Gebruik inkoop en bekostiging zorg en ondersteuning om te sturen op kwaliteit

De nadruk bij inkopen en bekostigen van zorg en ondersteuning ligt bij sommige gemeenten nog sterk op de technische kant. Maar steeds meer gemeenten gebruiken Inkoop en bekostiging als onderdeel van de kwaliteitscyclus. Zij kunnen zo invloed uitoefenen op inhoudelijke beleidsdoelen zoals kwaliteit, vernieuwing, kostenbeheersing en keuzevrijheid van de cliënt. Hoe? Een aantal tips.

Gemeenten verantwoordelijk voor kwaliteit

In de Wmo staan verschillende bepalingen over de kwaliteit van zorg en ondersteuning. Denk aan het jaarlijkse cliëntervaringsonderzoek, de verplichting om in de verordening te bepalen welke kwaliteitseisen er zijn voor voorzieningen en het instellen van de toezichthoudende ambtenaar. Bovendien is de opdracht aan de gemeente om in algemene zin zorg te dragen voor de kwaliteit en continuïteit van de voorzieningen. Inkoop en bekostiging worden niet nadrukkelijk genoemd in relatie tot kwaliteit, maar kunnen hier wel veel invloed op hebben.

Inkoop in de kwaliteitscyclus

De inkoop van zorg en ondersteuning vormen een belangrijk onderdeel in het kwaliteitsbeleid van elke gemeente, vaak uitgedrukt in de Plan-Do-Check-Act cyclus (PDCA). De cyclus werkt als volgt:

  • Stap 1 (Plan): het formuleren en vaststellen van inhoudelijke beleidsdoelen.
  • Stap 2 (Do): uitvoeren van beleid op basis van deze doelen. Dit heeft bijvoorbeeld betrekking op het werk van sociale wijkteams, die de toegang vormen tot de maatschappelijke ondersteuning in deze gemeente. Maar ook het inkopen van zorg en ondersteuning is onderdeel van deze fase.
  • Stap 3 (Check): afspraken maken met aanbieders, deze zijn bepalend voor de manier waarop de gemeente hun prestaties op een later moment beoordeelt.
  • Stap 4 (Act): maatregelen nemen om vervolgens bij te stellen. Dit kan de gemeente doen via het verplichte jaarlijkse cliëntervaringsonderzoek, waarmee het ook de kwaliteit van de zorg en ondersteuning kan beoordelen.

Tip 1: Leg bij het cliëntervaringsonderzoek een verband met de kwaliteitseisen
Leg bij het cliëntervaringsonderzoek een verband met de kwaliteitseisen die in het inkooptraject gesteld zijn. Inkoop en bekostiging worden zo belangrijke instrumenten voor gemeenten om de kwaliteit van zorg en ondersteuning te verbeteren.

Spraakverwarring

De termen inkoop en bekostiging worden vaak door elkaar gebruikt. Hoewel er een nauwe samenhang is tussen inkoop en bekostiging, gaat het om verschillende dingen:

  • Definitie inkoop: het proces om tot afspraken met aanbieders te komen over de zorg of ondersteuning die zij voor een bepaalde periode gaan leveren.
  • Definitie bekostiging: de manier waarop een gemeente bepaalt hoeveel financiële vergoeding de aanbieder voor zijn diensten ontvangt.

Tijdens het proces van inkopen maken gemeenten en aanbieders afspraken over de manier van bekostigen. Maar het is niet zo dat de keuze voor het ene of het andere inkoopmodel zonder meer betekent dat er voor een bepaalde vorm van bekostiging wordt gekozen. Daar kunnen alsnog verschillende keuzes in gemaakt worden met verschillende mogelijkheden om invloed uit te oefenen op kwaliteit, vernieuwing en keuzevrijheid. Er zijn dus verschillende knoppen om aan te draaien.

Herken de mogelijkheden om te sturen

Welke mogelijkheden heeft een gemeente zoal om te sturen op kwaliteit met inkoopmodellen en bekostigingsvormen? Een paar voorbeelden. Door de grote betrokkenheid van aanbieders en cliënten in het voortraject van een bestuurlijke aanbesteding kan er bij deze vorm van inkopen bijvoorbeeld veel aandacht zijn voor het verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening. In een klassieke aanbesteding gebeurt opstellen van het bestek eenzijdig door de opdrachtgever, waardoor de eventuele vernieuwende inbreng van (potentiele) contractanten niet mogelijk is.

Tip 2: Daag inschrijvers juist uit om creatieve oplossingen te bedenken
Ga er niet vanuit dat alle aanbieders dezelfde diensten leveren en daag inschrijvers juist uit om creatieve oplossingen te bedenken voor een maatschappelijk probleem.

Volg uw burger

De meest gebruikte en ‘traditionele’ manier van bekostigen is prestatiebekostiging. De financiële vergoeding voor de aanbieder bepaalt een gemeente door de prijs voor een product of dienst te vermenigvuldigen met het aantal keer dat die product of dienst geleverd wordt (p*q). Deze vorm van bekostigen heeft in zichzelf geen aanknopingspunten om de kwaliteit, vernieuwing en keuzevrijheid voor cliënten te beïnvloeden. Innovatieve vormen van bekostiging zoals resultaatsbekostiging of persoonsvolgend bekostigen hebben dat wel.

Tip 3: Kies voor persoonsvolgende bekostiging
Bij persoonsvolgende bekostiging bepaalt u de financiële vergoeding voor de aanbieders door het aantal cliënten dat voor hen kiest. Persoonsvolgende bekostiging hangt dus één op één samen met de keuze van een gemeente om de cliënt de volledige keuzevrijheid te geven voor de zorg of ondersteuning die hij ontvangt. Voor aanbieders zijn dit sterke prikkels om de kwaliteit te verbeteren en om te innoveren.

Lees verder

In de notitie ‘Inkoop en bekostiging als kwaliteitsinstrumenten’ bekijken we mogelijkheden om met de verschillende inkoopmodellen en bekostigingsvormen te sturen op inhoudelijke beleidsdoelen.