‘Het gaat erom dat je als sociaal werker dichtbij en benaderbaar bent’
Terugblik op de Agenda van het sociaal werk 2020
‘Het sociale cement tussen mensen, dat ontstaat niet vanzelf, dat moet je helpen vormgeven en daarbij heb je de werkzaamheden van sociaal werkers nodig.’ Een duidelijke boodschap van Marieke Kleiboer, directeur van de directie Maatschappelijke Ondersteuning van het ministerie van VWS tijdens De Agenda van het sociaal werk op 19 november 2020. Tijdens dit online congres stond de vraag centraal: met wie ben jij als sociaal werker solidair, en hoe?
Bekijk hier de aftermovie
Nadat de deelnemers twee van de elf huiskamersessies hadden bijgewoond, opende Marieke Kleiboer het plenaire deel van het congres. ‘Solidariteit is één van de kernthema’s waar de samenleving op draait’, aldus Kleiboer. ‘Het welzijnsconcept komt weer veel meer op de agenda. Hoe kunnen we die sociale infrastructuur weer opbouwen? We moeten weer terug naar de voorkant.’ Kleiboer pleitte verder nog voor het definiëren van een common ground: wat hebben alle sociaal werkers nu precies met elkaar gemeen? ‘Dit helpt sociaal werkers ook in de lobby richting Den Haag.’
Versterken van de positie van sociaal werkers
Mariël van Pelt, senior adviseur Professionalisering bij Movisie haakte in op het betoog van Kleiboer en vertelde over verschillende projecten waarin Movisie werkt aan de professionalisering van sociaal werkers. Zo is er een kennis- en onderzoeksagenda Sociaal werk in de maak, die laat zien waar sociaal werkers van meerwaarde zijn en welke kennis zij nodig hebben. Ook is sinds kort de Raadpleging van het Sociaal Werk online en heeft Movisie onlangs het boek Professionalisering van het sociaal werk uitgebracht. Het boek werd tijdens De Agenda van het sociaal werk gelanceerd.
Marie Kamphuislezing van Monique Kremer, hoogleraar Actief Burgerschap aan de UvA en voorzitter van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken. Kremer ging onder andere in op de kernelementen van werken aan solidariteit en de taak die sociaal werkers hebben in het vertellen van sociologische verhalen.
Gelaagdheid van het sociaal werk
Met wie zijn sociaal werkers solidair, hoe werken zij aan solidariteit in de samenleving en wie is er eigenlijk solidair met de sociaal werkers? Hier gingen Marcel van Eck, Mariska Meinen-Bodewits en Eric van der Burg met dagvoorzitter Evert van Rest over in gesprek. ‘De sociaal werker moet vooral solidair met zichzelf zijn’, aldus Sociaal werker van het jaar Van Eck, die naast sociaal werker bij Lokalis ook onderzoeker is bij de academische werkplaats Tranzo Tilburg University. ‘Er moet meer aandacht komen voor de gelaagdheid van het sociaal werk. Wat zien we op micro- meso- en macroniveau en op welk niveau werk je aan solidariteit?.’ Meinen-Bodewits, bestuurslid van BPSW en docent Social Work aan de HAN, erkent dit en betoogt dat professionals zich ervan bewust moeten zijn dat zij niet alleen het werk moeten uitvoeren dat naar hen toestroomt. ‘Maar zich ook echt vanuit hun beroep moeten positioneren.’
De kunst van het vak
Volgens Meinen-Bodewits zijn sociaal werkers ongelofelijk goed in het werken op microniveau, om mensen te ondersteunen die we niet zomaar in beeld hebben. ‘We moeten als sociaal werkers solidair zijn met de groep mensen die lang met problematiek achter de voordeur blijft zitten. Het gaat erom dat je als sociaal werker dichtbij en benaderbaar bent. De belofte van de decentralisaties is dat sociaal werkers in de haarvaten van de wijken zitten en de vragen ophalen. Dat is de kunst van dit vak.’ Evert van Rest verwijst naar het rapport van de SCP over de resultaten van vijf jaar decentralisaties. Is dit rapport te negatief? ‘Het gaat om een tekort aan geld’, zegt Van der Burg, bestuursvoorzitter Sociaal Werk Nederland. ‘Sociaal werkers moeten meer maatwerk leveren, waardoor eerder zichtbaar wordt dat er vaak op meerdere leefgebieden werk te verzetten is. Tegelijkertijd is de infrastructuur op lokaal niveau vaak te zwak georganiseerd. Maar in de grotere gemeenten gaat het vaak wel goed.’ Dit beaamt Van Eck. ‘In Utrecht zitten we nu écht in een buurtteam, we leggen verbindingen en werken veel meer integraal, dit vind ik een grote stap vooruit.’
Koen Hermans, Assistent Professor Social Work aan de KU Leuven sprak onder andere over informele versus geïnstitutionaliseerde solidariteit in plaats van warme versus koude solidariteit en hoe sociaal werkers door het vergroten van kleine initiatieven kunnen werken aan het versterken van beide vormen van solidariteit.
Activistisch werkgeverschap
Hoe kunnen sociaal werkers op de verschillende niveaus gaan werken? ‘Bedenk manieren waarop sociaal werkers intrinsiek gemotiveerd raken om op die niveaus te denken. Zorg voor goede signaleringssystemen binnen organisaties waar je signalen kunt verzamelen en combineren’, zegt Van Eck. ‘Het is een taak aan de hogescholen om die signalering meer in het curriculum op te nemen. Organisaties zouden het ook meer moeten inbedden, zodat signalering echt als een beroepstaak gezien wordt’, sluit Meinen-Bodewits aan. ‘Daarnaast moeten sociaal werkers nog meer dan dat ze nu al zijn netwerkprofessionals worden.’ Werkgevers hebben hier ook een belangrijke taak. Van Der Burg: ‘Werkgevers hebben de rol hun sociaal werkers te beschermen. Ik pleit voor activistisch werkgeverschap. De werkgever moet tegen de gemeente of het Rijk zeggen dat we dingen niet meer gaan doen en we de ruimte geven aan de sociaal werker.’
Armoedig ideaal
Marcel van Eck komt tot slot terug op zijn eerdere oproep dat sociaal werkers zichzelf moeten verstevigen door zich te professionaliseren. ‘Ben je bewust van het feit dat je een vak uitoefent waar je grote verschillen kunt maken.’ Volgens Meinen-Bodewits kan de overheid hier ook nog wat stappen zetten. ‘Er is meer erkenning nodig voor wat wij als sociaal werkers doen, hoe belangrijk het is voor het weefsel van de samenleving dat wij er zijn. Door meer te benadrukken dat iedereen afhankelijk van elkaar is en dat zelfredzaamheid eigenlijk een armoedig ideaal is.’
‘Sociaal werkers zijn de ogen en de handen’
Roziena Salihu, spoken word artist sloot het programma af met een geïmproviseerde wrap up waarin zij in ging op de warme en koude solidariteit en de sociaal werker die zowel dichtbij is bij inwoners als werkt aan professionalisering van het vak. Bekijk hieronder de video.
De agenda van het sociaal werk 2020 is een agenderende bijeenkomst van Movisie, Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk (BPSW), Sociaal Werk Nederland, Marie Kamphuis Stichting, Platform voor Sociale Vraagstukken, Sociaal Werk Werkt en Buurtwijs - Platform voor Buurtontwikkeling.