Hierbij hebben wij gebruik gemaakt van het afwegingskader opgesteld door het Nederlands Jeugdinstituut, voor professionals die werken met kinderen, jongeren, ouders en andere opvoeders.

Wel of geen fysieke ontmoeting?

Onder ‘fysieke ontmoeting’ verstaan wij dat mensen elkaar zien in levende lijve, maar elkaar hierbij niet hoeven aan te raken. Vaak wordt dit face-to-face contact genoemd. Het gaat dus om contact anders dan telefonisch en online contact. De mogelijkheden voor fysieke ontmoeting zijn in de eerste periode van de crisis veel ingeperkt om vervolgens weer meer (manieren van) contact en ontmoeting op te pakken in de ontwikkeling van de anderhalve meter samenleving. Omdat continuïteit van zorg en ondersteuning van wezenlijk belang is, is dit bij de nieuwe golven dan ook het uitgangspunt. Maar daarin blijft aandacht nodig voor het zorgvuldig afwegen: Hoe kan hulpverlening verantwoord worden ingezet binnen de huidige omstandigheden en welke afwegingen maak je hierbij? Hoe zwaar wegen de gezondheidsrisico’s op tegen de risico’s en gevolgen van verergering of het ontstaan van sociale problemen?

Dit artikel gaat over face-to-face contact zonder dat er fysiek contact noodzakelijk is. 

Afwegingen bij het bieden van continuïteit van zorg en ondersteuning 

Met het afschalen van de maatregelen zijn de mogelijkheden om elkaar fysiek te ontmoeten weer ver verruimd, met inachtneming van de richtlijnen. Maar het is raadzaam om zorgvuldig te blijven afwegen op welke manier je het contact inricht, rekening houdend met de gezondheid(srisico’s) van jezelf en je doelgroep en de geldende overheids- en organisatierichtlijnen. Hieronder geven wij aan welke afwegingen je daarbij als sociaal werker kunt maken.

• Blijf in contact. Het is van wezenlijk belang om contact te behouden met de doelgroep, zodat men weet dat ze er niet alleen voor staan, een aanspreekpunt hebben en jij een vinger aan de pols kunt houden.
• Wat zijn de wensen, behoeften en mogelijkheden van de inwoner met betrekking tot passende ondersteuning en face-to-face contact? Ook in relatie tot gezondheid: informeer de inwoner over risico’s en overwegingen. Realiseer je hierbij dat sommige (kwetsbare) inwoners het moeilijk vinden om hun wensen en behoeften goed aan te geven.
• Zijn andere manieren van communicatie op dit moment toereikend? Kies hier dan in overleg met de inwoner ook voor, of maak een combinatie van online en face-to-face contact waar dit passend is.
• Hoe ernstig maak ik me zorgen om de inwoner? Is er sprake van een hoog risico op ernstige sociale problematiek, zoals huiselijk geweld, psychiatrische crisis, suïcide, sociaal isolement en het niet kunnen voorzien in de basisbehoeften zoals voeding en onderdak? Is contact houden lastig? Dit kunnen extra goede redenen zijn voor een fysieke ontmoeting.
• Welke waarden komen in het geding als er wel of geen fysieke ontmoeting plaatsvindt? Denk hierbij aan waarden als gezondheid, veiligheid, menswaardigheid, nabijheid en rechtvaardigheid.
• Wat zegt jouw kennis en ervaring met betrekking tot de situatie en de inwoner(s)? Vertrouw hierbij ook op je intuïtie of onderbuikgevoel, dat is immers jouw geïnternaliseerde ervaringskennis.  
• Wat zijn afspraken die je organisatie/jij en je collega’s onderling gemaakt hebben? Raadpleeg bij twijfel altijd een collega en/of leidinggevende. Loop je voor je gevoel vast met de regels binnen je organisatie? Je kunt de Beroepscode voor de sociaal werker gebruiken om jouw afwegingen te onderbouwen.
• Wat vind je zelf? Behoor je misschien zelf tot de risicogroep of heb je andere (persoonlijke) zorgen? Bespreek dit met collega’s en overweeg of fysieke ontmoeting verstandig is of dat wellicht beter een collega kan gaan. Lees meer op de site van de BPSW.
• Kan ik mij bij een fysieke ontmoeting aan de algemene richtlijnen houden? Bekijk hieronder hoe te handelen om volgens die richtlijnen te werken.
• Is fysieke ontmoeting niet mogelijk of wenselijk en wegen de gezondheidsrisico’s op tegen eventuele sociale problemen? Dan zijn er ook goede telefonische of online alternatieven voor communicatie. Verderop in het artikel vind je suggesties en links.

Houd je aan de richtlijnen

Als je face-to-face contact aangaat, zorg dan dat je je bij de fysieke ontmoeting aan de hygiëneregels en de richtlijnen van het RIVM kunt houden. Meer tips:

• Bereid de afspraak goed voor, vraag daarbij naar de gezondheid van degene waarmee je de afspraak hebt, en maak het niet langer dan noodzakelijk.
• Vraag bij bezoek bij iemand thuis naar de hoeveelheid personen in huis en bezoek die dag. Er is geen maximum meer voor het aantal personen dat je thuis mag ontvangen, zolang je de 1,5 meter afstand kunt bewaren. 
• In publieke openbare ruimten geldt geen verplichting meer tot het dragen van een mondmasker. Het mag natuurlijk wel. Let daarin ook op het advies van jouw organisatie.  
• Houd rekening met het maximaal aantal bezoekers dat in een gebouw aanwezig kan zijn, rekening houdend met het houden van 1,5 meter afstand. Het hangt er daarbij ook vanaf of je verschillende binnenruimtes kunt gebruiken. 
• Overweeg waar face-to-face contact het meest wenselijk is en veilig kan: bij iemand thuis, buiten of op kantoor? Sociaal Werk Nederland ontwikkelde eerder een handreiking over werk in gebouwen/locaties met aandachtspunten voor de afspraken die je maakt met mensen.
• Zijn er gezondheidsklachten, bij een inwoner of diens gezinsleden/huisgenoten of bij jezelf? Kijk op de website van Rijksoverheid voor adviezen omtrent contact met wie klachten heeft en/of is besmet met het virus.  
• Overweeg bij en overleg met mensen met een verlaagde weerstand vanwege een chronische ziekte of andere aandoeningen en 70-plussers over wat voor hen wenselijk en veilig is en voelt.  

Oplossingsrichtingen

Er zijn grote verschillen zichtbaar in hoe organisaties en professionals de richtlijnen vertalen naar de vormgeving van door hen geboden zorg en ondersteuning. Ook tijdens de nieuwe coronagolven blijft continuïteit van zorg en hulpverlening noodzakelijk en zoeken organisaties naar manieren hoe zij dit het beste vorm kunnen blijven geven, binnen de huidige maatregelen. Een greep daaruit om behulpzaam te zijn bij de afwegingen en vormgeving van zorg en ondersteuning in deze tijd:

Alternatieve communicatiemiddelen
Vraag naar waar iemand behoefte aan heeft en bekijk of dat – indien nodig op een alternatieve manier - geregeld kan worden. Dit kan bijvoorbeeld ook vaker kort telefonisch contact zijn, of door derden of lokale initiatieven in te schakelen of door wel kort op bezoek te gaan, maar niet naar binnen te gaan bijvoorbeeld. Denk hierbij wel goed aan de privacy-richtlijnen.

Wanneer telefonisch en/of online contact houden met de doelgroep wordt ingezet, zijn er diverse mogelijkheden. Denk hierbij wel aan veiligheid en wat er binnen je organisatie mogelijk is. In het BPSW Coronadossier vind je informatie over veilig online contact. Voor telefonisch contact heeft onder andere Valente een praktische handleiding opgesteld. Sociaal Werk Nederland verzamelt ook voorbeelden van alternatieve manieren en ook op zorgvoornu.nl zijn meer tips over hulpverlening  en contact op afstand te vinden.

Aandacht voor het gemis aan nabijheid
Het bespreken van ‘het missen van contact met anderen’ is nu veel minder met een taboe omgeven. Alleen het delen hiervan kan al een opluchting zijn (‘ik ben niet de enige’) en voor anderen herkenning opleveren. Bekijk voor praktische tips over het bespreken van gevoelens van eenzaamheid 'In gesprek over eenzaamheid'. Wijs mensen eventueel ook op de mogelijkheden van bijvoorbeeld de Luisterlijn, waar iedereen, altijd en anoniem, contact mee kan zoeken via telefoon of chat.

Openstelling op afstand
Organisaties hebben tijdens de coronacrisis de inrichting van kantoren en ontmoetingsplekken zoveel mogelijk aangepast om fysieke ontmoeting mogelijk te maken, door middel van bijvoorbeeld plexiglas en routing. Inwoners kunnen daar met hun vraag dus wel worden geholpen als de 1,5 meter tussen hulpverlener en bezoeker en bezoekers onderling wordt gewaarborgd. Kijk op Sociaal Werk Nederland voor meer uitleg. Ook kun je bij Sociaal Werk Nederland een handreiking over het werken in gebouwen/locaties vinden. LSA bewoners ontwikkelde daarnaast een invulprotocol dat laat zien waar je aan moet denken en waar je een beslissing over moet nemen bij het mogelijk maken van fysieke ontmoeting in buurthuizen en ontmoetingsplekken. Als je alle punten en vragen doorloopt, heb je aan het eind van de rit een protocol op maat voor je organisatie. Lees meer over het invulprotocol van LSA bewoners.

Handreiking speciaal voor vrijwilligersorganisaties
Speciaal voor vrijwilligersorganisaties is een handreiking gemaakt over hoe zij protocollen kunnen opstellen om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Het is vanzelfsprekend van belang dat ook vrijwilligersorganisaties zich houden aan de richtlijnen van de overheid en keuzes maken over hoe dat het beste past bij de eigen mensen en activiteiten. Ga naar de handreiking.

Jongerenwerk vindingrijk
Ook binnen het jongerenwerk zijn alternatieve manieren gevonden om met jongeren in contact te blijven. Veel van de communicatie naar jongeren toe en (groeps)activiteiten, verlopen nu online of telefonisch, maar ook fysieke ontmoeting vindt plaats. De gevolgen van de coronacrisis zijn groot voor jongeren, bijvoorbeeld door het wegvallen van activiteiten, sociaal contact en wekelijkse structuur. Juist nu is het van belang om met hen contact te blijven om persoonlijke zorgen te kunnen bespreken en om passende oplossingen te vinden. Daarnaast blijft het belangrijk om jongeren bewust te maken van de noodzaak om zich te houden aan de maatregelen, om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Er mogen geen feesten worden georganiseerd, maar het organiseren van recreatieve groepsactiviteiten die passen bij de doelstellingen van jeugd- en jongerenwerk is mogelijk. Voor jongerenwerk is er ruimte om af te wijken van het maximaal aantal van 4 personen buiten in groepsverband. Meer informatie is te vinden via het channel jongerenwerk of via NJI (professionals in het jongerenwerk).

Lokale (buurt)initiatieven
Er zijn diverse (lokale) initiale initiatieven in het land die erop gericht zijn om mensen die dat nodig hebben laagdrempelig te ondersteunen. Binnen deze lokale initiatieven ondersteunen buurtbewoners elkaar door praktische hulp te geven of door een luisterend oor te bieden. www.nlvoorelkaar.nl is bijvoorbeeld een van de platforms waar lokale bewoners met elkaar in contact kunnen komen om hulp te bieden of om een vraag te stellen. Op grote schaal benut het sociaal werk deze initiatieven al om mensen met elkaar te verbinden. Inwoners kunnen elkaar ondersteunen door bijvoorbeeld boodschappen te doen, een warme maaltijd te verzorgen, telefonisch contact en een gezellig praatje aan te bieden. Kijk voor meer voorbeelden ook op www.buurtwijs.nl/corona.

Dagbestedingslocaties open
Om de wekelijkse structuur van cliënten die dagbesteding krijgen, zoveel mogelijk te behouden en om zorg te continueren, blijft het uitgangspunt dat dagbestedingslocaties open zijn voor fysieke ontmoeting binnen de anderhalve meter-maatregelen. Besloten en georganiseerde dagbesteding voor kwetsbare groepen is toegestaan. Bekijk een eerder gemaakt overzicht met handvatten en richtlijnen over het organiseren van dagbesteding in deze tijd.

Wijknetwerk, blijf ook in contact!
Het is van groot belang in contact te blijven met betrokken sociale partners, zowel op inwoner als op wijkniveau. De maatschappelijke organisaties gezamenlijk zien veel meer wat er gebeurt bij de inwoners en dit maakt het mogelijk om in samenwerkingsverband hen goed te blijven ondersteunen. Denk hierbij aan wijkagenten, wijkverpleging en huishoudelijk hulp, huisartsen, woningbouwverenigingen en Veilig Thuis. Probeer mogelijkheden te creëren om in gezamenlijk overleg te blijven.  

Kijk voor afwegingkaders in de Ggz, jeugd en dak- en thuislozen opvang op de website van het RIVM.

Heb je aanvullingen of ideeën? Laat het weten door contact op te nemen met Barbara Panhuijzen of Julia Ketel.