’ hebben we een beloftevolle start gemaakt met innovatieve inwonersbetrokkenheid. Het was een proces met vele dialogen en discussies, onzekerheid en baanbrekende standpunten. Movisie heeft voor ons de weg geopend om op pad te gaan en te ervaren hoe we met elkaar dingen anders kunnen oppakken.’
