Tijdens de online sessie nemen de ervaringsdeskundigen Marc Mulder en Alex Schepel de deelnemers mee in hun leefwereld. De openheid en oprechtheid in hun verhalen zijn de voedingsbodem voor nieuwe inzichten en aanknopingspunten voor gerichte vragen. Welke invloed hebben armoede en schulden op Alex en Marc gehad? Hoe kan dit in het vervolg worden voorkomen? Hoe leg je contact met mensen die zich in een soortgelijke situatie bevinden? Wat werkt écht om armoede en schulden tegen te gaan?

Ervaringen met intergenerationele armoede: Alex Schepel

Alex Schepel, werkzaam als ervaringsdeskundige bij het Expertisecentrum Sterk uit de Armoede, wordt gevraagd naar zijn ervaring met armoede. Zijn reactie spreekt boekdelen: ‘Hoeveel tijd hebben we?’. Zijn verhaal maakt de enorme impact van het opgroeien in een arm gezin duidelijk. Zijn wereldbeeld, identiteit en zelfbeeld zijn ontstaan in en gevormd door deze armoedeproblematiek. Door zijn ervaring met armoede heeft Alex waardevolle inzichten opgedaan betreffende de hulpverlening van toen en van nu. Zo stelt hij dat er behoefte is aan een mens tot mens benadering, waarbij de cliënt niet als een casus, maar als mens wordt beschouwd. ‘Door begrip en empathie van de hulpverlener kan een goede connectie ontstaan. Erkenning voor pijn, verdriet en onmacht geeft mensen het gevoel dat ze niet beoordeelt worden. Daarbij geeft het de ruimte om ‘gevoelige’ en ‘privé’ vragen te kunnen stellen over bijvoorbeeld financiën.’ 

'De mens zien en van daaruit iemand bijstaan om als hij of zij er aan toe is een volgend stapje te zetten, dáár gaat het om'

Pas op latere leeftijd ontdekte Alex dat hij dat hij geen ‘dubbeltje’, maar een ‘kwartje’ is. Het kantelpunt voor hem was zijn deelname aan een gratis talenttraining. Daarbij voelde hij zich door een buurtwerker behandeld als gelijk persoon, waardoor hij zijn levensverhaal durfde te vertellen. Inmiddels houdt hij zich, na zelf deze opleiding gevolgd te hebben, bezig met het opleiden van mensen tot ervaringsdeskundige. Daarbij ziet hij hoe welzijnswerkers en hulpverleners hun uiterste best doen om cliënten te helpen, maar dat dat door een ‘knellend systeem’ wordt bemoeilijkt. Als tip voor hulpverleners vertelt Alex het volgende: ‘Ga als mens naar de mens toe en durf jezelf kwetsbaar op te stellen. Besef ook dat mensen die in armoede leven zichzelf niet zien als arm. Er is weinig, dat klopt, maar zij zijn niet anders gewend. Praten over achterstandswijken en dat soort termen maakt dat mensen zich bevestigd voelen in hun minderwaardigheid. De kunst? Maak echt contact en sluit aan. En besef: uit de armoede komen is een langdurig proces: het is zo verweven met de persoon, dat verander je niet van de een op de andere dag. Vaak zien we ook andere problematiek zoals verslaving, agressie en ook zijn kinderen in armoede kwetsbaarder voor allerlei vormen van misbruik. De mens zien en van daaruit iemand bijstaan om als hij of zij er aan toe is een volgend stapje te zetten, dáár gaat het om.’

Ervaringen met schulden: Marc Mulder 

De opvoeding van Marc speelde een belangrijke rol bij het maken van keuzes op latere leeftijd. Zijn vader diende als voorbeeld voor hem. Zijn vader wist zich vanuit een arm gezin zonder perspectief op het volgen van een studie, op te werken tot directeur van een meubelfabriek. Na vroegtijdig te stoppen met twee studies kreeg Marc de kans om samen met een kennis een winkel te beginnen. Een rumoerige periode brak aan; de kennis bleek niet zuiver met geld om te gaan. Marc zette de onderneming alleen voort en bleef met schulden achter. Het aflossen van de schulden ging gepaard met veel inspanningen en kostte daarmee veel energie. ‘Eenmaal schuldenvrij zorgde een verbouwing recht voor mijn onderneming voor een halvering van de omzet.’ Dit in combinatie met stress en onzekerheid leidde tot het maken van verkeerde keuzes. ‘Ik ben gaan schuiven met betalingen, heb lagere belastingen afgedragen en privé geld van familieleden en kennissen geleend.’ Met het succes van zijn vader in het achterhoofd ging hij door, zonder zich te beseffen dat de ingeslagen weg niet de juiste was. Niet veel later besefte hij dat zijn energie op was en werd het tijd om te stoppen met ondernemen. Daarna kwam hij bij de gemeentelijke schuldhulpverlening terecht. De daarmee gepaard gaande bureaucratie leidde tot lange wachttijden, wat zijn zelfvertrouwen en eigenwaarde negatief beïnvloedde. 

Uit zijn verhaal blijkt dat het aflossen van zijn schulden en oplossen van de bijkomende problemen niet zonder slag of stoot zijn gegaan. Dit alles heeft ertoe geleid dat hij nu als ervaringsdeskundige bij Movisie werkt, om onder andere mee te denken over de manier waarop ervaringsdeskundigen ingezet worden.

Ter afsluiting stelt Marc dat inwoners in 95 procent van de gevallen echt gemotiveerd zijn om iets aan hun situatie te doen. Wanner iemand niet gemotiveerd lijkt te zijn ligt dat vooral aan hun perspectief en de mate van het geloof in een oplossing. Het is dan aan de hulpverlener om zo met mensen in gesprek te gaan dat ze wél geloven in een oplossing. ‘Dan volgt de mogelijkheid om er echt iets mee te doen vanzelf.’ Alex hoopt dat hulpverleners de tijd krijgen om duurzame hulp te bieden, juist in geval van intergenerationele armoede. En dat hulpverlener niet op ‘hun eilandje’ blijven zitten, maar met verschillende disciplines samenwerken, dus óók ervaringsdeskundigen, om mensen duurzaam uit de armoede en schulden te helpen.  

Bekijk het webinar