‘De Gay Games was de ultieme integratie’

Marc van den Broek en Tim Dekkers zijn twee door de wol geverfde journalisten en vormen al 42 jaar een stel. Marc werkte lang voor De Volkskrant en Tim voor het NOS Journaal. Beiden waren vrijwilliger voor Gay Games Amsterdam 1998. Tim was betrokken bij het grootste toernooi, het volleybal. Marc organiseerde de triatlon en tijdens een hittegolf de marathon. Hoe kijken ze erop terug? ‘Het is erg leuk om iets te organiseren dat eigenlijk helemaal buiten je comfortzone ligt.’

Marc, in 1993 zat je in het 8 uurjournaal toen jullie het Bid voor de Gay Games wonnen.

Marc: ‘De NOS correspondent van toen, Paul Schneider, heeft op vrijdag opnames gemaakt in het hotel in Washington waar dat werd besloten. Op zaterdag volgde de bekendmaking van de winnaar en toen heeft de NOS een ploeg naar het COC-gebouw gestuurd waar Bob van Schijndel en andere mensen zaten te wachten op mijn beslissende telefoontje. Dat was om half acht. Bob: “Hallo Marc, hebben we het?” “Ja.” Iedereen begon te juichen. Dat fragment heeft een motorcoureur als de wiedeweerga naar Hilversum gebracht en zat als laatste onderwerp in het 8 uurjournaal. Daar was ik heel trots op. Hoe kan je publicitair beter beginnen?’

Ervaringsverhalen over Gay Games Amsterdam 1998

Dit jaar is het 25 jaar geleden dat Gay Games Amsterdam 1998 plaatsvond, een mijlpaal in de Roze Revolutie. We kijken samen met vrijwilligers, deelnemers en bezoekers terug op dit evenement. Paul van Yperen legt hun ervaringen vast en vraagt Movisie-experts Hanneke Felten en Niels van Kleef wat we daar nu van kunnen leren. Fotografe Marian Bakker zoekt foto’s uit haar archief en Mariët Sieffers maakt nieuwe portretten. Op 1 augustus 2023 ronden we dit storytelling project af met in totaal 25 ervaringsverhalen als bijdrage aan de viering van Gay Games Amsterdam 1998-2023. Heb je ook mooie herinneringen aan de Gay Games? Bekijk de website Herinneringen aan Gay Games Amsterdam 1998 van IHLIA LGBTI Heritage en de Initiatiefgroep Gay Games Amsterdam 1998-2023, die Emma van Zalinge redigeert en deel je herinneringen.

Uit de Collectie van IHLIA LGBTI Heritage.

Hoe waren jullie bij de Gay Games betrokken geraakt?

Marc: ‘John Avis nam in Vancouver het initiatief om de Gay Games naar Amsterdam te halen. In die tijd hadden we onze levens prima voor elkaar maar we deden eigenlijk niet zoveel in de homoscene. Ik vind sporten leuk en dacht: dat is een mooie combinatie dus misschien kan ik als vrijwilliger een kleine bijdrage leveren. Toen ben ik in de club gekomen die het Bidbook schreef.’

Tim: ‘Mijn eerste ervaring was in 1994 in New York. Ik zat bij NetZo, de gay volleybalclub in Amsterdam. In New York dacht ik: wat een fantastisch evenement. Hier wil ik ook mijn steentje aan bijdragen en ben met een groepje het volleybaltoernooi gaan organiseren. Dat was destijds - en nu nog - verreweg het grootste sporttoernooi van de Gay Games. Ongelooflijk hoeveel landen en deelnemers daarvoor op de been komen.’

(Tekst gaat verder onder de foto.)

Tim aan het volleyballen, zwart-witfoto door Marian Bakker

Tim Dekkers op het volleybalveld in 1998

Hoe hielden jullie de volgende vier jaar de moed erin?

Tim: ‘Het was een groep enthousiaste mensen die veel van hun vrije tijd ervoor opofferden. We hebben tot op het laatst eigenlijk nooit de moed verloren. Pas toen het met de financiën misging werd het even spannend.’

Marc: ‘Het is heel erg leuk om iets te organiseren dat buiten je comfortzone ligt. Ik had nog nooit een sportevenement georganiseerd. Dus om de marathon en de triatlon te organiseren was heel spannend. Ik had tegen Jip van Leeuwen, de directeur Sport, gezegd: “Ik wil de triatlon best organiseren, maar ik doe wel mee. Als dat niet kan, dan moet je iemand anders vragen.” Jip zei: “Geen probleem. Je moet het gewoon zo organiseren dat je die dag niets te doen hebt en dan kun je lekker in het water springen.” En zo is het gegaan. De mensen waren enthousiast. Bij de triatlon had ik te maken met de Bosbaan en van de beheerders kreeg ik alle medewerking. De marathon lag wat moeilijker. Dan ga je de openbare weg op en dan moet je met allerlei dingen rekening houden, maar achteraf bekeken is dat ook heel goed gegaan.’

(Tekst gaat verder onder de foto.)

Marc met een badmuts op op de Bosbaan in 1998

Marc van den Broek in zwemoutfit op de Bosbaan in 1998

Tim: ‘En je hebt brons gehaald bij de triatlon. Ik heb nog voor je geklapt. Mijn moeder was er als vrijwilliger.’

Marc: ‘En je zus. En mijn broer. In die zin was het zo’n bijzondere week en was het zo leuk dat iedereen kwam.’

Tim: ‘Binnen de volleybalclub was ik medeverantwoordelijk voor pr en communicatie en praatte ook met de Nederlandse Volleybalbond, want we wilden dat die het toernooi ondersteunde. Ik heb de voorzitter gevraagd om een voorwoord te schrijven in het programmaboek van het volleybaltoernooi. Zo kon iedereen zien dat het niet alleen iets van een paar homo’s die volleybalden was, maar dat de brede volleybalfamilie het evenement steunde. Dat is keurig gelukt. Al die heteroseksuele scheidsrechters vonden het fantastisch om deel te nemen. Het was de ultieme integratie. Vooraf had je van die eindeloze discussies: moet je wel de Gay Games organiseren? Moet dat wel apart? Mijn standaardantwoord was: “Elke minderheid heeft behoefte om iets samen te doen. ” Dat bleek ook belangrijk. Wij als Nederlanders kunnen misschien zeggen: Dat hebben wij niet nodig, maar voor volleyballers uit Oost-Europa die voor het eerst met andere volleyballers gewoon homoseksueel konden zijn was dat zo’n bevrijding. Ook voor ons was het belangrijk om die week te beseffen dat je als homoseksuele sporter zonder schaamte, zonder gêne jezelf kan zijn in Nederland. Dat was superbelangrijk.’

Marc, werd je toch nog verrast door de sfeer tijdens de Gay Games week?

Marc: ‘De marathon was het laatste evenement voor de sluitingsceremonie. Daar was ik de hele week mee bezig. Ik had de triatlon toen al gehad. Daar was veel stress over wat er wel en niet kon. Dus ik kon niet echt genieten van wat er verder in de stad gebeurde. Na de sluiting in de ArenA was er ergens in Noord nog een feest. Ik dacht: ik ga nog even een beetje sfeer meepakken, maar ik viel op de grond in slaap.’ Iedereen lacht.

Tim: ‘Hoe Amsterdam zich die week heeft gepresenteerd was fantastisch. Het leek of iedereen in de stad aan de xtc was: iedereen was gelukkig, vriendelijk, vreedzaam. Ik heb nog nooit zo’n blije, roze wolk meegemaakt.’

Hoe kwam dat?

Tim: ‘Het was echt heel mooi weer. Amsterdam heeft zich ongelooflijk ingespannen om niet alleen in woord maar ook in daad zichtbaar solidair te zijn: de vlaggetjes op de trams, de aankleding van de stad. Heel de stad ademde Gay Games uit. Er was een enorme toestroom van buitenlandse deelnemers die allemaal verrukt waren dat ze in zo’n stad van saamhorigheid en acceptatie zichzelf konden zijn. Dat gaf een gelukzalig gevoel over de stad en dat duurde een hele week.’

(Tekst gaat verder onder de foto.)

Tim voor de Sporthallen Zuid

Tim Dekkers voor Sporthallen Zuid in 2023

Marc: ‘De menselijke maat van de stad was ook belangrijk. Met name de binnenstad was helemaal Gay Games. New York en Sydney zijn zulke grote steden en daar was Gay Games maar een dingetje. Drie straten verderop wisten ze niet wat het was. Dat was hier natuurlijk heel anders. Amsterdam was het ideale formaat stad voor dit evenement.’

De marathon was een van de grootste evenementen.

Marc: ‘Vanaf het begin vond ik dat alle Amsterdammers mee moesten kunnen lopen. Maar dat paste niet in de filosofie van de Federation of Gay Games. Want die vond dat je dan ook voor een accreditatiepas boven op een fee voor de wedstrijd moest betalen, dus dan zou het voor die mensen heel duur worden. Ik heb dat toch doorgedrukt met steun van Jip. En toen kwamen er 2500 mensen op af.’

Daardoor zijn er over het totaal aantal deelnemers aan Gay Games Amsterdam 1998 enorme misverstanden ontstaan.

Iedereen lacht.
Marc: ‘Maar het was wel heel leuk dat de Amsterdammers niet alleen iets hadden om naar te kijken maar ook iets om aan mee te kunnen doen.’

Tim: ‘De dag van de marathon was er veel stress, want het was enorm heet.’

Marc: ‘Hittegolf! Maar niet doorgaan kon niet. Vroeger starten was ook geen optie, want je kon de deelnemers niet op tijd bereiken. We hadden wel op een bepaalde afstand in het parcours een check gezet. Als je niet na een bepaalde tijd daar was, moest je terug en liep je de halve marathon. Daardoor is er niks ernstigs gebeurd, maar het was wel warm. Burgemeester Patijn gaf het startschot. Dat was op het RTL Nieuws. Achteraf ben ik heel happy hoe het gegaan is.’

Waarom zeiden in 1998 veel mensen hun Volkskrant-abonnement op vanwege Gay Games?

Marc: ‘Dat was vanwege een column van Gerry van der List. Hij was sowieso al een beetje omstreden, maar de krant streefde - en streeft -  ernaar om een breed palet aan columnisten te hebben. Dus niet alleen preken voor eigen parochie, maar prikkelende standpunten. Die column was heel denigrerend over homo’s. Maar als je als redactie columns gaat wijzigen dan is dat censuur. Dus die column is gewoon in de krant gekomen tot onvrede van velen. Dat zoveel mensen hun abonnement opzegden tekende wel hoe de Gay Games in Nederland in 1998 leefde.’

Tim: ‘De redactie van de Volkskrant had een jubileumetentje voor heel veel mensen geboekt in een restaurant, Van Vlaanderen. Maar de eigenaar, zelf homoseksueel, was zo boos over de column dat hij de reservering heeft afgezegd.’

‘Heel belangrijk qua emancipatie was dat de Openingsceremonie live werd uitgezonden bij NOS Actueel’

Wat viel jullie nog meer op aan de media?

Tim: ‘Heel belangrijk qua emancipatie was dat de Openingsceremonie live werd uitgezonden bij NOS Actueel. Humberto Tan, toen presentator van Studio Sport, stapte erin zodat het binnen heel sport kijkend Nederland opeens een plaats kreeg. NOS Actueel heeft er veel zendtijd aan besteedt, ook in de rest van de week. Naar die uitzendingen werd veel naar gekeken, meer dan een miljoen kijkers. Dat was toen baanbrekend, ook voor de Federation of Gay Games. Die hadden dat nog nooit meegemaakt.’

Jullie waren ook zelf een keer onderwerp van een reportage.

Marc: ‘Ja, hoe AT5 bij ons terecht kwam weet ik niet. Wij wonen in een groot huis, onze onderburen waren er niet en die vonden het best als wij deelnemers onderdak boden. Hoeveel mensen hadden we wel niet?’

Tim: ‘Een heel volleybalteam uit Antwerpen.’

Marc: ‘Vrienden uit Amerika en Duitsland. Eentje lag zelfs achter de bank.’

Tim: ‘En dat moest er allemaal tussendoor terwijl we ook onze benen onder ons gat vandaan renden om alles te organiseren. Dus toen AT5 ons filmde waren we helemaal uitgeput.’ Lachend: ‘En dat zag je heel goed in dat item.’
Marc: ‘Maar dat was ook Gay Games. Iedereen stelde zijn huis open.’

Wat was voor jullie het hoogtepunt van de week?

Tim: ‘De opening. Ook omdat je er met zijn allen naar toe had gewerkt. Het was zo overweldigend, met zo’n vol stadion, met al die matrozen die dansten, The Weather Girls, Mathilde Santing, Dana International die kwamen zingen. Ik had Dana International net daarvoor het Eurovisie Songfestival in Birmingham zien winnen. Die overweldigende ervaring van dat stadion binnenlopen met Kok en Patijn op de tribune. Dat is onvergetelijk. Mooier zou het niet worden, vond ik.’

Marc: ‘Ik vond het erg leuk dat ik uiteindelijk toch een klein plaatsje op het podium kreeg bij de triatlon. Ik won brons bij de 40-plussers.’ Lachend: ‘Dan kun je uitrekenen hoe oud ik nu ben.’

(Tekst gaat verder onder de foto.)

Marc voor de Bosbaan door Mariët

Marc van den Broek op de Bosbaan in 2023

Tim: ’Je was helemaal uitgeput. Maar heel gelukkig.’

Marc: ‘Ik kreeg de medaille uit handen van wethouder Duco Stadig. Ik kende Duco vanwege mijn werk voor de krant. Een heel aardige, maar een beetje stijve man. Hij vroeg me: “Marc, hoe moet dat nou? Moet ik die mannen zoenen als ik ze de medaille omhang?” Ik zei: ”Duco, dat moet je gewoon doen. Dat vinden ze hartstikke leuk.” En dat bleek ook achteraf zo te zijn. “I was kissed by the deputy mayor.” Dat was de Gay Games. Het maakte allemaal niet uit. Nadeel was nog wel dat ik daarna nog de marathon had. Die was op zaterdag en de triatlon was op dinsdag. Daar zaten drie dagen tussen. Dat was kort, maar goed, ik had er zelf voor gekozen. Maar ik vond de marathon ook erg leuk, hoewel de organisatie tien keer zo gecompliceerd was als bij de triatlon. Daar was ik ook heel trots op dat ik dat georganiseerd heb en dat heb ik ook op mijn cv gezet.’

Op 26 maart en 1 april gaat jullie nieuwe documentaire ‘Uit ’t  leven’ in première bij de Roze Filmdagen.

Tim: ‘Henk Burger, een vriend van me, zei: “Tim, je volgende film moet gaan over het krankzinnig hoge aantal zelfmoorden binnen de lhbti+ gemeenschap. Maak eens een documentaire om dat taboe te doorbreken.” Dat vond ik een goed idee. Dus de afgelopen twee jaar hebben Henk en ik drie mensen, een jonge transgender vrouw en twee mannen, gevolgd die of zelf een zelfmoordpoging achter de rug hadden of iemand hadden verloren. We laten zien hoe zij hun leven weer terug op de rails krijgen. Dat is heel aangrijpend geworden.’

Het is mogelijk om op 12 april 2023 de documentaire in Haarlem te bekijken.

Lees meer en koop je ticket op de website van Haarlem Ontmoet

Marc: ‘Het zijn verhalen van hoop. Het kan heel slecht met je gaan, maar tijd helpt. De film is niet geschikt voor een algemeen tv-publiek. Je moet er na afloop over kunnen praten, over kunnen huilen.’

Tim: ‘COC Nederland heeft het project omarmd. Ze willen de film bij alle COC-afdelingen vertonen en als een soort breekijzer gebruiken om het taboe op de agenda te krijgen. Movisie heeft trouwens een prachtig rapport geschreven over lhbti+ jongeren en eenzaamheid.’

Bekijk het rapport Eenzaamheid onder lhbti+ personen

Reacties van Movisie-experts Hanneke Felten en Niels van Kleef

Hanneke Felten

‘Wat een prachtig en inspirerend verhaal! Ook erg mooi om te lezen dat beiden nog steeds actief werken aan lhbti+ emancipatie en nu een documentaire hebben gemaakt over suïcidepreventie. Suïcidaal gedrag is een probleem dat onder lhbti+ mensen vaker voorkomt dan onder anderen. Bij een onderzoek onder lhbti+ jongeren merkten we al een aantal jaren terug dat veel jongeren behoefte hebben om te praten over lhbti+ gevoelens maar ook over suïcidale gedachten.

Hulpverleners, zoals schoolmaatschappelijk werk en jeugdzorg, bespraken destijds beide thema’s nauwelijks met de jongeren die hiermee worstelen. Uit een enquête (2014) onder professionals in het jongerenwerk en jeugdhulpverlening bleek dat 41% van de respondenten niet wist hoe zij een jongere die worstelt met lesbische, homo- of biseksuele gevoelens konden signaleren. Bij transgender jongeren wist zelfs 64% van de professionals dat niet. En wanneer een hulpverlener vermoedt dat een jongere worstelt met transgender gevoelens stelt 71% hier nooit of slechts soms vragen over. En als het gaat om homo- of biseksuele gevoelens is dat 47%. Lhbti+ jongeren staan er dus vaak alleen voor.

Naast seksuele- en genderdiversiteit is ook suïcidaal gedrag een moeilijk bespreekbaar thema. Ik merkte in trainingen dat hulpverleners het vaak lastig vinden om een vraag te stellen als “Denk je wel eens aan de dood?”. Begrijpelijk, want zo’n vraag en zeker het antwoord kunnen erg heftig zijn. Maar door die vraag te stellen maak je suïcidale gedachten bespreekbaar en help je een jongere soms om te kiezen voor het leven (zie deze handreiking voor meer tips). Experts zeiden op een symposium in 2021 dat we vooral moeten praten, praten en nog eens praten. Want wanneer je als lhbti+ jongere – maar ook als volwassene - met je suïcidale gevoelens blijft zitten kan het verkeerd aflopen. De documentaire van Marc en Tim kan het taboe op praten over suïcidale gedachten verminderen en het is dus erg belangrijk dat deze er is. Zo brengen Marc en Tim 25 jaar na de Gay Games een veiligere en betere wereld voor lhbti+ personen opnieuw een stapje dichterbij.’

Niels van Kleef

‘Wat tof om te lezen hoe Tim en Marc zich hebben ingezet voor breed draagvlak qua media-aandacht. Dat er uitgebreide uitzendingen waren bij NOS actueel, die ook nog eens heel goed bekeken werden, is heel positief. Dat soort positieve en realistische beeldvorming kan namelijk echt positieve invloed hebben op hoe mensen naar lhbti+ personen kijken. Evenementen die zich richten op minderheidsgroepen krijgen lang niet altijd evenveel aandacht.  Ik moet bijvoorbeeld ook denken aan de Paralympische Spelen. Zoals Hanneke in haar reactie op het vorige artikel in deze reeks al zei: dit soort evenementen, waar minderheidsgroepen centraal staan, kunnen de houding van meerderheidsgroepen verbeteren. Maar, de Paralympische Spelen krijgen nog altijd lang niet zo veel aandacht als de Olympische Spelen. Het is nog niet lang geleden dat deze spelen zelfs amper zendtijd kregen: in 2016 besteedde de NOS namelijk nog 35 uur aan de gehele Paralympische Spelen, tegenover 300 uur aan de gehele Olympische Spelen. Weinig zendtijd en lage kijkcijfers beteken dat weinig mensen beelden zien van topsporters met een beperking. Topsporters zonder beperking blijven daardoor de norm. Daarom is het zo gaaf dat de Gay Games veel media-aandacht kregen én dat die uitzendingen hoge kijkcijfers opleverden. Iedere individuele kijker kan namelijk zomaar iemand zijn die door naar de Gay Games te kijken een positiever en realistischer beeld heeft gekregen van lhbti+ personen in het algemeen en lhbti+ sporters specifiek.’

Foto’s: Marian Bakker (1998) en MacSiers Imaging (2023).
Tekst: Paul van Yperen.